Odsetki za zwłokę – czy niesłusznie naliczone też są oprocentowane?

Odsetki za zwłokę - omówione zagadnienia:

Na pewno wielu przedsiębiorcom zdarzyła się zapłata podatku po upływie ustawowego terminu płatności. Każdy wie również o tym, że w takich przypadkach poza zapłatą zaległości podatkowej trzeba jeszcze dodatkowo uregulować odsetki. W dzisiejszej publikacji napiszemy czym są odsetki za zwłokę, jak i kiedy są naliczane a także odniesiemy się do oprocentowania odsetek za zwłokę przez fiskusa, jeżeli zostały niesłusznie pobrane.

Zasady naliczania odsetek za zwłokę

Na temat odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej wypowiada się ustawa Ordynacja podatkowa. Temu zagadnieniu ustawodawca poświęcił cały rozdział 6 Ordynacji, czytamy w nim m.in., kiedy są naliczane odsetki za zwłokę i kto je nalicza.

Odsetki za zwłokę – zasady naliczania:
Odsetki za zwłokę są naliczane od zaległości podatkowych i nieuregulowanych w terminie płatności zaliczek na podatek
Obowiązek naliczenia odsetek ciąży na: podatniku, płatniku, inkasencie, następcy prawnym lub osobie trzeciej, która odpowiada za zaległości podatkowe
Odsetki za zwłokę są naliczane od następnego dnia po dniu terminu płatności podatku do dnia zapłaty, łącznie z tym dniem
Jeżeli fiskus dokonał zwrotu lub zaliczenia na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, nadpłaty, podatku, oprocentowania w sytuacji, gdy były one zwrócone lub zaliczone nienależnie, to odsetki za zwłokę są naliczane od dnia ich zwrotu lub zaliczenia do dnia zapłaty
Odsetki za zwłokę są wpłacane bez wezwania urzędu skarbowego

Przepisy wypowiadają się również na temat, kiedy odsetek za zwłokę się nie nalicza, pełen katalog takich przypadków został wymieniony w art. 54 ustawy Ordynacja podatkowa.

Jak nalicza się odsetki za zwłokę?

Co prawda dostępnych jest wiele kalkulatorów do naliczania odsetek za zwłokę, ale napiszemy według jakiego wzoru to się wylicza. W sprawie naliczania odsetek zostało wydane specjalne Rozporządzenie Ministra Finansów, w którym podany jest wzór:

(Kz x L x O) ÷ 365 = On = Opz

Gdzie poszczególne oznaczenia odnoszą się do:
Kz – kwoty zaległości,
L – liczby dni zwłoki,
O – stawki odsetek za zwłokę,
365 – liczby dni w roku,
On – kwoty odsetek za zwłokę,
Opz – kwoty odsetek za zwłokę po zaokrągleniu.

Stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim i 2%.

Przez wiele lat wysokość odsetek za zwłokę była na poziomie 8%. Z uwagi na wysoką inflację w 2022 roku nastąpił ich dwukrotny wzrost. Jeśli w okresie, za który są naliczane odsetki za zwłokę obowiązywały różne stawki odsetek, odsetki są wyliczane odrębnie za każdy z tych okresów.

Od 16 września 2022 r. wysokość odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych wynosi 16,5%. Jeżeli wysokość odsetek za zwłokę nie przekracza trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez operatora pocztowego za przesyłkę poleconą, obecnie 8,70 zł, to odsetki nie są pobierane.

Obniżone odsetki za zwłokę

Ustawodawca przewidział również możliwość zastosowania obniżonej i podwyższonej stawki odsetek za zwłokę w ściśle określonych przypadkach.

Obniżona stawka odsetek za zwłokę wynosi 50% stawki odsetek, czyli obecnie wynoszą 8,25% i może być zastosowana po łącznym spełnieniu 2 warunków:

Złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji, nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji.
Zapłaty zaległości podatkowej w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty.

Przykład 1

Pan Ignacy jest czynnym podatnikiem VAT i rozlicza się z urzędem skarbowym w okresach miesięcznych. W rozliczeniu za miesiąc czerwiec 2022 r. błędnie zaksięgował jedną fakturę zakupu, o czym się zorientował 12 grudnia 2022 r. W tym samym dniu złożył korektę JPK_V7M, a dopłaty różnicy podatku dokonał 16 grudnia 2022 r. W takim przypadku pan Ignacy naliczy odsetki za zwłokę od 26.07.2022 r. (25.07.2022 r. termin na złożenie JPK za czerwiec) do dnia 16.12.2022 r. w wysokości 8,25%.

Podwyższone odsetki za zwłokę

W ustawie Ordynacja podatkowa wymienione zostały również przypadki, w których przedsiębiorca zapłaci podwyższone odsetki za zwłokę. Dotyczy to zobowiązań podatkowych w podatku VAT i podatku akcyzowym.

Podwyższona stawka odsetek za zwłokę wynosi 150% stawki odsetek, czyli obecnie 24,75%.

Podwyższone odsetki za zwłokę są stosowane w następujących przypadkach:

Zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku ujawnionych przez organ podatkowy w toku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego.
Złożenia korekty deklaracji po wszczęciu kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej, w wyniku czynności sprawdzających,
Ujawnienia przez organ podatkowy w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego niezłożenia deklaracji, mimo ciążącego obowiązku oraz braku zapłaty podatku.

Kiedy organ podatkowy nalicza oprocentowanie?

W ustawie Ordynacja podatkowa mowa jest również o przypadkach, w których to organ podatkowy nalicza oprocentowanie dla przedsiębiorcy. Jeśli już powstanie taka nadpłata, to jest ona oprocentowana odsetkami w takiej samej wysokości, jak te które się płaci od zaległości podatkowych. Nadpłata może powstać zarówno w podatku dochodowym, jak i podatku VAT w bardzo różnych okolicznościach.

Więcej informacji na temat nadpłaty i zasad składania wniosków o jej stwierdzenie, można przeczytać w podlinkowanej publikacji.

Nie każda nadpłata będzie jednak generowała obowiązek wypłaty oprocentowania. Przypadki, w których przepisy nakładają taki obowiązek na organy podatkowe zostały wymienione w Ordynacji. Najczęściej ma to związek ze zwrotem nadpłaty po upływie ustawowego terminu, będą to m.in. nadpłaty wynikające z:

Rozliczenia rocznego.
Złożenia korekty zeznania/deklaracji.
Zwrotem podatku VAT.
Uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji.
Złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty.

Przepisy przewidują różne terminy na dokonanie zwrotu nadpłaty, poniżej podajemy przykładowe:

Okoliczności powstania nadpłaty	Termin zwrotu nadpłaty
Nadpłata z zeznania rocznego	3 miesiące od dnia złożenia zeznania w formie papierowej
Nadpłata z zeznania rocznego	45 dni w przypadku złożenia zeznania z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej
Złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowanym zeznaniem	2 miesiące od dnia złożenia wniosku wraz z korektą zeznania, nie wcześniej niż w terminie 3 miesięcy (papierowo) lub 45 dni (elektronicznie) od dnia złożenia zeznania pierwotnego
Uchylenie, zmiana lub stwierdzenie nieważności decyzji	30 dni od dnia wydania decyzji o zmianie, uchyleniu albo stwierdzeniu nieważności decyzji – jeżeli w związku z uchyleniem albo stwierdzeniem nieważności decyzji nie wystąpi obowiązek wydania nowej decyzji
Decyzja stwierdzająca nadpłatę lub określająca wysokość nadpłaty	30 dni od dnia wydania decyzji
Nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego	30 dni od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty

Przykład 2

Pan Michał złożył 1 marca 2022 r. elektronicznie zeznanie roczne PIT-36 za 2021 rok, z którego wynikała nadpłata podlegajaca zwrotowi na rachunek bankowy. Termin na zwrot tej nadpłaty upływał 14 kwietnia 2022 r. Z winy urzędu zwrot został dokonany dopiero 30.04.2022 r. W tym przypadku urząd nalicza oprocentowanie od dnia złożenia zeznania, tj. 1 marca, do dnia zwrotu, czyli 30 kwietnia. Oprocentowanie będzie w wysokości stawki odsetek za zwłokę, jaka obowiązywała w tym terminie.

Przykład 3

Pan Adam dnia 1 września 2022 r. złożył wniosek o stwierdzenia nadpłaty i zgodnie z przepisami została wydana decyzja 3 listopada 2022 r. W takim przypadku urząd ma 30 dni na dokonanie zwrotu i ten termin upływa 3 grudnia 2022 r. Jeśli urząd dokona zwrotu po tym terminie, to należne będzie do wypłaty oprocentowanie od dnia złożenia wniosku, czyli 1 września do dnia zwrotu nadpłaty.

Przykład 4

W stosunku do pani Krystyny toczyło się postępowanie kontrolne w wyniku, którego została wydana decyzja określająca podatek do zapłaty. Pani Krystyna uregulowała całość zobowiązania wraz z należnymi odsetkami za zwłokę i jednocześnie złożyła odwołanie od tej decyzji. W wyniku przeprowadzonego postępowania decyzja została uchylona w całości i nie ma potrzeby wydawania nowej. W tym przypadku urząd ma 30 dni na dokonanie zwrotu nadpłaty od dnia uchylenia decyzji.

Okres za jaki będzie naliczane oprocentowanie z urzędu zależy od ustawowych terminów, w których powinien być dokonany zwrot nadpłaty. Jeśli urząd nie dotrzyma terminu, to oprocentowanie jest naliczane od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu, łącznie z tym dniem.

Odsetki za zwłokę – nawet niesłusznie naliczone przez fiskusa też są oprocentowane

Dodatkowo opiszemy jeszcze przypadek, w którym Sąd uznał, że nawet nadpłata odsetek, która powstaje z błędnego rozliczenia dokonanej wpłaty, będzie podlegała oprocentowaniu. Sprawa rozstrzygnięta w wyroku WSA sygn. akt III SA/Wa 550/22 z dnia 19.10.2022 r. dotyczyła spółki, która dokonała zapłaty podatku VAT wraz z należnymi odsetkami na podstawie decyzji urzędu skarbowego. Na tę okoliczność spółka otrzymała postanowienie o zaliczeniu wpłaty. Okazało się jednak, że wpłata została źle zaksięgowana, błędnie zostały obliczone odsetki od zaległości podatkowej. Spółka złożyła zażalenie na postanowienie wydane przez urząd skarbowy, które w toku prowadzonych postępowań zostało końcowo uchylone przez Sąd. Niesłusznie pobrane odsetki zostały zwrócone spółce, ale bez oprocentowania, z czym się nie zgodził przedsiębiorca i sprawa trafiła do Sądu. W rozstrzygnięciu, które zapadło przywołano argumentację, na którą powoływał się fiskus, że przepisy nie przewidują oprocentowania nadpłaty powstałej w wyniku uchylenia postanowienia przez Sąd. Jednak WSA nie zgodził się z tą argumentacją wskazując, że w opisanej sprawie organ podatkowy powinien uznać, że w obowiązujących przepisach jest luka prawna, a w takich sytuacjach rozstrzygnięcie powinno być na korzyść przedsiębiorcy. Jest to zasada zaufania do organów podatkowych, o której jest mowa również w Ordynacji podatkowej. Sąd uchylił decyzję odmawiającą wypłaty oprocentowania od zapłaconych przez spółkę odsetek za zwłokę, a to oznacza, że takie oprocentowanie powinno być naliczone. Jest to niewątpliwie bardzo ciekawe rozstrzygnięcie, które pokazuje furtkę przedsiębiorcom, że mogą ubiegać się o oprocentowanie nadpłaty nie tylko w oparciu o decyzję organu podatkowego, ale również wydane postanowienie.

Podsumowanie

Temat naliczania odsetek za zwłokę, ale również oprocentowania nadpłat jest tematem bardzo ważnym i jak się okazuje niekiedy również złożonym. Przedsiębiorcy powinni znać swoje obowiązki, ale również nie są pozbawieni praw, chociażby do zwrotu nadpłaty wraz z oprocentowaniem w określonych przypadkach. Przywołany wyrok Sądu WSA dobitnie wskazał na lukę w przepisach, a to oznacza najczęściej, że sprawa powinna być rozstrzygana na korzyść przedsiębiorcy. Każda osoba, nie tylko prowadząca firmę, może się znaleźć w podobnej sytuacji, dlatego warto wiedzieć i pamiętać o swoich uprawnieniach i z nich korzystać. Na pewno dochodzenie swoich praw przed fiskusem nie jest łatwym zadaniem, a do tego długotrwałym, jednak wydaje się, że może mieć również swój pozytywny wydźwięk. Miejmy nadzieję, że wyrok zostanie utrzymany w mocy, a ustawodawca pochyli się nad zmianą przepisów w tym zakresie, oby pozytywnej dla przedsiębiorców.