Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia – kiedy jest możliwe?

W przypadku zawierania umów o pracę pracownika i pracodawcę łączy szczególna więź prawna, szczegółowo uregulowana w ustawie Kodeks pracy. Żadna ze stron nie ma tutaj zbyt dużej swobody przy podejmowaniu decyzji, ponieważ ustawodawca zastrzegł wiele kwestii bezpośrednio w przepisach. W dzisiejszej publikacji odniesiemy się do tematu rozwiązania umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia.

Czy pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia?

Rozwiązanie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia oznacza dla obydwu stron natychmiastowe zakończenie współpracy. Jak się okazuje na taki krok może się zdecydować zarówno pracodawca, jak i pracownik. Należy jednak pamiętać, że nie w każdej sytuacji jest to możliwe i do tego odnoszą się przepisy. Dzisiaj szukamy odpowiedzi na pytanie, kiedy pracownik może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia.

Kiedy pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia?

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia jest szczególnym trybem zakończenia współpracy. W takim przypadku wręczenie oświadczenia pracodawcy przez pracownika oznacza zakończenie współpracy w dniu złożenia takiego dokumentu. Kodeks pracy nie daje tutaj jednak pełnej swobody pracownikowi, w jakich okolicznościach może dojść do rozwiązania umowy o pracę w ten sposób. Jak się okazuje jest to możliwe tylko w dwóch przypadkach.

Poniżej opiszemy, w jaki sposób należy rozumieć i interpretować te przepisy.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia w przypadku posiadania orzeczenia lekarskiego

W przypadku uzyskania orzeczenia lekarskiego przez pracownika o szkodliwym wpływie wykonywanych obowiązków zawodowych na jego zdrowie pracodawca ma obowiązek przenieść pracownika do innej pracy na okres wskazany w orzeczeniu. Nowe stanowisko pracy powinno odpowiadać kwalifikacjom pracownika i spełniać wymagania, co do stanu jego zdrowia. Jeżeli jednak nie ma możliwości przeniesienia pracownika na inne stanowisko, ponieważ przykładowo jest to jedyne stanowisko w firmie, to wówczas pracodawca powinien rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem. Sprawa się komplikuje wówczas, kiedy pracodawca nie może rozwiązać stosunku pracy i ma obowiązek przenieść pracownika na inne stanowisko. O tych wyjątkach jest mowa w ustawie Kodeks pracy.

My jednak w naszej publikacji zakładamy, że pracownik chce rozwiązać stosunek pracy bez ustawowego okresu wypowiedzenia. Jeżeli pracownikowi nie będzie odpowiadało nowe stanowisko pracy i oferowane warunki pracy i płacy ma prawo rozstać się z pracodawcą w trybie natychmiastowym, z chwilą wręczenia wypowiedzenia pracodawcy.

Pracownikowi, który ma podpisaną umowę o pracę na czas:

• określony, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia,
• nieokreślony odszkodowanie jest należne za okres wypowiedzenia.

Odszkodowanie oblicza się w taki sam sposób, jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy a zasada ta wynika z Rozporządzenia w sprawie sposobu obliczania m.in. podstawy obliczania odszkodowania.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia w przypadku ciężkiego naruszenia przepisów przez pracodawcę

Zanim zaczniemy omawianie tego przypadku powinniśmy przybliżyć sobie pojęcie ciężkiego naruszenia przepisów. Otóż w przepisach nie zostało ono zdefiniowane, ponieważ katalog przypadków, które mogą być potraktowane, jako ciężkie naruszenie przepisów jest katalogiem otwartym, aktualizowanym na bieżąco przez różnego rodzaje spraw i sytuacji, które mają miejsce z relacjach pracownik – pracodawca. Do typowych, często występujących sytuacji, o których jest mowa w wydawanych wyrokach przez sądy pracy można zaliczyć m.in.:

• nieterminowe wypłacanie wynagrodzeń,
• wypłacanie wynagrodzeń w ograniczonej wysokości,
• brak wypłaty wynagrodzenia,
• dyskryminacja w zatrudnieniu ze względu na płeć, narodowość, rasę, wyznawaną religię, orientację seksualną, przekonania polityczne,
• mobbing pracownika,
• nieuzasadniona odmowa udzielenia urlopu wypoczynkowego w ustawowym terminie.

Jest to oczywiście przykładowy i ograniczony katalog takich spraw. Jakie obowiązki ma pracodawca wobec pracownika zostało szczegółowo wyartykułowane w Kodeksie pracy i każde działanie pozostające w sprzeczności z obowiązującymi przepisami będzie traktowane, jako ciężkie naruszenie przepisów przez pracodawcę.

Co mówi Państwowa Inspekcja Pracy na temat ciężkiego naruszenia przepisów i rozwiązania umowy bez wypowiedzenia?

Na stronie internetowej PIP można zapoznać się ze stanowiskiem w sprawie wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika, któremu pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. PIP powołuje się na przepis, który mówi wprost, że pracownik może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia w takim przypadku, a pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Jeżeli pracownik oceni, że pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia przepisów powinien złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, powinno to nastąpić na piśmie, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy. W ocenie PIP jeżeli taka przyczyna nie pojawi się na złożonym oświadczeniu, to i tak nie powoduje to jego nieważności. Jeżeli pracodawca nie będzie się zgadzał z pracownikiem w tej kwestii pozostaje droga sądowa, a więc złożenie pozwu do sądu pracy.

Podsumowanie

Temat rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia najczęściej jest podejmowany i omawiany w kontekście pracodawcy, ale w dzisiejszej publikacji położyliśmy nacisk na prawa pracownika w tej materii. Wiemy już, w jakich przypadkach pracownik może wypowiedzieć umowę o pracę w trybie natychmiastowym, bez okresu wypowiedzenia. O ile w przypadku wydania orzeczenia lekarskiego o niezdolności do pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku jest dość czytelne, to już rozpoznanie “ciężkiego naruszenia przepisów” przez pracodawcę może budzić wątpliwości i sporo pytań. Zawsze w takich sytuacjach, jeżeli pracownik ma dylemat może zwrócić się do Państwowej Inspekcji Pracy z zapytaniem, czy to telefonicznie, czy za pośrednictwem poczty elektronicznej. Każde województwo posiada Okręgowy Inspektorat Pracy i przyporządkowane numery telefonów, a także adresy e-mail. Dodatkowo można również skorzystać z bezpłatnej porady prawnej w zakresie prawa pracy. Jak widać możliwości jest sporo i pracownik, który znajdzie się w trudnym położeniu powinien o tym wiedzieć i skorzystać z pomocy.