Czym jest raportowanie ESG? Ponad połowa firm z sektora MŚP nie ma pojęcia

Z tego artykułu dowiesz się:

• Co to jest raportowanie ESG i dlaczego jest ważne dla firm?
• Jakie obszary obejmuje raportowanie ESG i jakie wskaźniki są w nim uwzględniane?
• Dlaczego konsumenci oczekują, że firmy będą działały zgodnie z zasadami ESG?
• Kto musi przygotować raport ESG według dyrektywy CSRD i jakie warunki trzeba spełnić?
• Od kiedy poszczególne sektory przedsiębiorstw muszą zacząć raportować ESG według nowych przepisów?
• Jakie kroki są potrzebne do rzetelnego przygotowania raportu ESG?
• Jakie międzynarodowe standardy wspierają firmy w procesie raportowania ESG?

ESG – co to jest?

Zanim przejdziemy do raportowania ESG, zatrzymajmy się na chwilę przy samym pojęciu ESG. Co ono oznacza? Przede wszystkim jest to zestaw wskaźników, które pomagają ocenić, czy dana firma prowadzi biznes w sposób zrównoważony i odpowiedzialny społecznie. I tak działania ESG koncentrują się wokół trzech obszarów. Pierwszym z nich jest środowisko (Environmental), drugim społeczna odpowiedzialność (Social), a trzecim ład korporacyjny (Governance). Omówmy każdy z tych elementów nieco bardziej dokładnie, żeby zrozumieć, o co w ogóle chodzi w raportowaniu ESG.

Trzy wskaźniki ESG:

1. Environmental (środowisko) – aspekt środowiskowy działalności firmy obejmuje jej wpływ na przyrodę, w tym zarządzanie odpadami, emisję gazów cieplarnianych oraz zużycie zasobów. Wiele przedsiębiorstw wdraża działania proekologiczne, dążąc do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko. Przykłady takich działań to programy redukcji emisji czy efektywne zarządzanie energią.
2. Social (społeczna odpowiedzialność) – ten obszar koncentruje się na relacjach firmy z pracownikami, klientami oraz społecznością lokalną. Odpowiedzialność społeczna obejmuje działania promujące różnorodność, zapewniające dobre warunki pracy i wspierające lokalne inicjatywy.
3. Governance (ład korporacyjny) – obejmuje zarządzanie firmą oraz przestrzeganie zasad etyki i przejrzystości w podejmowaniu decyzji. W praktyce oznacza to odpowiedzialność zarządu, działania przeciwko korupcji i otwartą komunikację z interesariuszami.

Dlaczego ESG jest ważne?

Dlaczego kwestie środowiskowe i społeczne stały się w ostatnim czasie na tyle istotne, że firmy zaczęły wdrażać działania z zakresu ESG? Chodzi przede wszystkim o dwie kwestie.

Po pierwsze – o rosnące oczekiwania konsumentów. Konsumenci chcą, żeby przedsiębiorstwa dbały o środowisko i prowadziły działalność odpowiedzialnie. Co więcej, dla klientów istotne są konkretne działania – takie jak ograniczanie emisji, odpowiedzialne zarządzanie zasobami i inwestowanie w energię odnawialną. Firmy, które podejmują te kroki, zyskują zaufanie i lojalność oraz budują pozytywny wizerunek.

Drugim powodem jest dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) wprowadzona przez Unię Europejską, która ma ujednolicić standardy raportowania w obszarze zrównoważonego rozwoju. CSRD zobowiązuje firmy do przejrzystego informowania o swoich działaniach ESG, co wymaga dostosowania strategii przez wiele przedsiębiorstw – CSRD to bardzo ważny temat, do którego jeszcze wrócimy.

ESG a oczekiwania konsumentów

Zostańmy przez chwilę przy oczekiwaniach konsumentów.

Konsumenci coraz głośniej mówią o tym, że chcą kupować od przedsiębiorstw, które nie tylko dbają wyłącznie o swój portfel i własny interes, ale również w pozytywny sposób oddziaływują na środowisko i społeczeństwo.

Podobne podejście do zakupów i tematu ESG da się zauważyć również w Europie. W badaniu Kearney „European Retail Banking Radar” 30% europejskich konsumentów zadeklarowało, że są gotowi zapłacić za produkty więcej, jeśli ich producenci spełniają standardy wynikające ze zrównoważonego rozwoju.

Raportowanie ESG a dyrektywy UE

Oczywiście nastroje i preferencje konsumentów to tylko jedna strona medalu, ponieważ prowadzenie firmy w duchu ESG jest również istotne ze względu na unijne przepisy. Przypomnijmy, że do listopada 2022 roku kwestie związane z ESG regulowała dyrektywa NFRD (Non-Financial Reporting Directive).

Dyrektywa NFRD

Dokument ten zobowiązywał firmy do ujawniania informacji niefinansowych dotyczących ich wpływu na środowisko, zaangażowania społecznego oraz sposobu zarządzania. Dyrektywa miała na celu zwiększenie przejrzystości działań firm, aby konsumenci i inwestorzy mieli lepszy wgląd w ich odpowiedzialność społeczną i ekologiczną.

Wspomniana regulacja obejmowała głównie duże przedsiębiorstwa, w tym spółki giełdowe, banki oraz firmy ubezpieczeniowe działające na terenie Unii Europejskiej. Obowiązek raportowania dotyczył firm zatrudniających powyżej 500 pracowników i spełniających określone kryteria.

Wpływ CSRD na raportowanie ESG

Z czasem jednak pojawiła się potrzeba bardziej szczegółowych regulacji, co doprowadziło do powstania nowej dyrektywy – CSRD – która zastąpiła NFRD w 2022 roku.

CSRD objęła swoim zakresem nie tylko duże przedsiębiorstwa, ale również średnie firmy oraz niektóre organizacje spoza sektora finansowego, wymuszając na nich konieczność raportowania ESG.

Raportowanie ESG – kto musi?

W tym miejscu należy zadać sobie istotne pytanie: kogo tak naprawdę dotyczy dyrektywa CSRD i nowe wymogi dotyczące raportowania ESG? Otóż dyrektywa ta obejmuje przede wszystkim duże przedsiębiorstwa spełniające co najmniej dwa z trzech kryteriów:

• Zatrudnienie powyżej 250 pracowników,
• Roczne przychody przekraczające 50 milionów euro,
• Posiadanie aktywów powyżej 25 milionów euro.

Ale na tym nie koniec, ponieważ raportowanie zgodne z CSRD obowiązuje również małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na giełdzie. Niemniej w ich przypadku obowiązek ten jest łagodniejszy. Dodatkowo firmy z sektora MŚP mają czas na dostosowanie się do nowych przepisów, ponieważ Unia Europejska wprowadzając dyrektywę, przewidziała dla nich okres przejściowy na spełnienie wymogów określonych w nowej regulacji.

Trzeba dodać również jedno: nie wszystkie podmioty operujące na rynku muszą działać zgodnie z dyrektywą CSRD. Przepisy te nie obejmują mikroprzedsiębiorstw, czyli firm zatrudniających mniej niż dziesięciu pracowników. Dlaczego? Decydenci z UE uznali, że skala biznesów prowadzonych przez mikroprzedsiębiorców nie wpływa istotnie na kwestie społeczne i środowiskowe, a obciążenie ich dodatkowymi przepisami mogłoby negatywnie wpłynąć na gospodarkę.

Raportowanie ESG – od kiedy? Najważniejsze daty

W kontekście raportowania ESG i dyrektywy CSRD warto zapamiętać poniższe daty:

• 1 stycznia 2024 roku – obowiązek raportowania zgodnie z CSRD objął duże firmy, które wcześniej podlegały dyrektywie NFRD, w tym głównie publiczne spółki o istotnym znaczeniu, jak banki i firmy ubezpieczeniowe, które spełniają kryteria: zatrudnienie ponad 500 pracowników, przychody powyżej 50 mln euro lub aktywa przekraczające 25 mln euro. Te przedsiębiorstwa muszą w 2025 roku przedstawić raport ESG za rok 2024.
• 1 stycznia 2025 roku – kolejny etap dotyczy dużych przedsiębiorstw, które nie były wcześniej objęte NFRD, spełniających co najmniej dwa z następujących kryteriów: ponad 250 pracowników, przychody powyżej 40 mln euro lub aktywa przekraczające 20 mln euro. W przypadku tych organizacji raportowanie ESG według nowych zasad będzie wymagane dla roku 2025 z publikacją w 2026 roku.
• 1 stycznia 2026 roku – małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na giełdzie dołączą do obowiązku raportowania ESG. Kryteria: zatrudniają więcej niż 10 osób, osiągają przychody powyżej 700 000 euro i dysponują aktywami powyżej 350 000 euro. Dla tych podmiotów przewidziano uproszczony zakres raportowania oraz możliwość opóźnienia do 2028 roku, co ma zapewnić im czas na dostosowanie się do wymogów.
• 1 stycznia 2028 roku – firmy spoza UE, które generują powyżej 150 mln euro przychodów na rynku unijnym oraz posiadają co najmniej jedną spółkę zależną lub oddział w UE, również zostaną objęte CSRD. Pierwszy raport za rok 2028 muszą opublikować w 2029 roku.

Raportowanie ESG – co to jest?

Jeśli dopiero stoisz przed wyzwaniem opracowania swojego pierwszego raportu ESG, pewnie zastanawiasz się, na czym polega raportowanie ESG i jakie kroki są potrzebne, aby przygotować taki dokument w rzetelny sposób.

Raportowanie ESG to proces zbierania, analizy i publikowania informacji o działaniach firmy w trzech już wspomnianych obszarach: środowisko, społeczną odpowiedzialność i ład korporacyjny. Taki raport pomaga przedsiębiorstwom pokazać, jak ich działalność wpływa na otoczenie i jak realizują cele zrównoważonego rozwoju.

Warto podkreślić w tym miejscu, że raporty ESG powinny powstawać w oparciu o konkretne, międzynarodowe standardy – najczęściej są to ESRS, GRI lub SASB. Aby lepiej zrozumieć ich istotę, poniżej przybliżamy najważniejsze założenia dotyczące omawianych standardów.

Standardy ESRS

European Sustainability Reporting Standards (ESRS) to zestaw wytycznych, które dokładnie określają, jak firmy powinny raportować swoje działania w zakresie ESG. W ramach ESRS przedsiębiorstwa muszą gromadzić szczegółowe dane, które dokumentują ich wpływ na środowisko, społeczeństwo i sposób zarządzania organizacją.

Każdy z poszczególnych standardów ESRS skupia się na konkretnym obszarze działalności. Standardy te obejmują różne wskaźniki, które mają istotne znaczenie w zrównoważonym zarządzaniu. Poniżej przedstawiamy pięć najważniejszych standardów ESRS, które pomogą Twojej firmie stworzyć szczegółowy i transparentny raport:

Wzór:
• ESRS E1 – Zmiana klimatu. Ten standard koncentruje się na zmianach klimatu, w tym na raportowaniu emisji gazów cieplarnianych, zużyciu energii oraz działaniach podjętych w celu łagodzenia wpływu na klimat.
• ESRS E1 – Zmiana klimatu. Ten standard koncentruje się na zmianach klimatu, w tym na raportowaniu emisji gazów cieplarnianych, zużyciu energii oraz działaniach podjętych w celu łagodzenia wpływu na klimat.
• ESRS E2 – Zanieczyszczenie. Ten standard dotyczy zanieczyszczenia i wymaga od firm raportowania na temat zanieczyszczeń emitowanych do powietrza, wody i gleby oraz działań podjętych w celu redukcji poziomów zanieczyszczeń.
• ESRS S1 – Pracownicy własnej organizacji. Ten standard skupia się na pracownikach firmy, w tym na warunkach pracy, programach różnorodności i włączenia, bezpieczeństwie i ochronie zdrowia w miejscu pracy.
• ESRS G1 – Prowadzenie działalności gospodarczej. Ten standard odnosi się do etycznych praktyk biznesowych, w tym środków antykorupcyjnych, ochrony danych i zgodności z prawem i regulacjami.

Standardy GRI

Global Reporting Initiative (GRI) to jeden z najbardziej uznanych i szeroko stosowanych standardów raportowania zrównoważonego rozwoju na świecie. GRI dostarcza firmom wytycznych, które pomagają w pełny sposób raportować ich wpływ na środowisko, społeczeństwo i gospodarkę. Standardy GRI są elastyczne i dostosowane do firm różnej wielkości, co umożliwia ich stosowanie zarówno przez duże korporacje, jak i mniejsze przedsiębiorstwa.

Poniżej przedstawiamy pięć standardów GRI:

• GRI 1: Podstawy 2021. Zawiera podstawowe zasady i wymagania dotyczące raportowania zgodnie ze standardami GRI, stanowiąc fundament dla całego systemu raportowania.

• GRI 1: Podstawy 2021. Zawiera podstawowe zasady i wymagania dotyczące raportowania zgodnie ze standardami GRI, stanowiąc fundament dla całego systemu raportowania.
• GRI 2: Ujawnienia ogólne 2021. Obejmuje informacje ogólne o organizacji, takie jak profil firmy, struktura zarządzania, etyka i integralność oraz praktyki zaangażowania interesariuszy.
• GRI 3: Tematy istotne 2021. Pomaga organizacjom w identyfikacji i priorytetyzacji tematów zrównoważonego rozwoju, które są najbardziej istotne dla ich działalności i interesariuszy.
• GRI 305: Emisje. Dotyczy ujawniania informacji na temat emisji gazów cieplarnianych oraz innych istotnych emisji do powietrza, w tym strategii redukcji emisji.
• GRI 403: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Skupia się na zarządzaniu bezpieczeństwem i higieną pracy, w tym na politykach, praktykach i wynikach w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa pracowników.

Atestacja raportów ESG

Raportowanie ESG na raportowaniu się nie kończy – równie ważny jest proces atestacji, który potwierdza rzetelność przedstawionych danych. Atestacja to ocena przeprowadzana przez niezależnych ekspertów, których zadaniem jest sprawdzenie, czy raport ESG jest zgodny ze wspomnianymi standardami, na przykład ESRS czy GRI.

Niezależni audytorzy realizujący proces atestacji sprawdzają nie tylko dane, ale również metody, jakimi zostały zebrane i przetworzone. W trakcie audytu analizowane są zarówno procesy wewnętrzne, jak i zgodność z przyjętymi normami oraz politykami ESG. Po dokładnej ocenie audytorzy wydają certyfikat zgodności, który potwierdza, że raport spełnia wymagania i jest wiarygodnym źródłem informacji.

Dla firm atestacja raportu to także sposób na identyfikację obszarów wymagających usprawnienia. Proces audytu pomaga wykryć nieścisłości lub braki w zbieranych danych. Dzięki temu organizacje mogą lepiej odpowiadać na przyszłe wymagania regulacyjne i zwiększać precyzję danych.

Co MŚP wie o raportowaniu ESG?

Mimo że termin ESG od kilku lat pojawia się w mediach i w biznesie, okazuje się, że wielu przedsiębiorców z sektora MŚP go nie zna. Według analizy zespołu GS1 Polska, ponad połowa firm przyznaje, że nie jest zaznajomiona z tym pojęciem. Aż 55,1% respondentów nie potrafi wskazać żadnego z terminów związanych z ESG, natomiast 40% badanych deklaruje znajomość podstaw ESG, obejmujących kwestie środowiskowe, społeczne i zarządcze.

Bardziej zaawansowane pojęcia, jak CSRD (dyrektywa o sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju), są rozpoznawane przez 18,5% ankietowanych. Jeszcze mniej, bo 14,2%, kojarzy termin CSDDD, który dotyczy należytej staranności w biznesie.

Działania ESG podejmowane przez MŚP

Wydawać się może, że skoro przedsiębiorcy z sektora MŚP niewiele wiedzą o ESG, to również niewiele chcą robić na rzecz środowiska i ekologii. Tymczasem sprawa wygląda inaczej. Według wyników ankiety, 53,5% przedsiębiorców z sektora MŚP zadeklarowało, że planuje mierzyć i ograniczać negatywny wpływ swojej działalności na otoczenie. Tylko 8,9% firm stwierdziło, że nie zamierza podejmować działań w tym kierunku, a 37,6% nie było pewnych swoich planów.

Niemniej chęci to jedno, a działania to drugie. A zatem czy przedsiębiorcy z sektora MŚP podejmują już teraz konkretne kroki, aby zmniejszyć negatywny wpływ na środowisko? Z danych wynika, że tylko 20,3% firm faktycznie realizuje działania zgodne z ESG. Natomiast 79,7% przedsiębiorstw przyznaje, że dotąd nie wdrożyło żadnych inicjatyw w tym zakresie.

Szkolenia z raportowania ESG

Dobra wiadomość jest taka, że mimo braku konkretnych działań na rzecz środowiska i społeczeństwa, przedsiębiorcy z sektora MŚP wykazują chęć zdobycia wiedzy na temat ESG. Aż 63,6% firm deklaruje zainteresowanie szkoleniami w tym zakresie, podczas gdy 36,4% przedsiębiorstw nie widzi takiej potrzeby.

Obecnie 11,9% firm faktycznie bierze udział w szkoleniach z ESG, a zdecydowana większość, bo aż 88,1%, jeszcze nie rozpoczęła żadnej edukacji w tym kierunku. Wśród tych, którzy planują się szkolić, najczęściej wskazywane są kwestie ochrony środowiska – aż 52,5% przedsiębiorstw deklaruje, że potrzebuje edukacji w tym zakresie. Kolejne 47,4% firm jest zainteresowanych szkoleniami dotyczącymi kwestii społecznych, a 40,7% przedsiębiorstw potrzebuje wiedzy związanej z ładem korporacyjnym.

Co ciekawe, większość firm z sektora MŚP deklaruje, że na szkolenia z ESG mogłaby przeznaczyć niewielkie sumy. Mowa o kwocie do 1000 złotych – taką odpowiedź podało 54,2% badanych. Niektóre przedsiębiorstwa dysponują większymi budżetami i są gotowe zainwestować od 1000 do 2000 złotych (12,2%), podczas gdy 4,6% firm przeznaczyłoby na ten cel od 3000 do 4000 złotych.

Raportowanie ESG – przykłady działań

Na koniec spójrzmy na przykłady działań z zakresu ESG podejmowanyche przez firmy obecne na polskim rynku. Być może niektóre z nich staną się inspiracją dla Twojej organizacji. Nie przedłużając, zobaczmy, co Allegro, McDonald’s Polska, PwC oraz BNP Paribas Polska robią na rzecz ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.

1. Allegro

   Allegro angażuje się w działania proekologiczne, wspierając zrównoważony rozwój w obszarze logistyki i operacji. Firma prowadzi program „Allegro Lokalnie”, który promuje sprzedaż używanych przedmiotów, zmniejszając potrzebę produkcji nowych dóbr. W obszarze logistyki Allegro wprowadziło flotę dostawczą z pojazdami elektrycznymi, ograniczając emisję CO₂ i zmniejszając zużycie paliw. Dodatkowo platforma intensywnie pracuje nad rozwojem bardziej ekologicznych opakowań, choć szczegółowe dane dotyczące zmniejszenia zużycia plastiku nie zostały jeszcze opublikowane w raporcie.

2. McDonald’s Polska

   McDonald’s Polska podejmuje liczne kroki mające na celu ograniczenie wpływu na środowisko, między innymi poprzez kontrakty na dostawy energii z farm wiatrowych, które pokrywają 25% zapotrzebowania energetycznego sieci. Firma ograniczyła także zużycie plastiku, zastępując go biodegradowalnymi opakowaniami. Dzięki współpracy z recyklerem Miklan-Ryza, McDonald’s przetwarza 700 ton odpadów miesięcznie na produkty ponownego użytku, takie jak ręczniki papierowe.

3. PwC

   Strategia PwC Polska koncentruje się na osiągnięciu neutralności węglowej („Net Zero”) do 2030 roku. W ramach tego zobowiązania PwC planuje zredukować emisje gazów cieplarnianych o 50% w zakresie emisji bezpośrednich (Scope 1) oraz pośrednich wynikających ze zużycia energii (Scope 2) w porównaniu do poziomu z 2019 roku. Firma wprowadziła działania oszczędzające energię, takie jak dostosowanie ogrzewania i chłodzenia w biurach, co pozwala zmniejszyć ślad węglowy o około 148,09 tCO₂e rocznie.

4. BNP Paribas Polska

   BNP Paribas Polska aktywnie wspiera transformację ekologiczną, finansując projekty oparte na odnawialnych źródłach energii. W ramach działań edukacyjnych bank prowadzi także szkolenia z ESG dla klientów, aby podnosić świadomość na temat zrównoważonego rozwoju. Dodatkowo BNP Paribas zwiększa różnorodność w zespołach na poziomie menedżerskim, promując inkluzywne środowisko pracy – najstarszy pracownik w banku ma 81 lat.