Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki

Rozpoczęcie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością wyboru formy prawnej, pod którą firma będzie działać. Obok najprostszej formy, czyli prowadzenia jednoosobowej działalności, można prowadzić działalność w formie spółki osobowej lub kapitałowej. Poniżej przedstawiamy podstawowe informacje o każdym typie spółki.

SPÓŁKA CYWILNA

Definicja

Spółka cywilna jest najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej przez dwóch lub więcej przedsiębiorców. Forma ta nie posiada osobowości prawnej. Podmiotami prawa w spółce cywilnej są jej wspólnicy. Sama spółka jest jedynie umową i nie stanowi samodzielnego podmiotu prawa. Spółka cywilna nie może występować w obrocie gospodarczym jako przedsiębiorca. Konsekwencją braku osobowości prawnej jest to, że spółka cywilna nie ma własnego mienia. Wszelkie prawa i zobowiązania zaciągane są na rachunek wspólników i i wchodzą do ich wspólnego majątku. Wspólnicy dysponują majątkiem, który stanowi ich współwłasność łączną.

Założenie spółki cywilnej

Przy założeniu spółki cywilnej obowiązują takie same procedury, które są konieczne przy rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej. Jedynym dodatkowym obowiązkiem nałożonym przez przepisy prawa przy zakładaniu spółki cywilnej jest konieczność spisania umowy spółki i zarejestrowania jej w Urzędzie Skarbowym. Spółka cywilna i jej wspólnicy nie podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Każdy ze wspólników posiada odrębny wpis do ewidencji działalności gospodarczej, natomiast spółka ma swój numer regon oraz nip. Podpisując umowę tworzącą spółkę cywilną określić w niej należy wielkość wkładu, który zostanie wniesiony przez poszczególnych wspólników. Nie ma minimalnej wielkości wkładu. Wkładem może być gotówka, własność jak i inne prawa do rzeczy ruchomych lub nieruchomości. Do spółki jako wkład można wnieść także usługi i pracę na jej rzecz. Nie może być natomiast wkładem prowadzenie spraw spółki.

Prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja

Prowadzenie spraw spółki cywilnej należy do wszystkich wspólników (chyba, że umowa stanowi inaczej). Sprawy spółki cywilnej prowadzone są przez wspólników a nie przez spółkę. Wspólnicy za pracę w spółce nie mogą otrzymywać wynagrodzenia, uczestniczą jednak w podziale zysków. Reprezentantem spółki cywilnej o ile nie jest wbrew umowie może być każdy ze wspólników w takim samym zakresie w jakim wolno mu prowadzić sprawy spółki.

Odpowiedzialność wspólników

Za zobowiązania spółki odpowiadają wszyscy jej wspólnicy zarówno majątkiem spółki jak i majątkiem osobistym. Odpowiedzialność jest solidarna i rozciąga się również na współmałżonków – z wyłączeniem ich majątków odrębnych. Solidarna odpowiedzialność oznacza, że każdy wspólnik odpowiada nie tylko do wielkości wkładu wniesionego do spółki. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki osobiście, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem zarówno obecnym, jak i przyszłym.

Zyski i straty w spółce cywilnej

Podziału zysków w spółce cywilnej dokonuje się według zasad określonych w umowie spółki. Zwykle jest to podział proporcjonalny do wielkości wniesionych wkładów. Jeżeli umowa spółki nie ustala dokładnych zasad dotyczących podziału zysku i finansowania strat to każdy ze wspólników niezależnie od wielkości wniesionego wkładu ma prawo do równego udziału w zyskach i stratach jakie spółka wypracuje. Każdemu ze wspólników przysługuje prawo do wypłaty swojej części zysku. Wypłata zysku zgodnie z ustalonym w umowie udziałem może nastąpić z końcem roku obrotowego.

SPÓŁKA JAWNA

Definicja

Spółka jawna jest jedną ze spółek prawa handlowego regulowanych w kodeksie spółek handlowych, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółka jawna posiada zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych oraz zdolność sądową, spółka może zatem we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Z faktu, iż spółka jawna jest podmiotem prawa, wynika nie tylko, że spółka może nabywać prawa i występować w roli ich właściciela, ale również to, iż w skład jej majątku wchodzi wszelkie mienie wniesione jako wkład przez wspólników. Wspólnicy przenoszą zatem własność określonych w umowie wkładów na spółkę. Cecha ta jest charakterystyczna dla wszystkich spółek handlowych, inaczej rzecz się ma natomiast w spółce cywilnej ( mienie staje się wspólnością łączną wspólników spółki cywilnej, nie zaś własnością samej spółki, wynika to właśnie z braku podmiotowości prawnej spółki cywilnej).

Założenie spółki jawnej

Spółka jawna powstaje dopiero z momentem wpisania jej do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Pierwszym krokiem do założenia spółki jest jednak spisanie umowy. Niezwykle ważne jest jej prawidłowe sporządzenie, bo stanowi ona podstawę działania spółki. Przez umowę spółki jawnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów. Umowa powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Nie można zatem powoływać się na umowę spółki jawnej zawartą ustnie, gdyż taka umowa jest nieważna z mocy prawa. Umowa powinna zawierać:

firmę i siedzibę spółki,
określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,
przedmiot działalności spółki,
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Firma spółki jawnej (oprócz nazwy własnej) musi zawierać nazwisko lub firmę co najmniej jednego ze wspólników oraz oznaczenie spółka jawna). Spółka jawna jest samodzielnym podmiotem prawa- jednostką organizacyjną, która nie posiada osobowości prawnej, ale której ustawa nadała zdolność prawną. Oznacza to, że spółka jawna jest odrębnym od wspólników przedsiębiorcą – prowadzącym działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek. Taka regulacja skutkuje tym, że spółka musi mieć oddzielny NIP (jest samodzielnym podatnikiem podatku VAT) i REGON.

Prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja

Uprawnienie do prowadzenia spraw spółki co do zasady spoczywa na każdym ze wspólników. Są oni do tego nie tylko upoważnieni, ale i zobowiązani. Samodzielne prowadzenie spraw ograniczone jest jednak do tzw. spraw zwykłego zarządu, a i nawet wtedy każdy z pozostałych uprawnionych wspólników może złożyć sprzeciw od takiej czynności, powodując obowiązek podjęcia w danej sprawie uchwały. Natomiast sprawy przekraczające zwykły zarząd (zazwyczaj generujące duże ryzyko lub powodujące znaczne obciążenie finansowe), zawsze wymagają jednomyślnej uchwały wspólników. Każdy wspólnik spółki jawnej jest uprawniony do jej reprezentowania. Jednakże umowa spółki może:

pozbawić jednego/ lub kilku wspólników prawa do reprezentowania spółki
zobowiązać wspólników do łącznej reprezentacji np. z innym wspólnikiem lub prokurentem.

Prokura jest specyficznym rodzajem (stałego) pełnomocnictwa, w którym przedsiębiorca (wpisany do KRS) upoważnia prokurenta do jego reprezentacji w całym zakresie prowadzonej działalności.

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki

Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Za zobowiązania spółki jawnej powstałe po dniu wpisania tej spółki do rejestru prawo przewiduje tzw. subsydiarną odpowiedzialność wspólników. Wierzyciel spółki może bowiem prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika przesądza zatem o kolejności prowadzenia egzekucji w celu zaspokojenia roszczenia wierzyciela spółki jawnej. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań spółki powstałych przed jej wpisem do rejestru. W odniesieniu do tych zobowiązań wierzyciel spółki nie musi zatem w pierwszej kolejności kierować egzekucji do majątku spółki, a dopiero w przypadku bezskuteczności tej egzekucji kierować jej do majątku jednego, kilku lub wszystkich wspólników spółki. Wierzyciel może w tym przypadku przyjąć dowolną kolejność prowadzenia egzekucji swojej wierzytelności. Wspólnik spółki jawnej odpowiada także całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki.

Zyski i straty w spółce jawnej

Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Umowa może jednak zawierać odmienne postanowienia, np. dopuszczalne jest ustalenie przez wspólników w umowie spółki proporcji udziału w zyskach odzwierciedlających wartość wkładów wniesionych przez każdego ze wspólników do spółki. W razie wątpliwości określone w umowie spółki proporcje udziału wspólników w zyskach odnosi się także do udziału w stratach. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach. Niedopuszczalne jest natomiast wyłączenie wspólnika od udziału w zyskach i obciążenie go jedynie obowiązkiem uczestniczenia w stratach. Każdemu wspólnikowi przysługuje prawo żądania podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Nie oznacza to jednak, iż w każdym przypadku zysk musi podlegać wypłacie. Wspólnicy mogą uchwałą zdecydować o zatrzymaniu zysku w spółce, np. w celu finansowania dalszego jej rozwoju. Dodatkowo każdy wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę. Umowa spółki może to uprawnienie wyłączyć, ograniczyć lub rozszerzyć.

SPÓŁKA PARTNERSKA

Definicja

Spółka partnerska jest spółką osobową utworzoną przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu, w ramach przedsiębiorstwa pod własną firmą. Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, czyli np.: adwokaci, architekci, brokerzy ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, lekarze, pielęgniarki, radcy prawni. Spółkę partnerską można utworzyć w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu.

Założenie spółki partnerskiej

Aby założyć spółkę partnerską konieczne jest zawarcie umowy spółki w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa spółki powinna zawierać:

określenie wolnego zawodu
przedmiot działalności gospodarczej
imiona i nazwiska partnerów ponoszących odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki
siedzibę spółki
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony
określenie udziałów wnoszonych przez każdego wspólnika.

Spółka partnerska powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego ( KRS). Z tą chwilą spółka partnerska może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Zgłaszając spółkę do KRS do wniosku o wpis należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu.

Prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja

Każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie. Może więc działać w imieniu spółki w stosunkach zewnętrznych, np. zawierać umowy, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. W umowie spółki można jednak zmienić zasadę reprezentacji spółki przez partnera (np. można ustalić, że partner jest uprawniony do reprezentowania spółki tylko łącznie z innym partnerem lub prokurentem). W przypadku spółki partnerskiej charakterystyczne jest to, że partner może być pozbawiony prawa do reprezentowania spółki. Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki następuje tylko z ważnych powodów i tylko w drodze uchwały powziętej większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów, o ile umowa spółki nie przewiduje surowszych wymogów powzięcia uchwały. Na mocy kodeksu spółek handlowych prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki partnerskiej może być powierzone zarządowi. W tym przypadku powyżej opisane zasady reprezentacji nie będą stosowane. Członkowie zarządu spółki partnerskiej nie muszą być jej wspólnikami, całość zarządu może być powierzona osobom trzecim (niektóre ustawy branżowe zawierają ograniczenia w zakresie osób należących do zarządu spółki). Oznacza to, że partnerzy mogą w ogóle nie zajmować się biznesową stroną działań spółki, koncentrując się w zupełności na wykonywania zawodu. Nadal pozostają im uprawnienia kontrolne, w każdej chwili mogą również odwołać członków zarządu. Spółka partnerska jest jedyną spółką osobową, w której prowadzenie spraw spółki może być w całości powierzone osobom spoza grona wspólników.

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki

Trochę inaczej niż w spółce jawnej uregulowana jest odpowiedzialność partnerów za zobowiązania spółki. Partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności osobistej (swoim majątkiem) za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki. Oznacza to, że partner nie ponosi odpowiedzialności za błędy w sztuce popełnione przez pozostałych partnerów- nawet jeśli obciążają one również samą spółkę. W przypadku jednak zobowiązań dotyczących funkcjonowania spółki, a nie związanych z wykonywanie wolnego zawodu partnerów (np. czynszu najmu.) odpowiedzialność partnerów kształtuje się tak samo jak w spółce jawnej.

Zyski i straty w spółce partnerskiej

W przypadku spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, także w zakresie zasad podziału zysku.

SPÓŁKA Z O.O.

Definicja

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest samodzielnym podmiotem posiadającym osobowość prawną,działająca w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały, ponosząca odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Spółka z o.o. może być utworzona w każdym celu dozwolonym przez prawo. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ale ponoszą ryzyko wniesionymi do spółki wkładami. Jest to najczęściej występująca forma spółki kapitałowej. Dla przedsiębiorców planujących przedsięwzięcia gospodarcze w większym rozmiarze lub wiążące się z wysokim ryzykiem, forma spółki kapitałowej jest dużo bardziej korzystna od spółki osobowej.

Założenie spółki z o.o.

Sp. z o.o. może posiadać jednego lub większą liczbę wspólników, którymi mogą zostać osoby fizyczne lub osoby prawne, czyli np. inne spółki. Jedynym wyjątkiem jest przepis mówiący, że jednoosobowa spółka z o.o. nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową sp. z o.o. Należy podkreślić, iż ograniczenie to odnosi się wyłącznie do momentu tworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Natomiast już po zarejestrowaniu spółki z o.o. nie istnieją już jakiekolwiek przeszkody, żeby jej jedynym wspólnikiem nie mogła zostać inna jednoosobowa sp. z o.o., co można osiągnąć np. poprzez przeniesienie udziałów. Oznacza to często, że sp. z o.o. bywa tworzona przez dwóch wspólników, a po rejestracji jeden z nich przenosi swoje udziały na drugiego, który wtedy sam posiada jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Możliwe jest więc istnienie jednoosobowej sp. z o.o., której jedynym wspólnikiem jest inna jednoosobowa sp. z o.o. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Wspólnicy (wspólnik) muszą wnieść wkłady na pokrycie całego kapitału zakładowego przed rejestracją spółki (minimum 5 000 złotych) w pieniądzu lub w naturze (aport) a jeżeli udział ma być obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżka ta także powinna zostać wniesiona. Umowa spółki powinna zawierać:

firmę i siedzibę spółki
wysokość kapitału zakładowego
informację, czy wspólnik może posiadać więcej niż jeden udział
liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony

Zarząd zgłasza zawiązanie spółki, podpisując wniosek o wpis spółki do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Wniosek musi zostać podpisany przez wszystkich członków zarządu.

Prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja

Spółkę z o.o. reprezentuje oraz prowadzi jej sprawy zarząd. Zarząd składa się z jednego lub większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Rada Nadzorcza sp. z o.o. powinna być powołana tylko w przypadku, kiedy umowa spółki określa powołanie tego organu. Rada Nadzorcza nie jest obowiązkowa w przypadku, gdy spółka posiada jednego lub dwóch wspólników.

Odpowiedzialność za zobowiązania sp. z o.o.

Za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółka odpowiada całym swoim majątkiem. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania sp. z o.o. Za zobowiązania spółki mogą odpowiadać solidarnie członkowie zarządu, lecz tylko wtedy, gdy egzekucja przeciwko sp. z o.o. okaże się bezskuteczna (odpowiedzialność subsydiarna). Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczął postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel sp. z o.o. nie poniósł szkody.

Zyski i straty w spółce z o.o.

Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mają prawo do całego zysku netto wykazanego w bilansie i przeznaczonego do podziału uchwałą wspólników z uwzględnieniem przepisów kodeksu spółek handlowych. Dokonywanie odpisów z zysku na kapitał zapasowy nie jest obligatoryjne, jednak umowa spółki może taki obowiązek nakładać. Wówczas część zysku zostaje wyłączona z podziału pomiędzy udziałowców i przeznaczana jest na tworzenie odpowiednich kapitałów. Straty spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pokrywa się z dopłat wspólników lub z tworzonego kapitału zapasowego. W przypadku, gdy strata za dany rok przewyższa sumę kapitału zapasowego i rezerwowego oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd spółki zobowiązany jest do zwołania zgromadzenia wspólników, w celu podjęcia uchwały o przyszłości spółki.