Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika

Zdawać by się mogło, że zdobywanie nowych umiejętności zawodowych spoczywa na pracowniku – w końcu wyspecjalizowany pracownik jest dużo atrakcyjniejszy na rynku pracy od tego z niewielką wiedzą i umiejętnościami. Ale czy na pewno to powinna być tylko pracownika inicjatywa?

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika a przepisy prawa pracy

Obowiązek pracodawcy

Zgodnie z przepisem art. 17 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy Pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Dodatkowo obowiązek pracodawcy do podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracodawcy został również wskazany w katalogu powinności pracodawcy sformułowanym w przepisie art. 94 pkt 6 Kodeksu pracy.

Co wynika z powyższych regulacji? Przede wszystkim przepisy te odnoszą się do nieutrudniania przez pracodawcę podnoszenia kwalifikacji pracownikom. Należy jednak pamiętać, że obowiązek ten nie stanowi podstawy do roszczenia przez pracownika sfinansowania konkretnego szkolenia, bowiem pracownik nie może domagać się od pracodawcy zorganizowania i przeprowadzenia określonego rodzaju szkolenia.

Co istotne, podnoszenie kwalifikacji przez pracownika nie powinno stać w sprzeczności z wykonywaniem obowiązków służbowych – pracodawca może, ale nie musi wyrazić zgody na doszkalanie się w czasie pracy. Pracodawca winien sam ocenić, czy dane szkolenie/kurs koliduje z obowiązkami pracowniczymi pracownika.

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych

Definicja pojęcia podnoszenia kwalifikacji zawodowych została uregulowana w przepisie art. 103(1) § 1 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem Przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.

Zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności, o których mowa w analizowanym przepisie, oznacza wszelkie formy pozyskiwania przez pracownika wiedzy (aspekt teoretyczny) oraz umiejętności (aspekt praktyczny) na dotychczasowym stanowisku i stanowiskiem, które można zająć w przyszłości u tego pracodawcy (w drodze np. awansu). Pracodawca ma prawo określić w przepisach wewnątrzzakładowych oczekiwane od pracowników kwalifikacje zawodowe przy wykonywaniu pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, o ile kwalifikacji tych nie określają przepisy szczególne (np. rozporządzenia).

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych może odbyć się:

• z inicjatywy pracodawcy albo
• z inicjatywy pracownika, ale za zgodą pracodawcy.

Powyższe odnosi się do decyzji pracodawcy, która uzewnętrznia się zazwyczaj w umowie szkoleniowej regulującej wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych przez pracownika.

Jeśli chcesz wiedzieć czym jest zarządzanie talentami w organizacji przejdź tutaj.

Urlop szkoleniowy dla pracownika

Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługują:

• urlop szkoleniowy;
• zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania [por. art. 103(1) § 2 Kodeksu pracy].

Urlop szkoleniowy przysługuje w wymiarze:

• 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych;
• 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego;
• 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub egzaminu zawodowego;
• 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego [por. art. 103(2) § 1 Kodeksu pracy].

Z kolei z przepisu art. 103(2) § 2 Kodeksu pracy wynika wprost, że urlop szkoleniowy jest udzielany na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Należy pamiętać, że:

• urlop szkoleniowy udzielany jest przez pracodawcę, a pracownik nie może sam zdecydować o wykorzystaniu urlopu szkoleniowego w wygodnym dla siebie terminie;
• urlop może być wykorzystany w całości lub podzielony na części;
• urlop powinien być udzielony na dzień, w którym pracownik przystępuje do egzaminu, a w pozostałym zakresie przed dniem egzaminu, w miarę możliwości w terminach wskazanych przez pracownika;
• tryb udzielania urlopu szkoleniowego, w szczególności sposób występowania o poszczególne dni urlopu, o przesunięcie terminu urlopu lub okoliczności dopuszczające odwołanie z urlopu, może być uregulowany w umowie szkoleniowej.

A co z innymi świadczeniami?

Pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie [por. art. 103(3) Kodeksu pracy]. Jednakże przyznanie takich fakultatywnych świadczeń zależy wyłącznie od woli pracodawcy i od uzgodnień między stronami. Co więcej, nie ma również przeszkód, aby pracodawca przyznał pracownikowi również inne świadczenia, zależnie od okoliczności konkretnego przypadku.

Inne przypadki uzupełniania wiedzy i umiejętności

Z kolei, w przypadku gdy pracownik podnosi kwalifikacje zawodowe z własnej inicjatywy, bez wyrażenia zgody przez pracodawcę, to pracownikowi nie przysługują jakiekolwiek świadczenia [por. art. 103(6) Kodeksu pracy]. Możliwe jest jednak zawarcie porozumienia, które wskazywałoby na ułatwienie przez pracodawcę nauki pracownika, wyraźnie uznane przez strony za inną formę współdziałania niż podnoszenie kwalifikacji.

Pracownik podnoszący kwalifikacje na własną odpowiedzialność może wnioskować do pracodawcy o udzielenie mu urlopu bezpłatnego oraz o zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia – natomiast pracodawca nie ma obowiązku przyznania pracownikowi takiego urlopu i zwolnienia, jeśli kolidowałoby to z wykonywaniem obowiązków pracowniczych.

Sposoby podnoszenia kwalifikacji zawodowych

Wśród opcji umożliwiających doszkolenie się przez pracownika można wyróżnić:

• kursy/szkolenia (zarówno stacjonarne jak i online);
• webinary;
• szkolenia organizowane w zakładzie pracy/poza zakładem pracy;
• studia podyplomowe;
• studia jednolite.

Umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych

Decyzja pracodawcy w sprawie podnoszenia przez pracownika kwalifikacji zawodowych powinna być uzewnętrzniona w umowie szkoleniowej, o której mowa w przepisie art. 103(4) § 1 Kodeksu pracy lub porozumieniu, o którym mowa w art. 103(6) Kodeksu pracy. Jednakże nie jest konieczne zawarcie umowy regulującej prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w związku z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych. Umowa szkoleniowa powinna zostać zawarta tylko wtedy, gdy pracodawca zamierza zobowiązać pracownika do pozostania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji [por. art. 103(4) § 3 Kodeksu pracy].

Wobec powyższego:

• strony stosunku pracy nie mają obowiązku zawarcia umowy szkoleniowej;
• nie jest konieczne zawieranie umowy w sytuacji, w której pracodawca nie oczekuje od pracownika pozostawania w zatrudnieniu (stosunku pracy);
• jeśli już dojdzie do zawarcia umowy, to wymagania jest dla niej forma pisemna.

Nieważna jest umowa o zwrot kosztów podnoszenia kwalifikacji, która nie zawiera wszystkich przedmiotowo istotnych w świetle treści przepisów Kodeksu pracy składników, np. informacji o kosztach szkoleń w konkretnych kwotach, czy wskazania, jaką część kosztów szkoleń będzie ponosić pracownik i w jakim czasie od momentu zatrudnienia do momentu rozwiązania umowy o pracę [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2012 r., sygn. akt II PK 31/12].

Podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, że podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika należy do ustawowego obowiązku pracodawcy. Chęć doszkolenia pracownika może wyjść z inicjatywy pracodawcy oraz samego pracownika, jednakże w tym przypadku wymagana jest zawsze zgoda pracodawcy. Co do zasady, zdobycie dodatkowych umiejętności ma na celu wykwalifikowanie pracownika piastującego konkretne stanowisku w zakładzie pracy swojego pracodawcy bądź przygotowanie go do zajęcia innego (wyższego stanowiska w przyszłości). Zdobycie dodatkowej wiedzy i umiejętności w dzisiejszych czasach powinno być pożądaną czynnością, albowiem dynamicznie rozwijający się rynek pracy wymaga ciągłego rozwoju i doskonałego nabytych już umiejętności.

Chcesz wiedzieć jak rozpoznać początki wypalenia zawodowego u swoich podwładnych i jak sobie z nim radzić, aby nie stracić cennych pracowników? Przeczytaj ten artykuł.