Ochrona konkurencji i konsumentów – na czym polega i jaki jest jej zakres?

Zakres regulacji powołanej ustawy obejmuje wskazane przez ustawodawcę instrumenty prawne za pomocą których należy chronić zarówno samą konkurencję jak i interes przedsiębiorców i konsumentów, który ma status interesu publicznego.

O tym na czym polega ochrona konkurencji i konsumentów przeczytacie w poniższym artykule.

Umowa o dostarczeniu treści cyfrowych – materiał YouTube

Funkcje ochrony konkurencji i konsumentów

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, iż Ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów.

Z powołanej regulacji można odczytać trzy zasadnicze funkcje, które powinna spełniać analizowana ustawa, tj.:

• wskazywać warunki rozwoju i ochrony konkurencji;
• określać zasady ochrony interesów przedsiębiorców w takim zakresie, w jakim ochrona jest zgodna z interesem publicznym;
• określać zasady ochrony interesów konsumentów, o ile ochrona ta leży w interesie publicznym./li>

Niemniej jednak konfrontując zidentyfikowane powyżej funkcje ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z zakresem jej materialnoprawnych regulacji należy przyjąć, że stanowi ona w istocie akt prawny regulujący dwie sfery:

• ochronę (i rozwój) konkurencji oraz
• ochronę konsumentów.

W literaturze przedmiotu wskazuje się, że Komentowany akt prawny stanowi tym samym – w wymiarze przedmiotowym – zbiór dwóch regulacji: prawa (ochrony) konkurencji (prawa antymonopolowego, prawa antytrustowego) i prawa (ochrony) konsumentów.

Tym samym podkreślić należy, że ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, co do zasady, chroni konkurencję poprzez ochronę np. zbiorowych interesów konsumentów lub przez ochronę przedsiębiorców w drodze działań Prezesa UOKiK przeciwdziałających praktykom ograniczającym konkurencję.

Nie ulega zatem wątpliwości, że określone w analizowanym przepisie interesy przedsiębiorców podlegają ochronie jedynie w sposób pośredni, w wyniku zastosowania norm określających ochronę konkurencji.

Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy

Zakres podmiotowy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wyznacza grupa osób, których zachowanie normuje ustawa. Skoro zatem ustawa dotyczy ochrony konkurencji i konsumentów, to zasadnicze znaczenie z punktu widzenia jej zakresu personalnego zajmują przedsiębiorcy i oczywiście konsumenci.

Zakres przedmiotowy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, determinowany przez przepis art. 1 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym: Ustawa reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję, praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów oraz stosowaniu niedozwolonych postanowień wzorców umów, a także przeciwdziałania antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki, stosowanie niedozwolonych postanowień lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Tym samym można uznać, iż zakres przedmiotowy koncentruje się na:

• przeciwdziałaniu praktykom ograniczającym konkurencję;
• przeciwdziałaniu koncentracjom ograniczającym konkurencję.

Ochrona konkurencji

Pojęcie konkurencji nie ma swojej definicji legalnej, wobec czego należy odnieść się do dorobku doktrynalnego, w którym to podjęto próbę zdefiniowania tegoż pojęcia. Tym samym: Konkurencja jest więc określonym mechanizmem funkcjonowania gospodarki, takim który poprzez rywalizację i wzrost efektywności uczestników gry rynkowej prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, a w konsekwencji do obniżania kosztów produkcji (działalności) i przez to do upowszechniania (zwiększenia dostępności) towarów i usług, do innowacyjności, do wzrostu dobrobytu społeczeństwa).

Główną funkcją konkurencji jest efektywność, a warunkami koniecznymi do jej spełnienia są:

• wolność prowadzenia działalności gospodarczej;
• swoboda wyboru kontrahentów;
• otwarty i równy dostęp do rynku.

Na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ochronie nie podlega wyłącznie sam mechanizm konkurencji, ale także warunki niezbędne dla jego niezakłóconego działania. Każde więc działanie przedsiębiorców wymierzone w którąkolwiek z tych wartości powinno zostać usankcjonowane zgodnie z przepisami przedmiotowej ustawy.

Dodatkowo wskazać należy, że celem polityki konkurencji jest również ochrona długofalowych interesów konsumentów.

Ochrona konsumentów

Jako, że analizowana ustawa nie definiuje interesów konsumentów, to można sądzić, iż dotyczy to kwestii ekonomicznych, które mogą być chronione przez zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Ochrona ta może być pośrednia, chociażby z z uwagi na wykorzystaniem instytucji ochrony konkurencji, której celem jest zapewnienie najwyższego poziomu dobrobytu konsumentów.

Jednocześnie przepisy ustawy przewidują normy bezpośrednio dedykowane ochronie konsumentów i są nimi przykładowo przepisy zakazujące stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów i te zakazujące stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Na stronie UOKiKU znajduje się informacja zgodnie, z którą Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji rządowej odpowiedzialnym za kształtowanie oraz realizację polityki ochrony konkurencji i konsumentów w Polsce (…) Misją UOKiK jest podnoszenie poziomu dobrobytu konsumentów poprzez skuteczną ochronę ich interesów i bezpieczeństwa oraz wspieranie rozwoju konkurencji, z poszanowaniem zasad otwartości i dialogu w relacjach z uczestnikami rynku.

Co więcej tutaj wskazano obszary działania urzędu wobec ochrony konkurencji i konsumentów.

Obszary działania UOKIK wobec ochrony konkurencji:

• zwalczane antykonkurencyjnych praktyk stosowanych przez przedsiębiorców – niedozwolonych porozumień oraz nadużywania pozycji dominującej;
• kontrola koncentracji przedsiębiorców;
• monitorowanie pomocy publicznej udzielanej przez państwo;
• eliminowanie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową;
• przeciwdziałanie zatorom płatniczym – nadmiernemu opóźnianiu się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych w transakcjach handlowych.

Obszary działania UOKIK wobec ochrony konsumentów:

• eliminowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz niedozwolonych klauzul wzorców umów;
• nadzór nad Inspekcją Handlową;
• nadzór rynku, zapewnianie bezpieczeństwa produktów nieżywnościowych, zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw i paliw stałych;
• monitorowanie systemu polubownego rozwiązywania sporów konsumenckich;
• finansowanie poradnictwa dla konsumentów w ramach infolinii i systemu e-porad;
• poradnictwo w sprawach transgranicznych świadczone w ramach Europejskiego Centrum Konsumenckiego.

Podsumowanie

Niewątpliwie ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów określa zasady ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów podejmowanej w interesie publicznym. Dodatkowo definiuje i określa działania przedsiębiorców, które przez ustawodawcę zostały uznane za szkodliwe i niedopuszczalne. Wśród nich ustawodawca zwrócił uwagę na praktyki ograniczające konkurencję, oraz koncentracje, w wyniku których konkurencja na rynku może zostać istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku, a także praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Jednakże należy pamiętać, że ustawa reguluje również kwestię organów właściwych w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów, do których każdorazowo można zgłosić naruszenie prawa chronionego analizowaną ustawą.

Źródła:

1. J. Baehr, M. Błachucki, T. Feliszewski, P. Komorowska, J. Krüger, W. Kulczyk, T. Kwieciński, M. Prętki, M. Radwański, B. Turno, E. Wardęga, A. Wędrychowska-Karpińska, A. Wiercińska-Krużewska, A. Wierciński, A. Witkowska, A. Zawłocka-Turno, A. Stawicki, E. Stawicki, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2016, art. 1.
2. A. Stawicki, E. Stawicki, w: Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (pod red. A. Stawickiego, E. Stawickiego).
3. T. Skoczny (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz. wyd. 2, Warszawa 2014.