Prowadzenie działalności gospodarczej czy praca poza granicami Polski wpisała się chyba na dobre w naszą rzeczywistość. Podjęcie takiej decyzji musi być właściwie przemyślane, ponieważ niesie to za sobą określone konsekwencje. W dzisiejszej publikacji zastanowimy się co w sytuacji wyrejestrowania z ZUS z uwagi na ubezpieczenie za granicą, konkretnie chodzi o obowiązek składania deklaracji ZUS.
Prowadzenie działalności gospodarczej w dwóch różnych krajach Unii Europejskiej
Fakt, że jesteśmy członkami UE otwiera Polakom granice wszystkich krajów należących do Unii, ale również Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i Szwajcarii. W tych krajach można bez problemu zakładać i prowadzić działalność gospodarczą. Przy czym warto wiedzieć, że niezależnie od miejsca zamieszkania dana osoba będzie objęta przepisami zabezpieczenia społecznego kraju, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza. Jest to zasada miejsca wykonywania pracy. Nieco inaczej będzie wyglądała sytuacja jeśli działalność jest prowadzona w Polsce i w innym kraju UE. Wówczas, żeby ustalić, pod jakie przepisy w zakresie ubezpieczeń społecznych podlega, należy rozpatrzyć dwa przypadki:
- Miejsce zamieszkania jest w państwie członkowskim UE, w którym wykonywana jest znaczna część działalności gospodarczej.
- Miejsce zamieszkania jest w innym państwie członkowskim UE, w którym nie jest wykonywana znaczna część działalności gospodarczej.
Miejsce zamieszkania jest w państwie członkowskim UE, w którym wykonywana jest znaczna część działalności gospodarczej
W takim przypadku przedsiębiorca będzie podlegał pod przepisy ubezpieczeniowe w państwie zamieszkania. Przy czym w takiej sytuacji, w pierwszej kolejności należy ustalić znaczną część działalności gospodarczej. W tym celu powinno się przyjąć pewne kryteria oceny, które będą pomocne, takie jak:
- czas pracy,
- obrót,
- osiągnięty przychód/dochód,
- liczba zleceń,
- czas pracy.
Jest to oczywiście przykładowy katalog, który może być dostosowany w zależności od potrzeb.
Ważne!
Zgodnie z informacjami, do których można dotrzeć na stronie biznes.gov.pl, jeśli co najmniej 25% działalności jest realizowane w państwie zamieszkania, to przedsiębiorca będzie podlegał pod ubezpieczenia społeczne tego kraju
Przykład 1
Pani Ilona prowadzi działalność gospodarczą w postaci zakładu fryzjerskiego w Polsce i w Niemczech, mieszka w Polsce. Zakład fryzjerski jest otwarty 15 dni w miesiącu w Polsce i 10 dni w Niemczech. W takim przypadku będzie podlegała pod ubezpieczenia społeczne w Polsce.
Przykład 2
Pan Piotr prowadzi firmę budowlaną i ma działalność w Polsce i w Czechach, mieszka w Polsce. Przychody z tytułu tej działalności kształtują się na poziomie 60.000 zł w skali miesiąca, w tym 40.000 zł są to przychody osiągnięte w Czechach, a 20.000 zł w Polsce. W takim przypadku reguła 25% została zachowana, a więc pan Piotr powinien być ubezpieczony w Polsce.
Miejsce zamieszkania jest w innym państwie członkowskim UE, w którym nie jest wykonywana znaczna część działalności gospodarczej
Jeśli przeważająca część działalności gospodarczej znajduje się na terenie innego niż Polska kraju, to w takim przypadku przedsiębiorca będzie podlegał pod przepisy zabezpieczenia społecznego w tym innym kraju.
Przykład 3
Pani Aneta prowadzi firmę ubezpieczeniową na terenie Polski, Niemiec i Czech, mieszka w Polsce. W skali miesiąca zawiera około 60 polis ubezpieczeniowych, w tym 30 w Niemczech i po 15 w Polsce i Czechach. W tym przypadku znaczna część działalności gospodarczej jest w Niemczech, co oznacza, że tam powinny być rozliczane składki społeczne.
Przykład 4
Pan Jakub jest informatykiem, tworzy programy komputerowe na zlecenia różnych firm z Polski i Francji, mieszka w Polsce. Przychody, jakie osiąga z tego tytułu są w proporcji 80% we Francji i 20% w Polsce. W tym przypadku kryterium 25% nie zostało spełnione, a więc ubezpieczenia społeczne powinny być płacone we Francji.
Ustalenie właściwego kraju do ubezpieczeń społecznych
W momencie, w którym zostanie podjęta decyzja o prowadzeniu działalności gospodarczej w innych niż Polska krajach, należy się skontaktować z właściwym organem ZUS. W tym celu należy złożyć wniosek do ZUS w celu ustalenia właściwego ustawodawstwa. Na podstawie załączonych informacji ZUS ustali wstępnie na okres 2 miesięcy kraj podlegania pod ubezpieczenia społeczne. W międzyczasie ZUS kontaktuje się z instytucjami ubezpieczeniowymi w innych krajach przedstawiając im swoje stanowisko. Jeśli dojdzie do porozumienia pomiędzy krajami, to ZUS poinformuje przedsiębiorcę o ostatecznym rozstrzygnięciu, w którym kraju będzie podlegał pod ubezpieczenia. Jeśli właściwy będzie inny kraj, to taka informacja zostanie przesłana od odpowiednika ZUS z tego kraju.
Prowadzenie działalności gospodarczej w innym kraju UE
Jest jeszcze jedna możliwość, a mianowicie działalność gospodarcza może być prowadzona tylko poza Polską. W takim przypadku będzie obowiązywała zasada jednego ustawodawca, będą obowiązywały przepisy z zakresu zabezpieczenia społecznego miejsca wykonywania pracy – prowadzenia działalności gospodarczej.
Przykład 5
Pan Michał prowadzi działalność gospodarczą tylko w Niemczech. Zgodnie z zasadą jednego ustawodawstwa będzie podlegał pod niemieckie przepisy ubezpieczeniowe. Tam też musi zgłosić się do ubezpieczeń społecznych i odprowadzać składki.
Prowadzenie tymczasowej działalności gospodarczej poza Polską
Pewnym wyjątkiem od ogólnych zasad podlegania pod ubezpieczenia społeczne jest prowadzenie działalności gospodarczej w pewnym przedziale czasu.
Pod pojęciem tymczasowej działalności gospodarczej rozumie się prowadzenie działalności poza Polską przez okres co najmniej 2 miesięcy, nie dłużej niż 24 miesiące.
Prowadząc tymczasową działalność za granicą, przedsiębiorca może podlegać pod ubezpieczenia społeczne w Polsce, o ile:
- Prowadził działalność gospodarczą w Polsce przez okres co najmniej 2 miesiące przed przeniesieniem działalności za granicę.
- Fakt prowadzenia działalności w Polsce musi być właściwie udokumentowany: fakturami, rachunkami, umowami.
- W Polsce musi być utrzymywana infrastruktura potrzebna do podjęcia działalności gospodarczej po powrocie.
Dodatkowo należy wystąpić do ZUS o wydanie zaświadczenia A1, które potwierdzi, że przedsiębiorca podlega pod ubezpieczenia społeczne w Polsce
Jeśli prowadzenie działalności gospodarczej przedłużyłoby się ponad 24 miesiące, to w dalszym ciągu można wystąpić do ZUS Oddział w Kielcach z wnioskiem o zawarcie porozumienia wyjątkowego do instytucji państwa, w którym prowadzona jest działalność. Jeśli instytucja zagraniczna wyrazi zgodę, to do zakończenia prowadzenia działalności za granicą przedsiębiorca będzie mógł w dalszym ciągu opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w Polsce. W przeciwnym razie trzeba będzie się zarejestrować do ubezpieczeń w innym kraju UE.
Wyrejestrowanie z ZUS z uwagi na ubezpieczenie za granicą a obowiązek składania deklaracji ZUS
Do tej pory omówiliśmy podstawowe zasady podlegania pod ubezpieczenia społeczne z uwagi na prowadzenie działalności gospodarczej poza granicami kraju. Wiadomo już, w jakich okolicznościach może powstać obowiązek rejestracji do ubezpieczeń poza Polską. Jeśli już dojdzie do tego, to należy dokonać wyrejestrowania z ubezpieczeń w Polsce. W tym celu należy złożyć:
- Deklarację ZUS ZWUA, jako przyczynę wyrejestrowania podać kod 600 – inna przyczyna wyrejestrowania.
- Formularz ZUS ZWPA, na którym dokonuje się wyrejestrowania płatnika składek.
- Formularz ZUS ZCNA, jeżeli do ubezpieczenia zdrowotnego byli zgłoszeni członkowie rodziny przedsiębiorcy.
Obowiązek składania deklaracji do ZUS spoczywa na płatniku składek. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą dokumenty przesyłają w terminie do 20 dnia następnego miesiąca.
Jeśli dojdzie do wyrejestrowania płatnika składek, to nie ma podmiotu zobowiązanego do składania deklaracji. To oznacza, że przeniesienie obowiązku ubezpieczenia za granicę zwalnia przedsiębiorcę od składania deklaracji ZUS w Polsce
Prowadzenia działalności gospodarczej poza granicami Polski – podsumowanie
W dzisiejszej publikacji omówiony został temat prowadzenia działalności gospodarczej poza granicami Polski w różnych konfiguracjach. Nie zawsze będzie to oznaczało dla przedsiębiorcy obowiązek opłacania składek ZUS poza Polską, jednak zależy to od kilku czynników, o których pisaliśmy w artykule. Kluczowe w całej sprawie będzie stanowisko organu ZUS, który wyda stosowne rozstrzygnięcie. Każdy przypadek może być inny, dlatego warto stosownie wcześniej skontaktować się z właściwą jednostką ZUS, która na pewno podpowie, jak postąpić w konkretnej sprawie. Jeśli zapadnie decyzja, że przedsiębiorca będzie podlegał pod ubezpieczenia innego kraju, to powinien się wyrejestrować z ZUS w Polsce, co oznacza brak obowiązku składania deklaracji za ten okres.
Stan prawny na dzień: 28.06.2024 r.
Małgorzata Jagusiak 
Czy na fakturach w procedurze OSS powinien się pojawić numer BDO?
Rynek biznesów subskrypcyjnych jest już wart 15 miliardów dolarów, a urośnie o 3000%
Adam Sawicki
Jaką formę opodatkowania powinien wybrać programista? Zasady ogólne skala podatkowa, podatek liniowy czy ryczałt
Regulaminy w e-commerce – rozmowa z ekspertami
Krzysztof Janoś
