Reprezentacja i odpowiedzialność wspólników w spółki jawnej

Jeśli chcesz wiedzieć jak wyglądają zasady reprezentacji oraz odpowiedzialność wspólników w spółce jawnej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych, to przeczytaj niniejszy artykuł.

Zasada reprezentacji spółki jawnej

Zgodnie z przepisem art. 29 KSH:

• Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę [por. § 1];
• Prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki [por. § 2];
• Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich [por. § 3].

Co do zasady, spółkę jawną reprezentuje samodzielnie każdy wspólnik, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Warto również zauważyć, że reprezentacja jest prawem wspólnika, ale czynność w postaci prowadzenia spraw spółki stanowi jego uprawnienie oraz obowiązek.

Poprzez czynności sądowe należy rozumieć wszelkie czynności dokonywane przed sądami, przykładowo wytaczanie powództwa. Z kolei do czynności pozasądowych zaliczyć można, przykładowo, składanie oświadczeń woli przed organami państwowymi, zawieranie i wypowiadanie umów.

W zakresie zasada reprezentacji spółki jawnej wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Łodzi z dnia 22 stycznia 2018 r., sygn. akt I ACa 581/17 wskazując, że:

• prawo wspólnika spółki jawnej do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych. Co więcej, inaczej niż w przypadku spółki cywilnej, nie wiąże prawa do reprezentowania spółki jawnej z zakresem uprawnienia do prowadzenia spraw spółki oraz wyklucza możliwość ograniczenia prawa do reprezentowania spółki jawnej w umowie lub uchwale wspólników (art. 29 § 3 k.s.h.);
• literalna wykładnia art. 29 k.s.h. prowadzi więc do jednoznacznego wniosku, że każdy wspólnik może wystąpić z powództwem w imieniu spółki. Prawa do działania za spółkę może zostać wspólnik pozbawiony tylko w umowie spółki;
• tylko umowa spółki może to prawo wspólnika również ograniczyć poprzez wskazanie, że może reprezentować spółkę łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem (art. 30 k.s.h.). Poza tym pozbawienie prawa wspólnika do reprezentowania spółki może nastąpić jedynie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Należy pamiętać, że umowa spółki może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem [por. art. 30 § 1 KSH]. Dodatkowo w przepisach wskazuje się, że pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu [por. art. 30 § 2 KSH].

W umowie spółki możliwe jest pozbawienie wspólnika prawa reprezentacji spółki albo wprowadzenie tzw. reprezentacji łącznej, tj. z innym wspólnikiem lub mieszanej, tj. z prokurentem.

Jeśli chcesz zarejestrować działalność gospodarczą i nie możesz dokonać tej czynności osobiście, to pamiętaj, że możesz skorzystać z pomocy ustanowionego przez siebie pełnomocnika. Więcej na ten temat przeczytasz w tym artykule.

Zasada odpowiedzialności subsydiarnej wspólników

Zgodnie z przepisem art. 31 KSH:

• Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika) [por. § 1];
• Przepis § 1 nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna [por. § 2];
• Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru [por. § 3].

Egzekucja z majątku osobistego wspólnika może mieć miejsce dopiero wówczas, gdy bezskuteczna okaże się egzekucja przeciwko spółce jawnej. Należy również mieć na uwadze, że stwierdzenie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce jawnej jest możliwe tylko wtedy, gdy egzekucja została uprzednio wszczęta. Ciężar dowodu, iż egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, obciąża wierzyciela spółki, co oznacza, iż to na nim spoczywa obowiązek wykazania bezskuteczności egzekucji wobec spółki jawnej.

Ustawodawca w przepisach prawa handlowego wskazał również, że osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia [por. art. 32 KSH]. Faktem jest obowiązywanie zasady ponoszenia odpowiedzialności przez wspólnika za zobowiązania spółki powstałe w czasie, gdy pełnili oni funkcje wspólnika w spółce. Niemniej powołany przepis art. 32 KSH rozszerza ramy czasowe odpowiedzialności nowego wspólnika, co oznacza, że osoba przystępująca do spółki ponowi odpowiedzialność za zobowiązania powstałe przed dniem przystąpienia. Nowy wspólnik podlega wszelkim zasadom odpowiedzialności, tj. odpowiedzialności osobistej, nieograniczonej, solidarnej i subsydiarnej.

Współodpowiedzialność za długi spółki jawnej jest zarazem solidarna [por. art. 22 § 2 KSH] oraz subsydiarna [por. art. 31 § 1 KSH.]

Odpowiedzialność w razie umowy z przedsiębiorcą jednoosobowym

Przepis art. 33 KSH stanowi, że Kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, który wniósł do spółki przedsiębiorstwo, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki do wartości wniesionego przedsiębiorstwa według stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela.

Powyższa regulacja dotyczy sytuacji, w której działalność gospodarcza prowadzona przez przedsiębiorcę jednoosobowego ma być kontynuowana w formie spółki jawnej. W tym przypadku, wkładem do spółki jawnej ma być przedsiębiorstwo przedsiębiorcy jednoosobowego.

W literaturze w sposób przejrzysty wyjaśniono tę kwestię poprzez wskazanie, iż:

• Osoba, która zawiera umowę spółki jawnej z osobą fizyczną prowadzącą jednoosobowo działalność gospodarczą, która wniosła do spółki przedsiębiorstwo, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki do wartości wniesionego przedsiębiorstwa według stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela (art. 33 k.s.h.);
• Ich odpowiedzialność jest odpowiedzialnością in solidum. Dotyczy to również zobowiązań z tytułu kredytu udzielonego przedsiębiorcy jednoosobowemu. Natomiast przepis ten nie dotyczy przypadku, gdy przedsiębiorca jednoosobowy wniósł do nowo zawiązanej spółki jawnej tylko jeden lub kilka składników przedsiębiorstwa lub jego zorganizowaną część. Wówczas za spłatę kredytu zaciągniętego przed utworzeniem spółki jawnej odpowiada nadal tylko on sam całym swoim majątkiem;
• Natomiast spółka jawna, do której osoba fizyczna wniosła jako wkład prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo, odpowiada solidarnie z tą osobą za jej zobowiązania na podstawie art. 554 zdanie pierwsze k.c. jako nabywca przedsiębiorstwa [por. I. Heropolitańska, 2.4.2. Zawiązanie spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym [w:] I. Heropolitańska, A. Nierodka, T. Zdziarski, Kredyty, pożyczki i gwarancje bankowe, A. Nierodka, T. Zdziarski, Warszawa 2021].

Zastanawiasz się jak wygląda odpowiedzialność podatnika na gruncie przepisów Ordynacji podatkowej? Jeśli tak, to przejdź do tego artykułu.

Pozwanie wspólnika z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej

Jeżeli wspólnik spółki jawnej został pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki, może on podnieść zarzuty, które mu przysługują osobiście, jak i zarzuty służące spółce jawnej. Tym samym, zgodnie z przepisem art. 35 KSH:

• Wspólnik pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki może przedstawić wierzycielowi zarzuty przysługujące spółce wobec wierzyciela [por. § 1];
• Jeżeli zarzut wymaga złożenia oświadczenia woli przez spółkę celem uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, potrącenia lub w innych podobnych przypadkach, wspólnik może odmówić zaspokojenia wierzyciela, dopóki spółka nie złoży takiego oświadczenia. Wierzyciel może wyznaczyć spółce dwutygodniowy termin do złożenia oświadczenia woli, po którego bezskutecznym upływie wspólnik lub wierzyciel może wykonać służące mu uprawnienie [por. § 2].

Wspólnikom spółki jawnej przysługują co do zasady zarzuty osobiste wobec wierzyciela. Jednakże wspólnik spółki jawnej może również korzystać z zarzutów przysługujących spółce wobec tego wierzyciela, przykładowo zarzut przedawnienia czy zarzut potrącenia, zarzut wadliwości czynności prawnej, zarzut przedawnienia). W przypadku gdy spółce przysługują zarzuty wobec wierzyciela, wspólnik może odmówić zaspokojenia wierzyciela do momentu nie złożenia przez spółkę takiego oświadczenia. Jednakże wierzyciel może wyznaczyć spółce dwutygodniowy termin do złożenia oświadczenia woli, po którego bezskutecznym upływie wspólnik lub wierzyciel może wykonać służące mu uprawnienie.

Podsumowanie

Każdy wspólnik spółki jawnej na mocy przepisów KSH ma prawo do jej reprezentacji, jednakże spółkę reprezentuje samodzielnie każdy wspólnik, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

A jeśli zastanawiasz się jak wygląda reprezentacja w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, a w szczególności kto i na jakich warunkach może reprezentować podmiot, to zajrzyj do tego artykułu.