Rozkłady i systemy czasu pracy w 2024 roku.

Więcej na ten temat przeczytasz w poniższym artykule.

Czas pracy

Czasem pracy jest czas, podczas którego pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy:

• w miejscu pracy lub
• w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

W ramach rozliczenia czasu pracy pracownika:

• przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
• przez tydzień należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.

Rodzaje systemów czasu pracy

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy wyróżnia następujące systemy czasu pracy, tj.:

• system zrównoważonego czasu pracy,
• system czasu pracy w ruchu ciągłym,
• system przerywanego czasu pracy,
• system skróconego tygodnia pracy,
• system pracy weekendowej,
• system skróconego czasu pracy,
• system przerywanego czasu pracy,
• system zadaniowego czasu pracy,
• system skróconego tygodnia pracy,
• system skróconego czasu pracy.

Dodatkowo Kodeks pracy wyróżnia następujące rozkłady czasu pracy:

• ruchomy czas pracy,
• indywidualny czas pracy.

System równoważnego czasu pracy

System równoważnego czasu pracy wyróżnia się tym, że:

• istnieje możliwość wydłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca;
• jeśli dojdzie do przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy, to praca w inne dni będzie krótsza lub zostaną udzielone dni wolne od pracy;
• gdy zaistnieją uzasadnione przypadki, to okres rozliczeniowy może być przedłużony do 3 miesięcy, a gdy praca pracownika jest uzależniona od pory roku czy warunków atmosferycznych – do 4 miesięcy.

System czasu pracy w ruchu ciągłym

System czasu pracy w ruchu ciągłym wyróżnia się tym, że:

• stosuje się go, gdy prace, które nie mogą być wstrzymane ze względu na technologie produkcji albo ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności;
• można przedłużyć czas pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin;
• pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy powyżej 8 godzin na dobę w dniu wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy.

W zakresie tego systemu obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym oblicza się:

• mnożąc 8 godzin przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okresie rozliczeniowym, z wyłączeniem niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy, wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, a następnie
• dodając do otrzymanej liczby liczbę godzin odpowiadającą przedłużonemu u danego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy.

System przerywanego czasu pracy

System przerywanego czasu pracy wyróżnia się tym, że:

• jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, to taki system może być stosowany według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin;
• przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednak za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju;
• wprowadza się go w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników.

Więcej na temat układu zbiorowego czasu pracy przeczytasz tutaj.

System zadaniowego czasu pracy

System zadaniowego czasu pracy charakteryzuje się tym, że:

• jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, to może być stosowany po uprzednim porozumieniu pracodawcy z pracownikiem;
• w porozumieniu pracodawcy i pracownika ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z jego norm.

Ruchomy czas pracy

Ruchomy czas pracy wyróżnia się tym, że:

• może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy;
• może przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy.

Przerwa w pracy

Pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy, która:

• nie jest wliczana do czasu pracy,
• nie przekracza 60 minut,
• jest bezpłatna,
• jest przeznaczana na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych pracownika,
• wprowadza się w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Indywidualny rozkład czasu pracy

Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może ustalić indywidualny rozkład jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, którym pracownik jest objęty.

Wzór wniosku pracownika o udzielenie indywidualnego rozkładu czasu pracy

Pobierz darmowy wzór wniosku o udzielenie indywidualnego rozkładu czasu pracy.

System skróconego tygodnia pracy

Skrócony tydzień pracy udzielany jest na pisemny wniosek pracownika i dopuszcza się wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Pobierz darmowy wzór wniosku o skrócenie tygodnia pracy.

System pracy weekendowej

Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W tym systemie jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

System skróconego czasu pracy

Skrócenie czasu pracy poniżej norm określonych w art. 129 § 1 Kodeksu pracy dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia może polegać na ustanowieniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy albo na obniżeniu tych norm, a w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie polega na wprowadzeniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy.

Wzór wniosku pracownika o skrócenie tygodnia pracy

Pobierz darmowy wzór wniosku o skrócenie tygodnia pracy.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Przepisy Kodeksu pracy przewidują również:

• możliwość pracy zmianowej bez względu na stosowany system czasu pracy;
• przyznanie pracownikowi w każdym systemie czasu pracy (pod warunkiem, że przewiduje on rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta) łącznej liczby dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie;
• zwolnienie pracownika od pracy z powodu siły wyższej w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego, a w okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia;
• zobowiązanie pracodawcy do prowadzenia ewidencji czasu pracy pracownika do celów prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą. Natomiast odnośnie pracowników objętych systemem zadaniowego czasu pracy, pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz pracowników otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe lub za pracę w porze nocnej nie ewidencjonuje się godzin pracy.

Podsumowanie

Niewątpliwie przepisy prawa pracy przewidują różne systemy i rozkłady czasu pracy, które znacznie różnią się od siebie. Wybór odpowiedniego systemu zależy zasadniczo do pracownika, ponieważ to często na jego wniosek następuje zmiana dotychczasowego systemu, np. z systemu zadaniowego na zrównoważony czas pracy. Należy pamiętać, że przejście na dany system pracy nie oznacza tego, że pracownik już do końca trwania umowy będzie zobowiązany pracować w tymże systemie, albowiem zawsze można wrócić do pierwotnych ustaleń pracowniczych i systemu „macierzystego”.