Opłaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy jako koszt podatkowy

Przedsiębiorcy mają przywilej rozliczania kosztów uzyskania przychodów w kwotach faktycznie poniesionych. Jest kilka warunków, które należy spełniać, żeby takie koszty można było rozliczyć, ale ustawodawca wprowadził także katalog kosztów, których nie uznaje za koszty uzyskania przychodów. W dzisiejszej publikacji zajmiemy się tematem opłaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy jako kosztu podatkowego.

Kiedy wydatek jest kosztem podatkowym?

Na wstępie doprecyzujemy termin “wydatek”, otóż oznacza on koszt zapłacony. Przepisy jednak mówią wprost, że kosztem uzyskania przychodów jest koszt poniesiony, a to nie oznacza, że musi być uregulowany. Koszt podatkowy musi spełniać kilka podstawowych warunków, o których piszemy poniżej.

Wiele kosztów zostało wyłączone z kosztów uzyskania przychodów lub stanowią koszty jedynie w części, do czego szczegółowo odnoszą się przepisy. Jednak nas będzie interesowała opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy, czy taki wydatek może być kosztem podatkowym?

Opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy – czy jest kosztem podatkowym?

Wbrew pozorom nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie, czy opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy może być kosztem podatkowym. Poniżej opisujemy jakie kary umowne i odszkodowania nie mogą się znaleźć w kosztach podatkowych, co wynika wprost z przepisów.

Czy to oznacza, że kary umowne i odszkodowania niewymienione powyżej zawsze znajdą się w kosztach podatkowych? Rodzi się jeszcze jedno pytanie czy opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy mieści się pod pojęciem kary lub odszkodowania wydaje się, że nie a uzasadnienie znajdziemy poniżej.

Czy opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy to to samo co kara umowna lub odszkodowanie?

W obrocie gospodarczym pojawia się wiele pojęć, których definicji nie znajdziemy w przepisach podatkowych. Nic więc dziwnego, że przedsiębiorcy mają tak wiele problemów z prawidłowym rozliczeniem kosztów uzyskania przychodów. W takich przypadkach najczęściej odwołujemy się do interpretacji podatkowych lub wyroków sądowych, tak też zrobimy i w tym przypadku. W wyroku NSA sygn. akt I FSK 1664/12 z dnia 07.02.2014 r. można przeczytać m.in., że odszkodowanie ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody, natomiast we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przedsiębiorca podał, że zawiera porozumienie rozwiązujące umowę najmu z wynajmującym i w porozumieniu tym określa kwotę, jaka zostanie wypłacona wynajmującemu w związku z wcześniejszym rozwiązaniem tej umowy z przyczyn leżących wyłącznie po stronie przedsiębiorcy. Sam fakt wcześniejszego rozwiązania umowy za porozumieniem stron nie daje w takim razie podstaw do stwierdzenia, że powstała z tego tytułu szkoda, a więc nie ma mowy o odszkodowaniu.

Opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy jako koszt podatkowy

Tym samym doszliśmy do puenty naszych dzisiejszych rozważań. W takim razie czy opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy będzie stanowiła koszt podatkowy? Odpowiedzi na to pytanie nie znajdziemy w przepisach podatkowych pozostaje więc powołanie się na interpretacje podatkowe. Powołamy się na interpretację z dnia 05.01.2023 r. nr 0111-KDIB2-1.4010.635.2022.1.KK, w której zostało zadane pytanie wprost: “Czy opłaty z tytułu wcześniej rozwiązanej umowy można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów”? Umowa została rozwiązana z powodu pogłębiającego się braku rentowności działalności gospodarczej. W ocenie przedsiębiorcy opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy może stanowić koszty podatkowe. Niestety innego zdania był Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, który uznał to stanowisko za nieprawidłowe, w uzasadnieniu napisał m.in., że działanie polegające na ograniczeniu wydatków w celu minimalizacji straty nie stanowi wystarczającej podstawy do uznania, że mamy do czynienia z zabezpieczeniem źródła przychodów. W oceniu organu przedsiębiorca nie wykazał związku poniesionych kosztów z zachowaniem czy zabezpieczeniem źródła przychodów. Dyrektor KIS ocenił takie postępowanie w kategoriach “ryzyka gospodarczego”, czego nie można sobie zrekompensować za pomocą przepisów podatkowych. Taki wydatek na szczęście jest oceniany inaczej przez sądy, które są odmiennego zdania. Przykładowo w wyroku NSA sygn. akt II FSK 1125/16 z dnia 07.11.2017 r. również mowa jest o wypłacie opłaty z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy, ale sądy zarówno WSA i NSA – stoją na stanowisku, że taki wydatek może się znaleźć w kosztach uzyskania przychodu. W ocenie sądów zapłata tzw. “odstępnego” może ograniczyć straty w prowadzonej działalności gospodarczej. W ocenie NSA związek z przychodem może przejawiać się choćby w zaoszczędzeniu wydatków na zapłatę należnego czynszu do końca obowiązywania umowy najmu, której firma nie mogła z wynajmującym rozwiązać. NSA podkreśla także w tym wyroku, że w procesie działań gospodarczych przedsiębiorca dąży nie tylko do maksymalizacji zysków – przychodów, ale również do minimalizacji strat.

Wcześniejsze rozwiązanie umowy – podsumowanie

Prawo do rozliczania kosztów w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie oznacza, że każdy poniesiony wydatek pomniejszy przychody do opodatkowania. Koszty podatkowe są poddawane szczegółowej analizie przez organy podatkowe, ponieważ rzutują na wysokość podatku do zapłaty. Przepisy podatkowe nie są zbyt ostre jeśli chodzi o kwalifikowalność kosztów uzyskania przychodów. Podany jest katalog kosztów nieuznawanych podatkowo i ogólne informacje na temat warunków, jakie ma spełniać koszt podatkowy, a to jak widać w praktyce nie jest wystarczające. Szczególnie, że przedsiębiorcy często inaczej rozumieją i interpretują terminu “zachowanie czy zabezpieczenie źródła przychodów”. Jak się przekonaliśmy organy podatkowe nie są przychylne przedsiębiorcom, ale odmiennego zdania są sądy o czym napisaliśmy w publikacji. Dla fiskusa nie ma znaczenia, że opłata za wcześniejsze rozwiązanie umowy nie została skatalogowana w przepisie dotyczącym wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów. Pomimo tego, że taki wydatek ma ewidentny związek z prowadzoną działalnością gospodarczą i tak jest kwestionowany przez organy podatkowe. Sądy patrzą na to zagadnienie szerzej z uwzględnieniem realiów życia gospodarczego. Rozsądna wydaje się argumentacja, że minimalizacja strat przełoży się na maksymalizację zysków. Artykuł miał na celu pokazanie przesłanek jakimi się kierują organy podatkowe a jak to jest interpretowane przez sądy, wyciągnięcie wniosków pozostawiamy przedsiębiorcy.