Podatki w Polsce, co o nich wiedzą Polacy? Nie tak dużo, jak byśmy chcieli. Wyniki badania „Świadomość podatkowa Polaków 2024”

Świadomość podatkowa Polaków

Autorzy raportu „Świadomość podatkowa Polaków 2024” uważają, że nasza znajomość podatków jest lepsza niż była w ubiegłych latach, niemniej wciąż istnieją spore luki wiedzowe, które trzeba uzupełnić. Dlatego głównym celem badania przeprowadzonego przez Warsaw Enterprise Institute było zrozumienie, jak nasi rodacy postrzegają obecny system podatkowy oraz co wiedzą o podatkach. Aby uzyskać rzetelne dane, badanie przeprowadzono na reprezentatywnej próbie 1039 dorosłych Polaków.

A więc co wiemy, a czego nie wiemy o podatkach? Przyjrzyjmy się najważniejszym liczbom i wnioskom. O podatkach dowiesz się więcej na naszym blogu.

Podatki w Polsce

Zacznijmy od pozytywów i dobrej wiadomości. Większość Polaków wie, że państwo jest finansowane z ich podatków. Otóż Warsaw Enterprise Institute podaje, że aż 78% respondentów wskazało podatki jako główne źródło finansowania wydatków państwowych. Mimo to 7% osób błędnie sądzi, że pieniądze pochodzą bezpośrednio z budżetu państwa, 3% wierzy, że kraj jest finansowany przez Unię Europejską, a 2% uważa, że Polska korzysta głównie z pożyczek i kredytów. Do tego aż 11% respondentów wciąż nie jest pewnych, skąd pochodzą pieniądze na potrzeby państwa.

Przechodząc do znajomości poszczególnych rodzajów podatków, widać wyraźną poprawę na przestrzeni lat. Znajomość terminu PIT deklaruje 95% Polaków, co stanowi wzrost o 5 punktów procentowych w porównaniu z badaniem z 2017 roku. Podobnie jest ze świadomością istnienia VAT – tutaj zanotowano wzrost z 86% do 95%, a znajomość CIT znacząco podskoczyła z 49% do 80%. Biorąc pod uwagę te liczby, można stwierdzić, że Polacy stają się coraz bardziej świadomi podstawowych rodzajów podatków, co jest istotnym krokiem w kierunku poprawy ogólnej wiedzy podatkowej.

Przy czym fakt, że o danym podatku w ogóle się słyszało, nie zawsze przekłada się na pełne zrozumienie mechanizmu jego działania. Bo choć 72% Polaków deklaruje, że rozumie, czym jest VAT, tylko około 60% z nich faktycznie posiada wiedzę na temat zasad jego funkcjonowania. Ze zrozumieniem CIT jest jeszcze gorzej – choć 80% respondentów zna nazwę tego podatku, jedynie 30% twierdzi, że rozumie jego istotę.

Podobnie jest z takimi podatkami jak akcyza na alkohol i wyroby tytoniowe. Co prawda, 70% uczestników badania deklaruje, że rozumie działanie tych podatków, ale rzeczywistość może być nieco inna, jak w przypadku CIT i VAT – przekonują autorzy badania.

Jakie podatki płacimy w Polsce?

Dobra wiadomość jest też taka, że Polacy na ogół wiedzą, które podatki osobiście ich dotyczą – oczywiście nie wszyscy. Jak podaje Warsaw Enterprise Institute, 74% respondentów przyznało, że płaci podatek PIT, co stanowi niewielki wzrost w porównaniu z 2017 rokiem, kiedy to odsetek ten wynosił 72%. Z kolei 59% badanych jest świadomych, że płaci podatek VAT, co również oznacza znaczący wzrost, gdyż siedem lat temu tylko 42% Polaków zdawało sobie z tego sprawę.

Niemniej jednak nadal istnieją podatki, o których wiedza jest znacznie mniej powszechna. Na przykład 3% respondentów błędnie uważa, że płaci podatek CIT jako osoba prywatna, choć w rzeczywistości podatnikami CIT są podmioty prawne, takie jak spółki kapitałowe czy fundacje. 50% badanych deklaruje, że płaci akcyzę od alkoholu, wyrobów tytoniowych i paliw. Ponadto 32% respondentów jest świadomych istnienia podatku od zysków kapitałowych, znanego jako podatek Belki.

Pomimo tych pozytywnych wyników wciąż istnieje grupa osób, która uważa, że nie płaci żadnego podatku – dotyczy to aż 10% uczestników badania, chociaż w tym względzie jest lepiej niż w roku 2017, gdy było ich jeszcze więcej, bo 21%. Najgorzej jest wśród młodszych osób w wieku od 18 do 24 lat, które częściej niż inne grupy demograficzne deklarują, że nie do końca są świadome zobowiązań podatkowych.

Zadowolenie z systemu podatkowego

A czy Polacy są zadowoleni z obecnego systemu podatkowego obowiązującego w naszym kraju? Nieszczególnie. Jak wynika z danych Warsaw Enterprise Institute, 87% Polaków uważa, że system podatkowy powinien zostać uproszczony, co jest nieznacznym spadkiem w porównaniu z 2017 rokiem, kiedy to odsetek ten wynosił 93%.

Ponadto 81% respondentów postrzega obecny system jako nieprzyjazny, a 77% uważa, że jest niesprawiedliwy. Warto zauważyć, że odsetek osób oceniających system jako niesprawiedliwy spadł o 6 punktów procentowych w porównaniu z badaniem zrealizowanym siedem lat temu, co może sugerować delikatną poprawę.

Wzrost złożoności systemu podatkowego pozostaje jednak istotnym problemem dla większości Polaków. Aż 81% badanych stwierdziło, że system stał się bardziej skomplikowany, co stanowi wzrost o 4 punkty procentowe względem 2017 roku. Jednocześnie 74% respondentów uznało obecny system za niezrozumiały, co również utrzymuje się na wysokim poziomie, choć odnotowano tu minimalny spadek o jeden punkt procentowy.

Słownik podatnika – poznaj te pojęcia

Na koniec przyjrzyjmy się omówionym przez Warsaw Enterprise Institute podatkom. Każdy z nich odgrywa istotną rolę w polskim systemie podatkowym i bezpośrednio wpływa na codzienne życie obywateli. PIT, VAT, CIT, akcyza na alkohol oraz podatek Belki różnią się pod względem sposobu naliczania i grupy podatników, których dotyczą, ale wszystkie mają znaczący wpływ na budżet państwa oraz na finanse osobiste Polaków. Poniżej znajdziesz szczegółowe omówienie każdego z tych podatków, które pozwoli lepiej zrozumieć, jak działają i jakie mają znaczenie dla polskich podatników.

PIT

PIT to jeden z podstawowych podatków, który płacą osoby fizyczne osiągające dochody w Polsce. Każdy podatnik, który uzyskuje dochód z tytułu pracy, działalności gospodarczej czy też innych źródeł, takich jak najem, jest zobowiązany do rozliczenia się z tego podatku. PIT działa głównie w oparciu o skalę podatkową (chociaż przedsiębiorcy mogą skorzystać też np. z podatku liniowego i ryczałtu), która obecnie wynosi 12% dla dochodów do 120 000 zł i 32% dla dochodów powyżej tej kwoty. Istnieje również kwota wolna od podatku, która wynosi 30 000 zł. Ten podatek jest rozliczany rocznie, ale w ciągu roku podatnik płaci zaliczki na podatek dochodowy, które są obliczane na podstawie bieżących dochodów.

Podatek PIT bezpośrednio wpływa na dochody każdego pracującego Polaka, a jego wysokość zależy od indywidualnych zarobków. W ramach tego podatku istnieje możliwość skorzystania z licznych ulg, takich jak ulga na dzieci czy ulga rehabilitacyjna, które mogą zmniejszyć obciążenie podatkowe. Rozliczenie PIT jest obowiązkowe i odbywa się poprzez złożenie rocznego zeznania podatkowego do odpowiedniego urzędu skarbowego.

VAT

VAT to podatek pośredni, który płacony jest przez konsumentów przy zakupie towarów i usług. Podstawowa stawka VAT w Polsce wynosi 23%, ale istnieją również obniżone stawki w wysokości 8%, 5%, 0%, a także stawki 7% dla niektórych usług medycznych oraz 3% dla towarów rolnych. VAT jest wliczony w cenę towarów i usług, co oznacza, że konsumenci nie płacą go bezpośrednio, lecz pośrednio, poprzez zapłatę wyższej ceny za zakupione dobra.

W praktyce oznacza to, że każdy konsument płaci VAT niemal za każde kupowane dobro lub usługę, chociaż rzadko zwraca na to uwagę. Jest to podatek powszechny, mający zastosowanie do większości transakcji, przez co stanowi istotną część wpływów budżetowych państwa.

CIT

CIT jest podatkiem, który płacą osoby prawne, czyli między innymi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne oraz inne podmioty prowadzące działalność gospodarczą. CIT jest obliczany na podstawie dochodów osiągniętych przez te podmioty, a stawka podstawowa wynosi 19%. Istnieje również obniżona stawka w wysokości 9% dla tzw. małych podatników oraz nowo utworzonych firm w pierwszym roku ich działalności, które spełniają określone kryteria.

Mimo że CIT dotyczy głównie przedsiębiorstw, jego skutki mogą pośrednio odczuwać konsumenci, gdyż firmy mogą przerzucać koszty podatku na ceny towarów i usług. CIT jest jednym z kluczowych źródeł dochodów budżetu państwa, ale jego wpływ na życie codzienne Polaków jest mniej bezpośredni niż np. VAT. Dla firm CIT stanowi poważne obciążenie finansowe, które wpływa na ich strategię zarządzania finansami.

Akcyza

Akcyza to podatek nakładany na określone produkty konsumpcyjne, takie jak alkohol, wyroby tytoniowe, paliwa, energia elektryczna, samochody osobowe o określonych parametrach, a także gaz ziemny, węgiel i koks. Podstawowym celem akcyzy jest ograniczenie konsumpcji tych towarów, między innymi ze względu na ich szkodliwość dla zdrowia i środowiska. Wysokość akcyzy jest różna w zależności od rodzaju produktu i może znacząco podnosić cenę końcową, co czyni go droższym dla konsumenta.

Kupując produkty objęte akcyzą, konsumenci płacą cenę zawierającą ten podatek, który stanowi znaczną część ostatecznego kosztu. Akcyza jest więc bezpośrednio odczuwalna, szczególnie przez osoby często kupujące te produkty. Celem akcyzy jest również znaczące zwiększenie wpływów budżetowych.

Podatek Belki

Podatek Belki to popularna nazwa podatku od dochodów kapitałowych, który został wprowadzony w Polsce w 2002 roku. Podatek ten wynosi 19% i obejmuje zyski z odsetek bankowych, dywidendy, zyski z inwestycji kapitałowych, takich jak sprzedaż akcji, obligacji, funduszy inwestycyjnych oraz innych instrumentów finansowych. Podatek Belki jest pobierany automatycznie przez instytucje finansowe i odprowadzany do urzędu skarbowego, co oznacza, że podatnik nie musi go samodzielnie rozliczać.

Dla osób inwestujących lub oszczędzających podatek Belki jest stałym elementem, który pomniejsza zyski z kapitału. Wpływa to na ostateczną rentowność oszczędności i inwestycji, co sprawia, że podatnicy muszą brać ten podatek pod uwagę przy planowaniu swoich finansów. Podatek Belki, mimo że niewidoczny na co dzień, stanowi istotne obciążenie dla zysków kapitałowych Polaków.

Płacisz podatki? Dowiedź się, jak działają

Wyniki badania „Świadomość podatkowa Polaków 2024” pokazują, że mimo pewnego postępu w rozumieniu kwestii podatkowych, wciąż istnieje wiele obszarów wymagających poprawy. Polacy coraz lepiej orientują się, które podatki płacą i jakie mają one znaczenie dla budżetu państwa, jednak szczegółowe zrozumienie mechanizmów działania tych podatków, zwłaszcza takich jak CIT czy podatek Belki, pozostawia wiele do życzenia. Luki w wiedzy wskazują na potrzebę dalszej edukacji w zakresie podatków, aby obywatele mogli w pełni świadomie uczestniczyć w systemie podatkowym. Skala problemu sugeruje, że współczesny system podatkowy jest postrzegany jako zbyt skomplikowany, co może prowadzić do niechęci w zgłębianiu tematu.

Konieczne jest zatem rozważenie sposobów uproszczenia systemu podatkowego oraz wzmocnienie kampanii edukacyjnych, które pomogłyby poprawić świadomość podatkową w Polsce. Lepsze zrozumienie zasad podatkowych może nie tylko poprawić akceptację obowiązujących przepisów, ale również wzmocnić zaufanie obywateli do instytucji państwowych. Ostatecznie wzrost świadomości podatkowej przyniesie korzyści zarówno obywatelom, jak i całemu państwu.