Świadczenie pielęgnacyjne oraz inne formy wsparcia dla rodziców niepełnoletnich dzieci z niepełnosprawnością

Renty socjalne i z tytułu niezdolności do pracy to świadczenia wypłacane uprawnionym osobom po ukończeniu 18 roku życia. Jednak zdarza się, że dziecko rodzi się już z niepełnosprawnością lub nabywa ją we wczesnych latach. Co z rodzicami i opiekunami tych dzieci? Jakie wsparcie im się należy? Przeczytaj artykuł, a dowiesz się, na jakie świadczenia może liczyć rodzic lub opiekun niepełnoletniej osoby z niepełnosprawnością.

Świadczenie pielęgnacyjne – ile wynosi?

Warunki świadczenie pielęgnacyjnego reguluje Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Świadczenie pielęgnacyjne jest waloryzowane wraz ze zmianą płacy minimalnej. Od 1 stycznia 2022 r. wynosi 2 119,00 zł i nie jest ono zależne od wysokości dochodu na osobę w gospodarstwie domowym. To najwyższe kwotowo świadczenie, o jakie może starać się osoba opiekująca się dzieckiem z niepełnosprawnością.

Komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne?

Świadczenie przyznawane jest za opiekę nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Świadczenie przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała, zanim ta skończyła 18 lat lub pomiędzy 18 a 25 rokiem życia, jeśli osoba kształciła się w szkole lub w szkole wyższej.

Prawo do świadczenia mają z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej:

• jeden z rodziców,
• faktyczny opiekun,
• osoba będąca rodziną zastępczą,
• inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny wobec dziecka, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Osoba pobierająca świadczenie straci do niego prawo, jeśli podejmie się jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Obecne przepisy nie przewidują żadnej możliwości dorobienia sobie (nawet na część etatu czy na umowę cywilnoprawną).

Świadczenie nie przysługuje także osobie, która ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.

W przypadku gdy osobą ubiegającą się o przyznanie świadczenia jest rolnik, współmałżonek rolnika lub osoba dzieląca gospodarstwo domowe z rolnikiem świadczenie przysługuje:

• rolnikom, jeśli zaprzestaną prowadzić gospodarstwo rolne,
• współmałżonkom rolników i ich domownikom, jeśli całkowicie zaprzestaną prowadzić gospodarstwo lub zaprzestaną wykonywać prace w gospodarstwie.

Powyższe wynika z art. 17b ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy. Zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa (lub pracy w nim) potwierdza się przy składaniu wniosku oświadczeniem pod odpowiedzialnością karną za składanie fałszywych zeznań.

Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania wnioskującego. Formularz można pobrać stąd. Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka i orzeczenie o niepełnosprawności / znacznym stopniu niepełnosprawności.

Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny przeznaczony jest na częściowe pokrycie kosztów pielęgnacji, opieki i pomocy innych osób niezbędnych osobie niepełnosprawnej ze względu na jej niezdolność do samodzielnej egzystencji. Wynosi on w 2022 r. 215,84 zł i przysługuje niepełnosprawnym dzieciom do ukończenia 16 lat lub w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli posiadają one orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje (art. 16 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych), gdy dziecko jest umieszczone w instytucji zapewniającej nieodpłatnie całodobowe utrzymanie (np. w domu pomocy społecznej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, schronisku dla nieletnich, zakładzie poprawczym itp.).

Zasiłek rodzinny

Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Przysługuje on wszystkim rodzicom (opiekunom), jeśli nie przekroczą kryterium dochodowego. W przypadku rodzin, gdzie żadne z dzieci nie ma orzeczonej niepełnosprawności, limit dochodów wynosi 674,00 zł miesięcznie na osobę.

W rodzinach, gdzie jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności limit dochodów w przeliczeniu na osobę jest podwyższony do 764,00 zł. Zasiłek wynosi 95,00 zł na dziecko do lat 5 i 124,00 zł na dziecko pomiędzy 5 a 18 rokiem życia.

Dodatek do zasiłku rodzinnego

Dodatki do zasiłku rodzinnego przyznawane są w sytuacji wystąpienia określonych zdarzeń. Rodzic dziecka z niepełnosprawnością może otrzymać dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego. Przeznaczony on jest na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem.

Świadczenie to, jak sama nazwa wskazuje, jest dodatkiem do zasiłku rodzinnego, więc rodzice, którzy otrzymują zasiłek rodzinny, otrzymają do niego także dodatek, po złożeniu odrębnego wniosku. Wysokość dodatku zależy od wieku podopiecznego: 90,00 zł na dziecko do ukończenia 5 roku życia i 110,00 dla dziecka zł pomiędzy 5 a 18 rokiem życia.

Specjalny zasiłek opiekuńczy

Specjalny zasiłek opiekuńczy wynosi 620,00 zł i przysługuje niepracującemu rodzicowi lub opiekunowi dziecka z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Do specjalnego zasiłku opiekuńczego obowiązuje kryterium dochodowe dla gospodarstwa domowego wynoszące 764,00 zł na osobę miesięcznie.

Uwaga – nie można pobierać jednocześnie świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego. Potwierdził to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu w dniu 11 sierpnia 2022 r., (sygn. IV SA/Po 345/22). Dopuszczalny jest zbieg uprawnień do pobierania obu świadczeń, ale nie pobieranie ich łącznie. W przypadku prawa do obu świadczeń uprawniony musi wybrać jedno. Przypominamy, że wysokość świadczenia opiekuńczego to 2 119,00 zł.

Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności dla dziecka?

Wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności składa rodzic lub opiekun prawny dziecka. Wnioski przyjmują miejskie lub powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności właściwe ze względu na miejsce zamieszkania składającego. Z listą placówek można zapoznać się tutaj.

Potrzebne dokumenty:

• wypełniony wniosek o wydanie orzeczenia (do dostania na miejscu),
• dokumentacja medyczna dziecka (karty z leczenia szpitalnego, dokumentacja z przebiegu leczenia ambulatoryjnego, wyniki dodatkowych badań diagnostycznych, konsultacje specjalistyczne),
• zaświadczenie lekarskie, które zawiera opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących (o wzór/druk zaświadczenia należy poprosić w placówce, w której składa się wniosek; zaświadczenie jest ważne przez 30 dni od wystawienia go przez lekarza).

Złożenie wniosku jest bezpłatne. Wniosek powinien być rozpatrzony nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia jego złożenia (w szczególnych przypadkach ten okres może zostać wydłużony do 2 miesięcy). Rozpatrzenie wniosku oznacza wyznaczenie terminu posiedzenia zespołu (wnioskujący otrzyma pismo z informacją), na którym obowiązkowo należy stawić się z dzieckiem.

Postępowanie orzecznicze, służące ustaleniu niepełnosprawności jest zespołowe. Uczestniczy w nim co najmniej dwóch specjalistów: jeden jest lekarzem i jednocześnie przewodniczącym składu orzekającego a drugi pedagogiem, psychologiem, pracownikiem socjalnym, doradcą zawodowym lub innym lekarzem. Wydanie orzeczenia o niepełnosprawności następuje maksymalnie w ciągu dwóch tygodni od dnia posiedzenia komisji.

Od decyzji zespołu można się odwołać w terminie 14 dni do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie. Wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności jest organem II instancji, jeżeli wnioskujący nie zgadza się także z jego decyzją, przysługuje mu odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.

Złożenie wniosków przez system Emp@tia

Wnioski o niektóre świadczenia (zasiłek rodzinny i dodatek do niego, świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy) można złożyć elektronicznie za pomocą rządowego systemu Emp@tia. Do potwierdzenia tożsamości wymagane jest zalogowanie się poprzez Profil Zaufany lub autoryzacja podpisem kwalifikowanym. Lista wniosków znajduje się tutaj.

Podsumowanie

Rodzic dziecka z niepełnosprawnością może liczyć na wsparcie finansowe w postaci kilku świadczeń i zasiłków. Niewątpliwie, dużą wadą świadczenia pielęgnacyjnego, które jest największym wsparciem, jest warunek pozostawania bez pracy. Rodzic nie może podjąć żadnego (nawet dorywczego) zatrudnienia, aby nie stracić prawa do tego świadczenia.

Niektóre z opisanych świadczeń (np. zasiłek rodzinny, zasiłek pielęgnacyjny) nie są automatycznie wygaszane wraz z 18 urodzinami dziecka, lecz są kontynuowane, pod warunkiem wystąpienia określonych okoliczności. Gdy dziecko skończy 18 lat, może wystąpić (ono samo lub jego opiekun) o przyznanie renty socjalnej.

Oprócz świadczeń dedykowanych dla dzieci z orzeczoną niepełnosprawnością, rodzice (opiekunowie) mają oczywiście prawo do pobierania świadczeń powszechnych: tzw. 500+ czy wypłat w ramach Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego (12 tys. zł na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie w wieku od 12. do ukończenia 35. miesiąca życia).

Oprócz wspomnianych form pomocy na dzieci z niepełnosprawnością należą się dofinansowania celowe:

• z PFRON – dofinansowanie na sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze (pieluchy, materace przeciwodleżynowe, kule, wózki inwalidzkie) i dopłata do turnusu rehabilitacyjnego dla dziecka i jego opiekuna,
• z MOPS lub PCPR – dofinansowanie na likwidację barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych. Wysokość dofinansowanie może sięgnąć nawet 95% kosztów przedsięwzięcia.

Szczegółów należy dowiadywać się bezpośrednio we wskazanych instytucjach.