Działalność nierejestrowana a praca na etacie (umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło). Kompendium 2024

Jeśli na któreś z powyższych pytań odpowiedziałeś twierdząco, to przeczytaj niniejszy artykuł, w którym przyjrzymy się możliwościom prowadzenia działalności nierejestrowanej i świadczeniu pracy.

Czym jest działalność nierejestrowana?

Działalność nierejestrowana uregulowana jest w przepisie art. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców i określana jest jako działalność nieewidencjonowana.

Z powyższego przepisu wynika, że:

• działalność nierejestrowaną może prowadzić wyłącznie osoba fizyczna;
• przychód należny z działalności nierejestrowanej nie może przekroczyć w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia brutto – limit przychodów dla działalności nieewidencjonowanej w 2024 roku wynosi od stycznia do czerwca 3 181,50 zł, a od lipca do grudnia 3 225,00 zł;
• osoba fizyczna, która chce wykonywać działalność nieewidencjonowaną w okresie ostatnich 60 miesięcy (5 lat) nie wykonywała działalności gospodarczej.

Warto również zapamiętać, że osoba fizyczna wykonująca działalność nieewidencjonowaną nie jest przedsiębiorcą i nie spoczywają na niej obowiązki związane z wykonywaniem działalności gospodarczej.

Działalnością nieewidencjonowaną nie jest:

• działalność wykonywana w ramach umowy spółki cywilnej;
• działalność podlegająca reglamentacji, czyli wymagająca uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej.

Praca na etacie przy prowadzeniu działalności nierejestrowanej

Przepisy powszechnie obowiązującego prawa nie zabraniają osobie prowadzącej działalność nierejestrowaną do świadczenia pracy u innego pracodawcy na podstawie np. umowy o pracę albo do podjęcia zatrudnienia. Jednakże warto zapamiętać, że jakkolwiek przepisy prawa nie zabraniają bycia na etacie tudzież podjęcia etatu przy prowadzeniu działalności nieewidencjonowanej, tak istnieją pewnego rodzaju obowiązki pracownicze, których taka osoba powinna przestrzegać, a mianowicie:

• pracownik będący na umowie o pracę z innym pracodawcą albo zamierzający taką umowę dopiero podjąć powinien pamiętać o tym, że pełnione u tego pracodawcy obowiązki służbowe powinny być należycie wykonywane, a polecenia pracodawcy realizowane z należytą starannością. Dodatkowo należy pamiętać, że świadczenie pracy wynikające z umowy o pracę, czy też umowy zlecenia, powinno być realizowane również w czasie pracy, do którego pracownik jest zobowiązany – fakt posiadania działalności nierejestrowanej nie uzasadnia przykładowo możliwości postawienia tejże działalności wyżej od umowy o pracę i modyfikowania treści stosunku umowy o pracę z uwagi na powstałe potrzeby wynikłe z prowadzenia własnej firmy. Realizacja i respektowanie umowy o pracę spoczywa zarówno na pracodawcy, jak i pracowniku – dlatego pracownik, który dodatkowo prowadzi działalność nieewidencjonowaną nie może kosztem obowiązków pracowniczych poświęcać się w czasie pracy u pracodawcy swojej firmie;
• powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej również jest istotne z punktu widzenia pracownika, który albo już jest związany umową o pracę bądź zlecenie z pracodawcą, albo taką umowę zamierza zawrzeć. Należy pamiętać, że naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (mowa tu o przedsiębiorstwie jako zakładzie pracy pracodawcy) stanowi jeden z czynów nieuczciwej konkurencji. Dlatego niezależnie od tego czy umowa z innym pracodawcą już jest zawarta, czy też dopiero planowane jest podjęcie stosunku pracy, to należy każdorazowo przeanalizować, czy działalność nierejestrowana nie będzie stanowić konkurencji dla pracodawcy, u którego praca jest lub ma być świadczona.

Umowa o pracę a działalność nierejestrowana

Charakterystyka

Zgodnie z aktualnymi przepisami Kodeksu pracy umowa o pracę może zostać zawarta na okres próbny, na czas określony bądź na czas nieokreślony [por. art. 25 §1 Kodeksu pracy].

Umowa o pracę powinna określać strony zawieranej umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, a w szczególności:

• rodzaj pracy;
• miejsce wykonywania pracy;
• wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
• wymiar czasu pracy;
• dzień rozpoczęcia pracy [por. art 29 §1 Kodeksu pracy].

Jeśli chodzi zaś o rozwiązanie umowy o pracę, to może to nastąpić poprzez:

• porozumienie stron;
• oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia;
• oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia;
• z upływem czasu, na który była zawarta.

Jeśli chcesz wiedzieć, czy można mieć jednocześnie dwie umowy o pracę, to odpowiedź znajdziesz w tym artykule.

Działalność nierejestrowana przy umowie o pracę

Prowadząc działalność nierejestrowaną można jednocześnie pozostawać w stosunku pracy z innym podmiotem (pracodawcą), co oznacza, iż praca na etacie jest w pełni dozwolona przy prowadzeniu działalności niewymagającej rejestracji.

Należy pamiętać, że:

• przy działalności nierejestrowanej istnieje obowiązek zapłacenia podatku dochodowego od uzyskanych przychodów – taki podatek należy wykazać w zeznaniu rocznym PIT-36 składanym do końca kwietnia roku kolejnego. Tym samym dochody uzyskane z umowy o pracę oraz z działalności nierejestrowanej należy rozliczyć w tej samej deklaracji;
• osoba, która prowadzi działalność nierejestrowaną nie podlega pod ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, natomiast pracodawca, u którego taka osoba jest zatrudniona, jest zobowiązany do opłacania składek ZUS za tę osobę jako pracownika.

Umowa zlecenie i umowa o dzieło a działalność świadczona osobiście

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) reguluje opodatkowanie m.in. podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych.

Jednym ze źródeł przychodów, po stosunku pracy i stosunkach pokrewnych, jest działalność wykonywana osobiście, wskazana w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT, z kolei kwestie związane z przychodami z takiej działalności zdefiniowane zostały w przepisie art. 13 ustawy o PIT.

Zgodnie z przepisem art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT źródłem przychodów jest działalność wykonywana osobiście. Przyczyną powstania przychodów z działalności wykonywanej osobiście jest praca wykonywana na własny rachunek.

Pojęcie działalności wykonywanej osobiście zostało zdefiniowane w ustawie o PIT w ten sposób, że ustawodawca wytypował poszczególne rodzaje czynności wchodzących w jej zakres. Należy zwrócić uwagę, że niektóre z tych czynności mogą być wykonywane także w ramach stosunków pracy lub działalności gospodarczej, co powoduje wątpliwości co do źródła pochodzenia konkretnego przychodu.

Przede wszystkim wskazać należy, że zasadniczym kryterium umożliwiającym odróżnienie działalności wykonywanej osobiście od działalności gospodarczej jest występowanie zewnętrznych znamion działalności gospodarczej, tj.:

• rejestracja podatnika jako podmiotu gospodarczego;
• faktyczne wykonywanie działalności w celach zarobkowych;
• ciągłość czynności wchodzących w skład działalności gospodarczej;
• zarobkowość oraz zorganizowany charakter działalności gospodarczej.

Z kolei działalność, która wykonywana jest osobiście nie musi spełniać powyższych warunków, bowiem może ona mieć charakter np. incydentalny. W orzecznictwie wskazuje się, że Działalność gospodarczą w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 ze zm.) odróżnia od działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 2 tej ustawy nie tyle fakt realizowania osobiście działalności na rzecz określonego kręgu podmiotów niemających przymiotu „ludności”, ile zarobkowy, zorganizowany, zawodowy, określony administracyjnoprawnie i ciągły (powtarzalny i stały) charakter działalności w rozumieniu ustaw o działalności gospodarczej, pozwalający na uczestnictwo w obrocie gospodarczym [por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 14 marca 2002 roku, sygn. akt I SA/Wr 2057/99].

Przepis art. 13 ustawy o PIT stanowi uzupełnienie przepisu art. 10 ust. 1 ustawy o PIT, w ten sposób, że wymienia zamknięty katalog źródeł przychodów, których uzyskanie przez podatnika należy traktować jako działalność wykonywaną przez niego osobiście.

Zgodnie zatem z przepisem art. 13 ustawy o PIT za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:

• przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;
• przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;
• przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;
• przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;
• przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników (z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10) i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;
• przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;
• przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;
• przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło uzyskiwane wyłącznie od:
• osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej;
• właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością;
• przedsiębiorstwa w spadku

Do powyższych wyjątkiem są przychody uzyskane na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychody, o których mowa w pkt 9;

• przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej – z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.

Tym samym ustawodawca wprost w powyższym przepisie wskazuje umowy kwalifikujące się do źródła przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Wśród tych umów należy wskazać przychody z:

• działalności artystycznej;
• literackiej;
• naukowej;
• trenerskiej;
• oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa;
• przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki;
• przychody z uprawiania sportu, stypendia;
• przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;
• przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;
• przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych.

Umowa zlecenie a działalność nierejestrowana

Charakterystyka

Zgodnie z Kodeksem cywilnym przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Natomiast w braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie.

Jeśli chodzi o strony umowy, to zarówno po stronie dającego, jak i przyjmującego zlecenie może wystąpić każdy podmiot prawa cywilnego, mogą być to osoby fizyczne i osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Z kolei przedmiotem umowy zlecenia są określone czynności, do wykonania których jest zobowiązany zleceniobiorca na rzecz zleceniodawcy – takie czynności najczęściej mają charakter powtarzalny.

Działalność nierejestrowana przy umowie zlecenie

Prowadząc działalność nierejestrowaną można jednocześnie pozostawać w stosunku pracy z innym podmiotem (pracodawcą), co oznacza, iż świadczenie pracy na podstawie umowy zlecenie jest w pełni dozwolone przy prowadzeniu działalności niewymagającej rejestracji.

Należy pamiętać, że:

• przy działalności nierejestrowanej istnieje obowiązek zapłacenia podatku dochodowego od uzyskanych przychodów – taki podatek należy wykazać w zeznaniu rocznym PIT-36 składanym do końca kwietnia roku kolejnego. Tym samym dochody uzyskane z umowy zlecenie oraz z działalności nierejestrowanej należy rozliczyć w tej samej deklaracji;
• osoba, która prowadzi działalność nierejestrowaną, nie podlega pod ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, natomiast pracodawca, u którego taka osoba jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenie, jest zobowiązany do opłacania składek ZUS za tę osobę jako pracownika pod warunkiem, że zleceniobiorca nie posiada innych tytułów do ubezpieczeń (w takim przypadku opłacana będzie wyłącznie składka zdrowotna).

Umowa o dzieło a działalność nierejestrowana

Charakterystyka

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Celem takiej umowy jest doprowadzenie do powstania oznaczonego dzieła i wydania go zamawiającemu. Dzieło musi mieć indywidualny, niepowtarzalny charakter, a osoba wykonująca umowę o dzieło odpowiada za jej rezultat.

Działalność nierejestrowana przy umowie o dzieło

Prowadząc działalność nierejestrowaną można jednocześnie pozostawać w stosunku pracy z innym podmiotem (pracodawcą), co oznacza, że świadczenie pracy na podstawie umowy o dzieło jest w pełni dozwolone przy prowadzeniu działalności niewymagającej rejestracji.

Należy pamiętać, że:

• przy działalności nierejestrowanej istnieje obowiązek zapłacenia podatku dochodowego od uzyskanych przychodów – taki podatek należy wykazać w zeznaniu rocznym PIT-36 składanym do końca kwietnia roku kolejnego. Tym samym dochody uzyskane z umowy o dzieło oraz z działalności nierejestrowanej należy rozliczyć w tej samej deklaracji. O tym, jak rozliczyć działalność nierejestrowaną dowiesz się z artykułu „Działalność nierejestrowana a PIT – jak rozliczyć dochody w zeznaniu rocznym?”;
• osoba, która prowadzi działalność nierejestrowaną nie podlega pod ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, również pracodawca, u którego taka osoba jest zatrudniona na podstawie umowy o dzieło, również nie jest zobowiązany do opłacania składek ZUS za tę osobę jako pracownika – brak jest obowiązku opłacania składek społecznych i zdrowotnych.

Podsumowanie

Z wykładni przepisów powszechnie obowiązującego prawa nie wynika zakaz prowadzenia działalności nierejestrowanej i jednoczesnej pracy na podstawie umowy o pracę bądź umowy zlecenie czy też umowy o dzieło. Warto jednak zapamiętać, że gdy dojdzie do wykonywania działalności osobiście w ramach umowy zlecenie czy o dzieło, to każdorazowo należy zwracać uwagę na kwotę otrzymywanego wynagrodzenia. Jest to istotne z uwagi na limit przychodu należnego z działalności nierejestrowanej, który nie może przekroczyć w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia brutto.