30 lat minęło jak (nie)jeden VAT

W szkołach uczą nas, że królowa Bona przyniosła ziemniaki do Polski, a czy wiemy kto przyniósł VAT do kraju nad Wisłą?

Ponieważ w 2023 roku, podatek VAT w Polsce obchodzi okrągłe urodziny, postanowiliśmy w mocno telegraficznym skrócie, przedstawić historię podatku VAT w Polsce.

Na początku był podatek obrotowy

Wzmianki o podatku można odnaleźć już w czasach rzymskich, kiedy to pobierano tzw. centesima rerum venalium (procent artykułów rolnych) – w wysokości 1% od ceny brutto towarów, gruntów, domów i żywności. Podatek trzeba było również płacić od sprzedaży niewolników – ten z kolei w wysokości 4%.

Podatek o charakterze obrotowym był wprowadzony w Kastylii w 1342 r. i pobierany przy sprzedaży dóbr ruchomych.

W Polsce z kolei podatek obrotowy został wprowadzony ustawą o podatku obrotowym z dnia 1 stycznia 1939 roku. Polegał on na tym, że był naliczany od obrotu (obrót brutto), który uzyskała osoba sprzedająca towar/wykonująca usługę. Ponadto ten rodzaj podatku nie dawał prawa do odliczenia podatku.

Potem nastał podatek VAT

Potem nastał podatek VAT Mówi się, że ideę podatku VAT wprowadził niemiecki biznesmen Wilhelm Von Siemens (syn magnata telekomunikacyjnego), lecz praktycznie został on przyniesiony przez Maurice Lauré – francuskiego urzędnika państwowego. Pod koniec lat 60. XX wieku podatek VAT funkcjonował w mniej niż dziesięciu państwach świata.

Wpierw w Europie

Przyjmuje się, że krajem, który jako pierwszy miał do czynienia z podatkiem VAT jest Francja, która wprowadziła to obciążenie w 1954 roku. A następnie, na początku lat 60.tych, VAT pojawił się we francuskich koloniach Wybrzeża Kości Słoniowej oraz w Senegalu.

Co ciekawe, francuski podatek od towarów i usług jest anagramem angielskiego słowa “VAT”. Znamy nam podatek VAT (value added tax), we Francji występuje pod nazwą VTA, od zwrotu “taxe sur la valeur ajoutée”, co oznacza właśnie “podatek od wartości dodanej”.

A następnie w Polsce

W Polsce podatek VAT (podatek od towarów i usług) wprowadzono 5 lipca 1993 roku, czyli w roku 2023 polskiemu VAT stuknęło 30 lat. Podatek VAT to wielofazowy podatek obrotowy.

Pierwsza polska ustawa o VAT miała zupełnie inny kształt niż dzisiejsza “Premierową” ustawę vatowską (z 1993 r.) można porównać do niemowlaka – tak jak dziecko wraz z kolejnymi swoimi latami coraz bardziej poznaje świat i nabiera doświadczenia, tak i ustawa vatowska wraz z kolejnymi swoimi latami dostosowuje się do panujących realiów, obserwuje świat (a zwłaszcza przedsiębiorców), nabiera nowych kształtów, czyli coraz to nowych przepisów drogą wielokrotnych nowelizacji.

Rok 2004 to wejście Polski do Unii Europejskiej. Dlatego też rodzima ustawa o VAT została zharmonizowana z przepisami europejskimi (a dokładnie z VI Dyrektywą Rady Wspólnot Europejskich z 17 maja 1977 r. “w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku”). Na tej kanwie powstała obecna polska ustawa o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r. (Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535), oczywiście z późniejszymi zmianami (z późn.zm).

Kolejna zmiana – już podyktowana zmianą unijnych przepisów – to rok 2007. Ustawodawstwo Unii Europejskiej zmodyfikowało VI Dyrektywę Rady WE (zresztą ona również była uprzednio wielokrotnie zmieniana) oraz wprowadziło do porządku unijnego nową Dyrektywę VAT. A co za tym idzie, i nasza krajowa ustawa vatowska musiała ujednolicić swoje przepisy z unijnymi paragrafami. W następstwie tych nowelizacji zmieniły się m.in. reguły ustalania miejsca świadczenia usług, zwrotu VAT podatnikom spoza UE, czy zasady współpracy administracji podatkowych poszczególnych państw członkowskich.

Gdzie tymczasowa podwyżka VAT trwa już 12 lat

Jeśli chodzi o stawki VAT, to w Polsce od 1993 roku zmieniły się one tylko dwa razy. Za pierwszym razem do wykazu stawek dodano poziom 3%. Za drugim razem, w roku 2011, podniesiono “tymczasowo” stawki VAT o 1% (z 22 na 23% oraz z 7 na 8%) – obecnie ta “tymczasowość” trwa 12 lat… choć pierwotnie miała obowiązywać do 2013 roku. Co dwa lub trzy lata przesuwano termin końcowy podwyższonych stawek, aż w końcu w roku 2018 do ustawy o VAT dodano art.146 aa, w którym uzależnia się powrót do pierwotnych stawek VAT od parametrów stanu finansów publicznych. A zatem, jeśli zostaną spełnione kryteria procentowe wskazane w art. 146aa – Minister Finansów niejako “z automatu” musi powrócić do starych stawek – będzie on zobowiązany wprost ustawą. Na koniec pozostaje nam stwierdzić, że ustawa o VAT wraz z upływem kolejnych lat nabiera coraz to więcej praktyki, wprawy oraz doświadczeń. A zatem na pewno przed nami jeszcze wiele zmian w ustawie o VAT. Dziś, w 2023 r. polska ustawa vatowska ma “doświadczenie życiowe” 30-latka, nad którą “dozór” pełni szef – Unia Europejska, dając dowolność, ale ograniczoną (przykładowo, państwa UE mogą same ustalić stawki VAT, ale w wyznaczonych granicach) lub nakazując wprowadzić nowe przepisy. Nie ulega wątpliwości, że nowe przepisy na pewno będą się pojawiać. Jeśli prowadzisz firmę, wybierz usługi księgowe ifirma.pl ! Z nami zyskasz efektywną i bezproblemową obsługę finansową Twojej firmy. Będziesz cieszył się nie tylko zaoszczędzonym czasem i spokojem związanym z dbałością o sprawy podatkowe, ale także pewnością, że Twoje fundusze są w dobrych rękach. Dzięki wsparciu doświadczonej księgowej, zrozumiesz zawiłości podatkowe, a jednocześnie skorzystasz z możliwości odliczenia podatku VAT, co przyczyni się do efektywniejszego funkcjonowania Twojego przedsiębiorstwa.