Renta socjalna – kto może się o nią ubiegać? Najważniejsze informacje 2022

Renta socjalna to świadczenie wypłacane osobom całkowicie niezdolnym do pracy. Prawo do renty przyznawane jest na czas nieokreślony w przypadku trwałej niezdolności do pracy lub na czas określony, kiedy niezdolność do pracy jest okresowa. Powyższe uregulowane jest w art. 4 ust 2 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej.

Renta socjalna a renta z tytułu niezdolności do pracy – różnice

Niezdolności do pracy jako synonimy. Jest to błąd, gdyż z prawnego punktu widzenia są to dwa różne świadczenia. Renta socjalna to świadczenie przyznawane osobom, których niezdolność do pracy powstała w okresie przed ukończeniem pełnoletności lub w trakcie kształcenia. Krótko mówiąc – tym, które nie miały, ze względu na swój stan zdrowia w młodym wieku, szans na zdobycie wykształcenia.

Natomiast renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobom, które oprócz posiadania orzeczenia o niezdolności do pracy, mogą wykazać stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy – okres składkowy i nieskładkowy oraz niezdolność do pracy powstała w okresach ściśle określonych w ustawie, np. w okresie ubezpieczenia, zatrudnienia itd. Ze szczegółami można się zapoznać w art. 57 ust. 2 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Renta socjalna – komu przysługuje?

Renta socjalna należy się osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu:

• posiadającej orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy wystawione przez lekarza orzecznika ZUS,
• której niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 18 roku życia lub
• której niezdolność do pracy powstała pomiędzy 18 a 25 rokiem życia w trakcie pobierania nauki w szkole lub w szkole wyższej lub
• której niezdolność do pracy powstała w czasie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (w tym przypadku ustawa nie przewiduje limitu wieku).

Uwaga – art. 5 pkt 1 Ustawy o niepełnosprawności przewiduje traktowanie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Nie działa to w drugą stronę – tzn. osoba posiadająca orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności nie jest traktowana jak osoba całkowicie niezdolna do pracy. Potwierdza to wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19.07.2018 r. (sygn. akt III AUa 1201/16), który orzekł, że: “Niepełnosprawność nie jest odpowiednikiem niezdolności do pracy, gdyż rozumiana jest jako spowodowana naruszeniem sprawności organizmu niezdolność do wypełniania ról społecznych, co w praktyce może, ale nie musi oznaczać niezdolności do pracy (…)”.

W związku z tym, że renta socjalna przysługuje osobom pełnoletnim, rodzice dzieci z niepełnosprawnością zastanawiają się, czy są jakieś świadczenia, które wesprą ich nad opieką nad nieletnimi podopiecznymi. Do takich form wsparcia należą np. świadczenie pielęgnacyjne i zasiłek pielęgnacyjny.

Kiedy i kto może wnioskować o rentę socjalną?

Osoba niezdolna do pracy najwcześniej może wnioskować o rentę socjalną w miesiącu, w którym osiągnie pełnoletność. Wniosek o przyznanie renty może złożyć ona sama, jej opiekun ustawowy lub prawny, kierownik ośrodka pomocy społecznej lub inna osoba za pisemnym pełnomocnictwem.

Jak złożyć wniosek o rentę socjalną?

Wniosek o przyznanie renty socjalnej składa się i rozpatruje oddział ZUS właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się. Potrzebne dokumenty:

• wniosek o rentę socjalną (można go pobrać stąd),
• zaświadczenie ze szkoły lub uczelni, które potwierdzi okres nauki wnioskującego,
• zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione na druku OL-9 przez lekarza prowadzącego leczenie (zaświadczenie powinno być wystawione maksymalnie na miesiąc wcześniej od dnia złożenia dokumentów),
• inna dokumentacja medyczna mogąca potwierdzić stan zdrowia lub wypełniony druk OL-9A,
• dokumenty od pracodawcy (jeśli osobą ubiegająca się o rentę socjalną jest zatrudniona): zaświadczenie o terminie zawartej umowy i osiąganych przychodach, wywiad zawodowy przygotowany na druku OL-10,
• oświadczenie, czy wnioskujący jest właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnej, która przekracza 5 hektarów.

Po uzyskaniu kompletu dokumentów ZUS wyznaczy termin wizyty u lekarza orzecznika, który stwierdzi i wyda orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy. W przypadku gdy stan zdrowia wnioskującego nie pozwala na podróże, lekarz przebada go w miejscu jego zamieszkania lub pobytu. Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS. Można go złożyć w ciągu 14 dni od daty doręczenia orzeczenia.

Choć najczęściej rentę socjalną otrzymują osoby, które od urodzenia lub wczesnych lat dziecięcych zmagają się z niepełnosprawnością, to renta ta może przysługiwać także osobie, która zdążyła pracować zawodowo.

Przykład 1

Marek, który za miesiąc skończy 18 lat, dorabiał przez 3 miesiące w osiedlowym sklepie, aż uległ ciężkiemu wypadkowi. Skutki zdarzenia są na tyle poważne, że Marek prawdopodobnie nigdy nie będzie już mógł pracować. Obecnie jest na zwolnieniu lekarskim, ale zamierza za miesiąc (gdy wkroczy w pełnoletność) złożyć wniosek o przyznanie renty socjalnej. Obok innych dokumentów, które Marek powinien dostarczyć do ZUS-u, muszą się znaleźć zaświadczenie o terminie zawartej umowy i osiąganych przychodach oraz wywiad zawodowy na druku OL-10. Jeśli lekarz orzeknie całkowitą niezdolność do pracy, która powstała przed ukończeniem 18 lat, Markowi będzie przysługiwała renta socjalna, mimo że formalnie jest zatrudniony.

Odwołanie od decyzji ZUS w sprawie renty socjalnej

Decyzję o przyznaniu, bądź nieprzyznaniu, renty socjalnej ZUS wydaje w ciągu 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności, która miałaby wpływ na przyznanie świadczenia. Od decyzji ZUS można się odwołać do Sądu Okręgowego Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.