Czy małżonek przedsiębiorcy jednoosobowego odpowiada za jego długi?

JDG i odpowiedzialność przedsiębiorcy

Zgodnie z przepisem art. 43 Kodeksu cywilnego „przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową”.

Z kolei w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców znajduje się regulacja dotycząca pojęcia działalności gospodarczej. Zgodnie zatem z przepisem art. 3 „działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły”.

Tym samym, aby móc mówić o podejmowaniu, wykonywaniu działalności gospodarczej, musi ona łącznie spełniać następujące przesłanki:

• być zorganizowana,
• mieć charakter zarobkowy,
• być wykonywana we własnym imieniu,
• być wykonywana w sposób ciągły.

Jeśli chodzi o podjęcie jednoosobowej działalności gospodarczej, to można to zrobić w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Z kolei jeśli mowa o odpowiedzialności, to osoba fizyczna, będąca przedsiębiorcą w jednoosobowej działalności gospodarczej wpisanej do CEIDG, odpowiada całym swoim majątkiem osobistym za wszelkie zobowiązania firmy.

Odpowiedzialność małżonka przedsiębiorcy jednoosobowej działalności gospodarczej

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje kwestię związaną z odpowiedzialnością małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich.

„Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności” [por. art. 36 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego].

Co w przypadku odpowiedzialności? Przede wszystkim wskazać należy, że odpowiedzialność za zobowiązania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej zależy od tego, czy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego, czy też majątku osobistego małżonka.

Zgoda małżonka

Jeśli przedsiębiorstwo należy do majątku wspólnego, a wszelkie zobowiązania zostały zaciągnięte za zgodą małżonka, to obowiązują zasady odpowiedzialności określone w przepisie art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

Odpowiedzialność małżonka będzie miała miejsce wtedy, gdy zostaną spełnione następujące przesłanki:

• małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez współmałżonka;
• zobowiązanie wynikało z czynności prawnej.

Brak zgody małżonka

Jeśli natomiast małżonek nie wyraził zgody na dokonywanie przez współmałżonka jakiejś konkretnej czynności prawnej, to odpowiedzialność będzie odbywać się na zasadach wynikających z przepisu art. 41 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis ten stanowi, że: „Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa”.

Tym samym jeśli zgoda małżonka nie została wyrażona współmałżonkowi-przedsiębiorcy, to wierzyciel może się zaspokoić z majątku osobistego dłużnika, tj.:

• wynagrodzenia za pracę,
• dochodów uzyskanych z innej działalności zarobkowej,
• praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw, które przysługują mu jako twórcy,
• innych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Firma w majątku osobistym

Jeżeli przedsiębiorstwo należy do majątku osobistego małżonka, co oznacza, że zarówno firma, jak i zobowiązania powstały przed wstąpieniem przedsiębiorcy w małżeństwo, to odpowiedzialność będzie się odbywać na zasadzie wynikającej z przepisu art. 41 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis ten stanowi, że: „Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9”.

Zastanawiasz się, jakie konto bankowe – firmowe czy osobiste – musisz posiadać jako przedsiębiorca jednoosobowej działalności gospodarczej? Jeśli tak, to przeczytaj ten artykuł.

Rozdzielność majątkowa

Aby się uchronić przed ewentualnymi długami małżonka, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, można ustanowić rozdzielność majątkową. Taka rozdzielność może być ustanowiona przez sąd albo na podstawie umowy.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd

Jeśli wystąpią ważne powody, każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Może tego żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej.

Umowa majątkowa małżeńska

Małżonkowie mogą zawrzeć w formie aktu notarialnego umowę, która może rozszerzać wspólność ustawową, ograniczać ją albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).

Taka umowa majątkowa może być zawarta przed zawarciem związku małżeńskiego lub w czasie jego trwania. Małżeńskie umowy majątkowe są skuteczne względem osób trzecich, co oznacza, że małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.

Powyższe wynika z przepisu art. 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który w praktyce oznacza, że małżonkowie, którzy do tej pory pozostawali w ustroju wspólności ustawowej, mogą to zmienić, zawierając tzw. intercyzę.

Podsumowanie

Przedsiębiorco, pamiętaj, że odpowiedzialność za zobowiązania związane z Twoją firmą zależą od tego, czy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego z Twoim małżonkiem, czy też wyłącznie do Twojego majątku osobistego. Jeśli firma znajduje się we wspólności majątkowej, to kolejną istotną kwestią jest zgoda małżonka na dokonanie danej czynności prawnej, która może zrodzić powstanie zobowiązania. Każdorazowo wyrażona zgoda małżonka pociąga go do odpowiedzialności za długi współmałżonka-przedsiębiorcy.

A jeśli chcesz więcej przeczytać o niewypłacalności dłużnika a możliwości odzyskania pieniędzy przez wierzyciela, to przeczytaj ten artykuł.