Jak rozliczyć niedopłaty lub nadpłaty w przypadku rocznej składki zdrowotnej?

Roczna składka zdrowotna - omówione zagadnienia:

Od momentu, w którym zmieniły się zasady rozliczania składki zdrowotnej w działalności gospodarczej, przedsiębiorcy i księgowi mają wiele pytań, na które dość często brakuje odpowiedzi. Tak naprawdę oceny dostosowania przepisów do rzeczywistości gospodarczej można dokonać dopiero na tzw. “żywym organizmie” czyli w praktyce, stąd dużo artykułów na ten temat. W dzisiejszej publikacji odniesiemy się do rozliczenia niedopłaty lub nadpłaty składki zdrowotnej wynikającej z rozliczenia rocznego na gruncie podatku dochodowego.

Roczne rozliczenie składki zdrowotnej

Po raz pierwszy za 2022 rok powstał obowiązek dokonania rocznego rozliczenia składki zdrowotnej, którym zostali objęci przedsiębiorcy – osoby fizyczne. Muszą to zrobić zarówno ci, którzy wybrali opodatkowanie według skali podatkowej, podatkiem liniowym czy zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Jedynie przedsiębiorcy, którzy korzystają z praw nabytych i mogą się jeszcze rozliczać na karcie podatkowej, nie muszą przygotowywać i składać rozliczenia rocznego.

Na łamach naszych publikacji temat rozliczania składki zdrowotnej podejmowany był już wielokrotnie. Szczegółowe informacje na temat rocznej podstawy składki zdrowotnej i obowiązujących zasad rozliczania można przeczytać w podlinkowanej publikacji.

Z dokonanego rocznego rozliczenia składki zdrowotnej może wyjść niedopłata lub nadpłata składki zdrowotnej. Jak już napisaliśmy na wstępie kluczowe w naszych dzisiejszych rozważaniach będzie rozliczenie takiej niedopłaty czy nadpłaty w podatku dochodowym.

Nadpłata i niedopłata rocznej składki zdrowotnej – kiedy powstanie?

Zasady rozliczania rocznej składki zdrowotnej zostały w szczegółach omówione w publikacji, o której pisaliśmy powyżej. Na potrzeby naszych dzisiejszych rozważań przypomnijmy w skrócie kiedy będziemy znali wysokość ewentualnej nadpłaty czy niedopłaty z rozliczenia rocznego.

Roczne rozliczenie składki zdrowotnej należy przygotować i złożyć wraz z rozliczeniem miesięcznym za miesiąc kwiecień 2023 r. do dnia 22 maja 2022 r.

Jeżeli z rozliczenia rocznego powstanie kwota niedopłaty składki zdrowotnej termin na dokonanie wpłaty upływa 22 maja 2023 r.

Jeżeli z rozliczenia rocznego powstanie nadpłata należy w terminie do 1 czerwca 2023 r. przesłać do ZUS wniosek o dokonanie zwrotu nadpłaty. Przed wysłaniem wniosku przedsiębiorca powinien sprawdzić numeru rachunek bankowego, na który ma być przekazany zwrot. ZUS prześle pieniądze na konto przedsiębiorcy w terminie do 1 sierpnia 2023 r.

Rozliczenie nadpłaty i niedopłaty składki zdrowotnej jest dokonywane po zakończeniu roku składkowego

Kluczowe w naszych rozważaniach będzie ustalenie, w jaki sposób na gruncie przepisów o podatku dochodowym rozliczyć taką nadpłatę lub niedopłatę.

Nadpłata lub niedopłata składki zdrowotnej – rozliczenie w podatku dochodowym

Z uwagi na to, że rozliczenie roczne składki zdrowotnej ma miejsce po raz pierwszy rodzą się wątpliwości kiedy i na jakich zasadach powinna być rozliczona nadpłata lub niedopłata tej składki. Można mieć wątpliwości czy jeżeli dotyczy to rozliczenia rocznego nie powinno być skorygowane zeznanie, w którym można by odpowiednio wskazać te kwoty? Do końca 2021 roku przedsiębiorcy mogli mieć również zwracane składki zdrowotne, tylko że wówczas były one wcześniej odliczane od podatku dochodowego i w momencie zwrotu należało je doliczyć do podatku. Jednak jedna zasada wydaje się niezmienna a mianowicie chodzi o okres, w którym powinno to zostać dokonane.

Począwszy od 2022 roku przedsiębiorcy mogą odliczyć składkę zdrowotną: od dochodu – przez tych co wybrali opodatkowanie podatek liniowy do wysokości limitu 8.700 zł za 2022 rok, natomiast w 2023 roku jest to kwota 10.200 zł, od przychodu – przez tych co wybrali zryczałtowany podatek dochodowy, w wysokości 50% zapłaconej składki zdrowotnej
Zarówno w jednym jak i drugim przypadku jeżeli dokonano odliczeń od dochodu, przychodu, podstawy opodatkowania a następnie przedsiębiorca otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), to w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone. Zasada ta obowiązuje także do odliczonych składek zdrowotnych

Począwszy od 2022 roku przedsiębiorcy mogą odliczyć składkę zdrowotną:

od dochodu – przez tych co wybrali opodatkowanie podatek liniowy do wysokości limitu 8.700 zł za 2022 rok, natomiast w 2023 roku jest to kwota 10.200 zł,
od przychodu – przez tych co wybrali zryczałtowany podatek dochodowy, w wysokości 50% zapłaconej składki zdrowotnej

Zarówno w jednym jak i drugim przypadku jeżeli dokonano odliczeń od dochodu, przychodu, podstawy opodatkowania a następnie przedsiębiorca otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), to w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone. Zasada ta obowiązuje także do odliczonych składek zdrowotnych

Przykład 1

Pan Piotr w 2022 roku rozliczał się na podatku liniowym. Po złożeniu rocznego rozliczenia składki zdrowotnej okazało się, że składka należna za cały rok podatkowy wyniosła 5.000 zł a zostało zapłacone 7.000 zł, która w całości zmniejszyła dochód do opodatkowania. Z rozliczenia rocznego składki zdrowotnej powstała do zwrotu kwota 2.000 zł i pan Piotr otrzymał taki zwrot z ZUS w 2023 roku na rachunek bankowy. W takim przypadku pan Piotr będzie musiał pamiętać, żeby kwota 2.000 zł zwiększyła dochód do opodatkowania w zeznaniu za 2023 rok składanym do 30.04.2024 r.

Niedopłata składki zdrowotnej w rozliczeniu rocznym a podatek dochodowy

Jeżeli z rozliczenia rocznego wyjdzie niedopłata składki zdrowotnej, to w takim przypadku różnicę należy wpłacić do ZUS do 22 maja 2023 r. Zgodnie z przepisami odliczenie tej składki, o ile przysługuje, jest możliwe dopiero w rozliczeniu za okres, w którym składka została zapłacona. Oznacza to, że przedsiębiorcy opłacający ryczałt lub podatek liniowy, jeżeli z rozliczenia rocznego będą mieli kwotę do dopłaty, to pomniejszą przychód/dochód do opodatkowania najwcześniej w rozliczeniu za miesiąc, w którym była zapłata.

Przykład 2

Pan Jan wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym w działalności gospodarczej w 2022 i 2023 roku. Jeśli po złożeniu rozliczenia rocznego składki zdrowotnej będzie miał kwotę do zapłaty przykładowo 1.000 zł, którą ureguluje 22 maja 2023 r., to będzie mógł ją odliczyć od dochodu w 2023 roku. Będzie to możliwe najwcześniej przy wyliczaniu składki zdrowotnej za czerwiec 2023 r, gdzie brany jest pod uwagę dochód za maj.

Przykład 3

Pan Hubert od kilku lat w działalności gospodarczej stosuje opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym. W wyniku rocznego rozliczenia składki zdrowotnej powstała niedopłata w kwocie 2.000 zł. W tym przypadku pan Hubert będzie miał prawo do pomniejszenia przychodu o kwotę 1.000 zł (2.000 zł x 50%) w rozliczeniu za miesiąc maj 2023 r.

Niedopłata składki zdrowotnej z rozliczenia rocznego a zmiana formy opodatkowania

Nie ma przepisów, które wypowiadałyby się na temat możliwości odliczenia zapłaconej składki zdrowotnej po zmianie formy opodatkowania w kolejnym roku podatkowym.

Przykład 4

Pan Krystian w 2022 roku był opodatkowany na zasadach ryczałtu a począwszy od 2023 roku wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym. Jeżeli w jego przypadku powstanie obowiązek dopłaty składki zdrowotnej z rozliczenia rocznego, to wydaje się, że nie będzie miał prawa do odliczenia tej składki od dochodu, właśnie ze względu na zmianę formy opodatkowania.

Temat rozliczania składki zdrowotnej był omawiany przy wpłacie składek ZUS za grudzień w styczniu 2023 r., szczegóły w podlinkowanej publikacji

Zgodnie ze stanowiskiem Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) odliczenie składki zdrowotnej nie będzie możliwe jeżeli przedsiębiorca zmieni formę opodatkowania od miesiąca stycznia na inną niż ta, która obowiązywała w grudniu

Idąc tym tropem wydaje się, że ta sama zasada będzie obowiązywała przy dopłacie składki zdrowotnej z rozliczenia rocznego, jeżli doszło do zmiany formy opodatkowania

Konkludując należy zakładać, że dopłata składki zdrowotnej z rozliczenia rocznego po zmianie formy opodatkowania pozbawia przedsiębiorcy prawa do jej odliczenia od przychodu/dochodu. Takie jest również obecne stanowisko KIS w tym temacie, chociaż nie ma konkretnych wytycznych czy informacji ze strony Ministerstwa Finansów. Na pytania mailowe kierowane do KIS przekazywana jest również taka odpowiedź co nie oznacza, że w przyszłości stanowisko w tej sprawie będzie takie samo. Jeśli pojawią się jakieś nowe informacje na pewno o tym poinformujemy

Nadpłata składki zdrowotnej w rozliczeniu rocznym a podatek dochodowy

Jeżeli chodzi o rozliczenie nadpłaty powstałej z rocznego rozliczenia składki zdrowotnej, to zgodnie z tym co ustaliliśmy już wcześniej, jeżeli przedsiębiorca dokonał odliczeń od dochodu/przychodu dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone. W zależności od wybranej formy opodatkowania otrzymana nadpłata składki zdrowotnej będzie odpowiednio doliczona.

1. Skala podatkowa:

Przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych nie mogą zaliczać do kosztów uzyskania przychodu bądź odliczać od dochodu zapłaconej składki zdrowotnej. Dlatego też zwrotu nadpłaty nie rozliczają.

2. Podatek liniowy:

zgodnie z art. 22 ust. 7c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przedsiębiorca zmniejsza kwotę kosztów uzyskania przychodów jeśli wcześniej zaliczył składkę zdrowotną do kosztów. Otrzymaną kwotę zwrotu wprowadza do KPiR jako pozostały wydatek związany z działalnością. Wpisuje kwotę ujemną jako korektę kosztu. lub
przedsiębiorca dolicza do dochodu z działalności gospodarczej odliczone wcześniej od dochodu składki zdrowotne. Zgodnie z art. 45 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwrot składek, które przedsiębiorca odliczał od dochodu, dolicza następnie do dochodu w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym otrzymał ten zwrot.

W tym miejscu należy podkreślić, że temat zwrotu składki zdrowotnej na zasadach obowiązujących od 2022 roku jest nowy, więc jeszcze bezpośrednich interpretacji na ten temat nie ma. Na razie więc warto poczekać na to co się wydarzy a mianowicie chodzi o podejście organów podatkowych do tej kwestii. Zasadą ogólną jest, iż jeśli zapłacone składki były rozliczane w kosztach, to otrzymany zwrot nadpłaty rozliczany jako korektę kosztu. Natomiast w przypadku odliczania składek od dochodu, zwrot nadpłaty trzeba rozliczyć w zeznaniu rocznym. Przedsiębiorca nie może samodzielnie dokonywać wyboru metody rozliczania otrzymanej nadpłaty. Nie wykazujemy zwróconej nadpłaty składek, które nie były rozliczane, czyli składek opłaconych ponad limit 8700 zł.

3. Zryczałtowany podatek dochodowy
Przedsiębiorca doliczy do przychodów 2023 roku 50% otrzymanej kwoty nadpłaconych składek zdrowotnych i opodatkowuje stawką ryczałtu właściwą dla prowadzonej działalności gospodarczej. Jeśli przedsiębiorca stosuje różne stawki ryczałtu, to wówczas dokonuje się proporcjonalnego doliczenia do przychodów w poszczególnych stawkach

Rozliczenia otrzymanej nadpłaty składek zdrowotnych zgodnie z art. 21 ust. 2a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne dokonujemy po zakończeniu 2023 roku w składanym zeznaniu rocznym z działalności gospodarczej.

Jeżeli nadpłata pozostanie na naszym koncie w ZUS i zostanie “skonsumowana” na bieżące płatności. W takim przypadku przedsiębiorca nie będzie miał prawa do odliczenia 50% zapłaconej składki zdrowotnej w trakcie 2023 roku. Nie będzie już musiał rozliczać nadpłaty składek po zakończeniu 2023 roku, o ile nadpłata zostanie w całości wykorzystana.

Przy czym w tym miejscu należy zwrócić uwagę, że zaliczenie nadpłaty, która figuruje na koncie ZUS na bieżące płatności w 2023 roku jest tematem dość złożonym i wielowątkowym, ponieważ płatności do ZUS obejmują nie tylko składkę zdrowotną, ale również składki społeczne i FP. W takim przypadku należy temat dokładnie przeanalizować i ustalić, jaki będzie prawidłowy tryb rozliczania nadpłaty składki zdrowotnej na gruncie podatku dochodowego. Przepisy na ten temat milczą a na chwilę obecną brakuję jakichkolwiek informacji, które pozwoliłyby na podanie właściwej ścieżki postępowania. Trzeba pamiętać, że jest to nowy tryb rozliczania rocznej składki zdrowotnej stąd tyle dylematów i wątpliwości, na które zwracamy uwagę i wskazujemy na ewentualne zagrożenia

Nadpłata składki zdrowotnej z rozliczenia rocznego a zmiana formy opodatkowania

Wiemy już, że jeżeli w kolejnym roku podatkowym działalność gospodarczą rozliczamy według tej samej formy opodatkowania mamy obowiązek zwiększyć dochód lub przychód do opodatkowania jeśli wcześniej składka zdrowotna była odliczona. W ocenie ekspertów bez znaczenia pozostaje fakt, czy z ZUS otrzymaliśmy fizycznie zwrot nadpłaty, czy może została ona wykorzystana na poczet bieżących składek ZUS. Jeżeli dojdzie do zmiany formy opodatkowania to przepisy podatkowe nie wypowiadają się na ten temat. Wydaje się jednak, że powinna obowiązywać taka sama zasada, jak przy niedopłacie rocznej składki zdrowotnej, a więc nie powinna być ona zwiększać przychodu czy dochodu do opodatkowania. Tym bardziej, że wybierając skalę podatkową przedsiębiorca nie ma prawa do odliczenia składki zdrowotnej w żadnej postaci, a więc także nie rodzi to obowiązku jej doliczania. Krajowa Informacja Skarbowa nie ma jeszcze stanowiska w zakresie rozliczania nadpłaty przy zmianie formy opodatkowania w roku 2023.

Podsumowanie

Rozliczanie niedopłaty i nadpłaty rocznej składki zdrowotnej nie zostało uregulowane wprost w żadnym przepisie stąd dylematy, o których dzisiaj pisaliśmy. Rodzi to określone obawy co do zasad rozliczania w podatku dochodowym w takich przypadkach. Szczególnie kontrowersyjne i kłopotliwe może być rozliczenie po zmianie formy opodatkowania. Brakuje przepisów, które pozwoliły rozwiać wątpliwości przedsiębiorców i księgowych. W dzisiejszej publikacji omówiony został ten temat w oparciu o dotychczasowe ustalenia, brakuje szczegółowych wytycznych. Wykazanie nadpłaty czy niedopłaty składki zdrowotnej za 2022 rok będzie mogło być rozliczone końcowo w podatku dochodowym w zeznaniu rocznym za 2023 rok. Pozostaje mieć nadzieję, że do tego czasu wszystkie te dylematy zostaną wyjaśnione. Jeśli pojawią się jakieś nowe informacje na ten temat z pewnością poinformujemy naszych czytelników.