Jak określić miejsce świadczenia usługi budowlanej na nieruchomości zagranicznej?

Świadczenie różnego rodzaju usług zagranicznych wiąże się z koniecznością poznania przepisów w tym zakresie, szczególnie w zakresie podatku VAT. Ustawa o podatku VAT jest tak skonstruowana, że określenie miejsca świadczenia będzie kluczowe dla tego podatku. Dodatkowo, jeżeli chodzi o świadczenie usług, w przepisach pojawia się szereg wyjątków, które dodatkowo komplikują proces poznawczy. W dzisiejszej publikacji skupimy się na określaniu miejsca świadczenia usług budowlanych wykonywanych na nieruchomości zagranicznej.

Miejsce świadczenia usług w transakcjach zagranicznych – jak je określić?

Właściwe określenie miejsca świadczenia pozwoli na prawidłowe opodatkowanie danej transakcji w VAT. Jeśli uda nam się już to ustalić będziemy mieli pewność, w którym kraju dana transakcja powinna zostać opodatkowana w VAT. Dodatkowo trzeba jeszcze pamiętać, że przepisy bardzo często odrębnie odnoszą się do transakcji realizowanych na rzecz przedsiębiorcy i konsumenta.

Miejsce świadczenia usługi budowlanej

Jak już to zostało podkreślone powyżej w przypadku świadczenia usług zagranicznych przepisy przewidują szereg wyjątków. Jednym z nich jest miejsce świadczenia usług związanych z nieruchomościami. Zgodnie z ustawą o podatku VAT jest miejsce położenia nieruchomości, co znacznie może utrudniać przedsiębiorcom rozliczanie podatku VAT od takich transakcji.

Miejscem świadczenia usługi budowlanej będzie zawsze miejsce położenia nieruchomości, bez względu na status kontrahenta – przedsiębiorca czy konsument. Potwierdził to Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji numer IPPP3/443-808/13/15-5/S/ISZ z dnia 9 czerwca 2015 r.

Czym jest usługa świadczona na nieruchomości?

Zanim przejdziemy do bardziej szczegółowego omówienia zagadnień związanych z opodatkowaniem w VAT usług świadczonych na nieruchomości zagranicznej musimy doprecyzować, o jakich usługach jest mowa. Wypowiada się na ten temat polska ustawa o podatku VAT i Dyrektywa 2006/112/WE Rady UE w sprawie podatku VAT. W art. 13b rozporządzenia 282/2011 do celów stosowania dyrektywy 2006/112/WE zdefiniowane zostało pojęcie nieruchomości.

Ponadto w polskiej ustawie o VAT doprecyzowano, jakie usługi są zaliczane do usług budowlanych.

Oznacza to, że poza szeroko rozumianymi usługami budowlanymi, takimi jak np.: wznoszenie i rozbiórka budynków, prace remontowe, budowa sieci wodnych, kanalizacyjnych, gazowych, także usługi enumeratywnie wymienione w ustawie będą opodatkowane w miejscu położenia nieruchomości.

Jak rozliczyć usługę budowlaną wykonaną przez polską firmę za granicą?

Wcześniej napisaliśmy na temat miejsca świadczenia usługi budowlanej. Wiemy już, że jeżeli usługi są świadczone na nieruchomości znajdującej się poza granicami Polski, to będą tam opodatkowane. Oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca z Polski będzie wykonywał usługę budowlaną za granicą, bez względu na to, czy na terenie UE czy poza UE, to podatek VAT powinien być rozliczony w tym innym kraju.

Przykład 1

Przedsiębiorca z Polski otrzymał zlecenie od firmy z Czech na wyremontowanie hali produkcyjnej znajdującej się w Czechach. W takim przypadku, jeżeli obydwie strony transakcji są podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą do rozliczenia podatku VAT będzie zobowiązana firma z Czech.

Przykład 2

Przedsiębiorca z Polski otrzymał zlecenie na wybudowanie domu dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w Niemczech. W tej sytuacji najprawdopodobniej będzie musiał się zarejestrować do podatku VAT w Niemczech i tam zapłacić podatek VAT, chyba że istnieją limity zwolnienia podmiotowego w VAT w tym kraju. Pomimo tego, że taka transakcja nie będzie opodatkowana w VAT w Polsce i tak polski przedsiębiorca musi pamiętać o swoich obowiązkach na tym obszarze.

Świadczenie usług budowlanych nie wymaga wykazywania ich informacji podsumowującej VAT-UE, jeżeli byłyby one wykonywane na terytorium Unii. Zgodnie z przepisami na VAT-UE wykazywane są tylko usługi, do których ma zastosowanie art. 28b ustawy o VAT, a usługi budowlane zostały zapisane w art. 28e tejże ustawy.

Jak rozliczyć usługi budowlane wykonane przez polskiego podwykonawcę na rzecz polskiego wykonawcy na nieruchomości zagranicznej?

Sprawy zaczynają się komplikować, jeżeli dojdzie do zlecenia usługi budowlanej podwykonawcy. Do usług świadczonych przez podwykonawcę będą miały zastosowanie te same przepisy ustawy o VAT, jakie dotyczą wykonawcy (art. 28e). W takim przypadku polski przedsiębiorca występujący w roli wykonawcy, nie powinien obowiązku rozliczenia VAT przypisać inwestorowi w innym kraju. Polskie przepisy nie wypowiadają się na ten temat wprost, w jaki sposób taka transakcja powinna być rozliczana, jednak jedno jest pewne, że powinna być rozliczona w innym niż Polska kraju. W jednej z interpretacji podatkowych z dnia 12.08.2020 r. numer 0112-KDIL1-2.4012.242.2020.2.AG można przeczytać, że w przypadku świadczenia usług związanych z nieruchomościami położonymi za granicą, bez znaczenia jest status ich nabywcy oraz okoliczność, czy jest on podatnikiem mającym siedzibę działalności gospodarczej na terytorium Polski, czy też jest przedsiębiorcą zagranicznym. Nie wpływa to na zmianę miejsca świadczenia takiej usługi dla potrzeb podatku rozliczenia podatku VAT, które musi być dokonane w miejscu położenia nieruchomości.

Przykład 3

Firma A z Polski otrzymała zlecenie wykonania instalacji gazowej w nieruchomości położonej w Niemczech od niemieckiej firmy. Jednak z powodu braku wolnych mocy przerobowych firma A podpisała umowę z firmą B z Polski na wykonanie tych prac. W naszym przykładzie obydwie firmy są zarejestrowanymi, czynnymi podatnikami VAT w Polsce. Firma B będzie występowała w roli podwykonawcy dla firmy A. W takim przypadku podatek VAT w Niemczech musi zostać rozliczony przez polskiego wykonawcę, czyli firmę A, która będzie musiała się zarejestrować do VAT w Niemczech żeby rozliczyć podatek VAT. Firma B (podwykonawca) wystawi fakturę na firmę A (wykonawcę) na jego numer NIP nadany w Niemczech, z adnotacją “odwrotne obciążenie”. Tryb postępowania opisany na przykładzie wydaje się być prawidłowy, jednak zwracamy uwagę, że polskie przepisy nie wypowiadają się na ten temat. Kolejnym ciekawym przypadkiem przy rozliczaniu usług budowlanych przez podwykonawcę może być sytuacja, kiedy to podwykonawca będzie zarejestrowany w kraju realizacji usługi.

Przykład 4

Firma A z Polski podpisała umowę na budowę kompleksu przemysłowego w Czechach i część prac zleciła podwykonawcy firmie B z Polski, która jest zarejestrowany do VAT w Czechach. W tym przypadku firma B wystawi fakturę VAT z naliczonym czeskim podatkiem VAT. Firma A musi pamiętać, że nie odliczy podatku VAT z tej faktury, może go jednak odzyskać składając wniosek VAT-REF do naczelnika urzędu skarbowego w Polsce.

Czy sprzedaż usług budowlanych wykonywanych za granicą liczona jest do limitu zwolnienia VAT?

Zanim odpowiemy na pytanie czy sprzedaż usług wykonywanych za granicą liczy się do zwolnienia podmiotowego w VAT do kwoty 200.000 zł zobaczmy, co na ten temat mówi ustawa o podatku VAT. W słowniczku do ustawy można przeczytać, że pod pojęciem sprzedaży kryje się:

• odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju,
• odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
• eksport towarów,
• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Jak nietrudno zauważyć w tej definicji nie pojawia się sprzedaż usług budowlanych dokonywana za granicę.

Prawidłowość takiego rozumowania potwierdził także Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) w interpretacji numer 0113-KDIPT1-2.4012.897.2022.1.JSZ z dnia 02.02.2023 r.

Jak rozliczyć przemieszczanie sprzętu oraz materiałów wykorzystywanych do świadczenia robót budowlanych na nieruchomości zagranicznej?

Dość powszechną praktyką jest korzystanie przez polskie firmy ze sprzętu i materiałów, które są wykorzystywane do świadczenia usług budowlanych na nieruchomości zagranicznej. Rodzi się więc pytanie, czy takie operacje powinny być rozliczane na gruncie ustawy o podatku VAT.

W pierwszej kolejności przyjrzymy się rozliczeniu przemieszczania sprzętu poza terytorium Polski. Ustawa o podatku VAT wymienia przypadki, w których dochodzi do transakcji WDT, ale także opisuje sytuacje, które nie są uznawane za WDT. W tej drugiej kategorii znajdują się towary, które mają być czasowo używane na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium Polski, w celu świadczenia usług przez przedsiębiorcę posiadającego siedzibę działalności gospodarczej na terytorium Polski, który przemieścił lub na rzecz którego przemieszczono te towary. Ta definicja będzie adekwatna do sytuacji, o których mówimy.

Przykład 5

Przedsiębiorca z Polski będzie realizował usługi budowlane na nieruchomości w Niemczech i w tym celu przemieści swój sprzęt, który jest niezbędny do tych prac. Sprzęt będzie czasowo używany na terytorium Niemiec i po zakończeniu prac zostanie przemieszczony do Polski. Można więc spokojnie uznać, że taka transakcja nie nosi znamion transakcji WDT i nie musi być nigdzie rozliczana.

Sprawy się nieco komplikują, jak w grę zaczyna wchodzić również przemieszczanie z Polski materiałów wykorzystywanych do realizacji usługi za granicą. Kluczowe będzie ustalenie, czy:

• wywóz materiałów należy potraktować, jako wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (WDT) – nietransakcyjne WDT,
• wywożone materiały powinny zostać uznane za element kompleksowego świadczenia polegającego na robotach budowlanych, a nie na dostawie towarów.

Opinie w tym temacie są podzielone. Organy podatkowe często stoją na stanowisku, że przemieszczanie materiałów powinno być rozliczone jako nietransakcyjne WDT, jednak przedsiębiorcy mają odmienne zdanie. Przykładem może być tutaj wyrok Sądu WSA w Gliwicach sygn. akt. I SA/Gl 1063/19 z dnia 27.07.2020 r. Przedsiębiorca nie zgadzał się z podejściem organu podatkowego, który w wydanej interpretacji uznał, że przy wywozie towarów mamy do czynienia z nietransakcyjnym WDT. W ocenie Wnioskodawcy usługa budowlana jest usługą kompleksową (złożoną) i w jej zakresie mieści się wszystko, a więc także materiały budowlane. Sąd uznał, że brak jest w ustawie o podatku VAT definicji świadczenia usług kompleksowych, dlatego w takich przypadkach właściwe będzie posiłkowanie się wyrokami TSUE, a także orzecznictwem sądów krajowych. W przedmiotowej sprawie cena z tytułu wykonywanych usług ogólnobudowlanych obejmowała łącznie (w jednej pozycji) koszt samej usługi oraz koszty zużytych do jej wykonania materiałów, koszty transportu, a także koszty obsługi budowy. Sąd uchylił wydaną interpretację do ponownego rozpatrzenia z uwzględnieniem argumentacji powołanej w wyroku na temat świadczenia kompleksowego.

Jak rozliczać VAT od nabycia usług budowlanych wykonanych na nieruchomości w Polsce przez zagranicznego kontrahenta?

Wcześniej opisywaliśmy sytuację, w której to firma z Polski świadczy usługi na nieruchomości położonej za granicą. Natomiast obecnie odniesiemy się do zdarzenia odwrotnego, a mianowicie to firma z zagranicy będzie wykonywała usługi budowlane na nieruchomości, która jest położona w Polsce. Rozliczenie co do zasady będzie wyglądało identycznie, z tą tylko różnicą, że podatek VAT trzeba będzie wykazać w JPK_V7 składanym do polskiego fiskusa.

Przykład 6

Firma A z Czech podpisała z polską firmą B umowę na remont budynku firmowego położonego w Polsce. W tym przypadku przedsiębiorca A z Czech wystawi fakturę bez podatku VAT z adnotacją “odwrotne obciążenie”, a firma B z Polski rozliczy tę transakcję na takich samych zasadach jak import usług.

Przykład 7

Firma z Niemiec podjęła się budowy domu w Polsce dla osoby, która nie prowadzi działalności gospodarczej. W tej sytuacji podatek VAT powinien być rozliczony w Polsce przez niemiecką firmę.

Jak rozliczyć usługi projektowe na nieruchomości zagranicznej?

W zakresie usług budowlanych wykonywanych na nieruchomości zagranicznej mieszczą się również usługi projektowe. Zasada rozliczania takich usług będzie identyczna, jak wszystkich innych usług budowlanych.

Jako ciekawostkę można przywołać interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) numer 0112-KDIL1-2.4012.242.2020.2.AG z dnia 12.08.2020 r., w której opisany został następujący stan faktyczny. Przedsiębiorca świadczy usługi projektowe, również dla nieruchomości położonych poza granicami Polski. W przedmiotowej sprawie usługa była wykonana na rzecz przedsiębiorcy z Polski, który jest właścicielem nieruchomości w innym kraju UE. Wnioskodawcy chodziło o ustalenie, czy prawidłowo myśli, że taka transakcja wykazywana jest w poz. P_11 JPK_V7, gdzie wykazywane są kwoty ze świadczenia usług poza granicami kraju. Dyrektor KIS uznał stanowisko Wnioskodawcy za prawidłowe. Jest to kolejne potwierdzenie, że nie ma znaczenia dla kogo wykonywana jest usługa budowlana, a znaczenie ma przede wszystkim miejsce położenia nieruchomości.

Jak rozliczyć usługę wypożyczenia pracowników na budowę zagraniczną?

Wypożyczanie pracowników pomiędzy firmami jest ciekawą alternatywą dla przedsiębiorców, którzy chcą optymalizować koszty. Taki model postępowania może się również okazać alternatywą dla firm, które mogą w okresach przejściowych nie mieć zleceń dla swoich pracowników i żeby ich nie zwalniać decyduje się na wypożyczenie do innej firmy. Żeby doszło do tego typu porozumienia zgodę muszą wyrazić wszystkie zainteresowane strony:

• obecny pracodawca,
• przyszły pracodawca,
• pracownik.

Często takie wypożyczenie określane jest mianem leasingu pracowniczego.

W kontekście omawianej tematyki wypożyczenie pracowników nie mieści się w kategorii usług budowlanych, dlatego też wypożyczanie pracowników będzie rozliczana na podstawie innych przepisów ustawy o podatku VAT (art. 28b ustawy VAT).

Jak rozliczyć usługi kontrolno-nadzorcze na nieruchomości zagranicznej?

Pod pojęciem usług kontrolno-nadzorczych może się mieścić szeroki wachlarz usług. W zależności od tego, co zostanie ujęte w tym katalogu, tak będzie to rozliczone na gruncie podatku VAT.

W przypadku usług kontrolno-nadzorczych każda sytuacja musi być analizowana indywidualnie.

Dokumentowanie sprzedaży usługi budowlanej na nieruchomości zagranicznej

Pisaliśmy już wcześniej, że jeżeli usługa jest świadczona na nieruchomości zagranicznej, to w przypadku, gdy nabywcą jest także przedsiębiorca wystawia się fakturę bez VAT, z adnotacją “odwrotne obciążenie”. W tej sytuacji do rozpoznania obowiązku podatkowego w VAT i jego rozliczenia zobowiązana jest firma/nabywca. Mogą się rodzić wątpliwości co do ewidencjonowania takiej usługi na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Jesteśmy przyzwyczajeni, że taka sprzedaż co do zasady jest ewidencjonowana na kasie fiskalnej, o ile nie korzysta z obowiązku zwolnienia z ewidencji. Rodzi się więc pytanie, czy sprzedaż usługi budowlanej na nieruchomości zagranicznej dla osoby prywatnej również powinna być zarejestrowana na kasie? Znowu tutaj z pomocą przychodzi nam definicja sprzedaży z ustawy o podatku VAT, gdzie jest mowa o odpłatnym świadczeniu usług na terenie kraju.

Miejsce świadczenia usługi budowlanej – podsumowanie

Jak widać świadczenie usług budowlanych na nieruchomości zagranicznej może przysporzyć sporo dylematów na gruncie rozliczania podatku VAT. Brak szczegółowych wyjaśnień do obowiązujących przepisów niejednokrotnie będzie rodził problemy z właściwą interpretacją przepisów. Z tego co podaliśmy w publikacji najbardziej kontrowersyjne będzie rozliczenie usługi budowlanej wraz z materiałami, które są przemieszczane z Polski do innego kraju. Opodatkowanie usług kontrolno-nadzorczych również może być problematyczne, z racji nieostrego pojęcia związku lub braku związku z nieruchomością. Jedno jest niepodważalne, jeżeli już ustalimy, że mamy do czynienia z usługą budowlaną, miejscem świadczenia tej usługi na nieruchomości zagranicznej, tym samym miejscem opodatkowania w VAT, zawsze będzie położenie tej nieruchomości. Jak to udowodniliśmy na przykładach bez znaczenia pozostaje status nabywcy usługi – przedsiębiorca czy konsument. Nie ma również znaczenia, gdzie znajduje się miejsce zamieszkania czy siedziba działalności gospodarczej usługobiorcy. W przypadku usług budowlanych świadczonych dla osób, które nie prowadzą działalności gospodarczej, może się wiązać z obowiązkiem rejestracji do podatku VAT w kraju położenia nieruchomości. Przedsiębiorca z Polski, który korzysta ze zwolnienia podmiotowego w VAT do kwoty 200.000 zł nie wlicza do limitu zwolnienia podmiotowego przychodów uzyskiwanych i opodatkowanych w VAT za granicą.