Wyłudzenie danych osobowych a kodeks karny
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny w przepisie art. 190a reguluje kwestię związaną z kradzieżą tożsamości. Zgodnie z tym przepisem:
- „Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 [por. § 1]”.
- „Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą [por. § 2]”.
„Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15 [por. § 3]”.
- „Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego [por. § 4]”.
Powyższa regulacja dotyczy przestępstw związanych z:
- nękaniem (stalkingiem) oraz
- podszywaniem się pod inną osobę.
Jeśli chodzi o kradzież tożsamości (podszywanie się pod inną osobę), to jeśli ktoś, kto podszywa się pod kogoś innego (np. używając jej wizerunku, danych osobowych lub innych danych pozwalających na publiczne identyfikowanie tej osoby), a przez to wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Takie działanie może obejmować np. kradzież tożsamości lub fałszywe przedstawianie się w celu wyrządzenia szkody innej osobie.
Jeśli konsekwencją nękania lub podszywania się pod inną osobę jest to, że pokrzywdzony targnie się na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 15 lat. To podkreśla powagę skutków takich przestępstw, w tym ich wpływ na zdrowie psychiczne ofiary.
Przestępstwo to jest ścigane tylko na wniosek pokrzywdzonego, co oznacza, że osoba, która została dotknięta nękaniem lub podszywaniem się, musi złożyć wniosek o ściganie sprawcy. Bez wniosku ściganie przestępstwa nie rozpoczyna się z urzędu.
W przedmiocie wyłudzenia danych osobowych, np. w Internecie, również można zastosować powołany przepis, ponieważ część z opisanych w przepisie działań może być powiązana z wyłudzeniem danych osobowych, szczególnie w kontekście podszywania się pod inną osobę i wykorzystania jej danych.
O czym zatem warto pamiętać?
- Jeżeli sprawca wykorzystuje dane osobowe, wizerunek lub inne informacje pozwalające na identyfikację osoby w sposób, który wyrządza jej szkodę (majątkową lub osobistą), może to być uznane za czyn związany z wyłudzeniem danych osobowych.
- Wyłudzenie danych osobowych polega na tym, że osoba trzecia nielegalnie uzyskuje dostęp do danych (np. przez oszustwo) i wykorzystuje je do działań, które szkodzą właścicielowi tych danych – chodzi o sytuację, w której sprawca podszywa się pod ofiarę, a nie o sam akt wyłudzenia danych w sensie uzyskania ich w nielegalny sposób.
- Jeśli sprawca używa danych osobowych w sposób, który narusza prywatność ofiary, np. przez nielegalne ujawnienie lub użycie jej danych, co prowadzi do poczucia zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, można to również powiązać z przestępstwem wyłudzenia danych osobowych, zwłaszcza w kontekście kradzieży tożsamości.
WAŻNE – mimo że wyłudzenie danych osobowych w sensie prawnym (w szczególności w zakresie karnym) odnosi się do kradzieży danych i ich wykorzystania w celu uzyskania korzyści majątkowej, to przepis art. 190a KK może dotyczyć również przypadków, w których dane osobowe są wykorzystywane w sposób szkodliwy poprzez naruszenie. Przestępstwo to może zatem dotyczyć sytuacji, w których wyłudzone dane osobowe są używane do nękania, podszywania się lub powodowania szkód osobistych.
A jeśli chcesz wiedzieć, jak zastrzec PESEL i jak rozpoznać, że dane zostały skradzione oraz jak się przed tym zabezpieczyć, to przeczytaj ten artykuł.
Wyłudzenie danych osobowych – gdzie zgłosić?
Jeśli padłeś ofiarą wyłudzenia danych osobowych lub innego przestępstwa związanego z ich nieautoryzowanym wykorzystaniem, powinieneś jak najszybciej zgłosić sprawę odpowiednim organom, np. w komisariacie policji, w prokuraturze lub za pośrednictwem internetowej platformy zgłoszeniowej. Pamiętaj, że szybka reakcja może pomóc w zatrzymaniu sprawcy i zminimalizowaniu skutków przestępstwa.
Wyłudzenie danych osobowych lub związane z nim przestępstwo możesz zgłosić w następujących instytucjach:
- w dowolnej jednostce Policji;
- w każdej jednostce prokuratury – należy pamiętać, że wyłudzenie danych osobowych można zgłosić do prokuratury jako przestępstwo, zwłaszcza jeśli zostało wykorzystane do oszustwa, kradzieży tożsamości czy wyłudzenia środków finansowych. Obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa wynika z przepisu art. 304 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego;
- UODO (Urząd Ochrony Danych Osobowych) – jeśli przestępstwo dotyczy naruszenia ochrony danych osobowych (np. wyciek danych, nieautoryzowany dostęp do danych), możesz zgłosić to do UODO, używając formularza dostępnego na stronie Urzędu, a w przypadku bardziej skomplikowanych przypadków można także wysłać pismo na adres: Urząd Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa;
- UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów) – w przypadku gdy wyłudzenie danych osobowych dotyczy naruszenia przepisów ochrony konsumentów, warto również zgłosić sprawę do UOKiK;
- bank lub operator usług – jeżeli wyłudzenie danych miało miejsce w kontekście dostępu do usług bankowych, kredytowych lub innych, warto natychmiast powiadomić odpowiednio albo bank albo operatora telefonicznego lub inne instytucje w celu zablokowania dostępu do konta lub zapobieżenia dalszym transakcjom bądź instytucje, z których usług korzystała osoba, której dane zostały wyłudzone.
Podczas zgłaszania wyłudzenia danych osobowych do odpowiednich organów bądź instytucji należy podać jak najwięcej szczegółowych informacji, które mogą pomóc w wyjaśnieniu sprawy i podjęciu odpowiednich działań przez odpowiednie instytucje.
W zgłoszeniu, które można złożyć ustnie, elektronicznie bądź pisemnie, należy uwzględnić:
- okoliczności wyłudzenia – opisanie w jaki sposób doszło do utraty danych, np. czy było to wynikiem oszustwa internetowego (phishing, np. fałszywa strona banku), fałszywego telefonu od rzekomego konsultanta bankowego czy innej metody;
- osoby lub podmioty zaangażowane w wyłudzenie – w przypadku nabrania podejrzeń co do osoby sprawców, należy podać ich dane, np. adresy e-mail, numery telefonów, linki do stron internetowych lub inne informacje, które mogą pomóc w ich identyfikacji;
- rodzaj wyłudzonych danych – wskazanie jakie informacje zostały przejęte, np. pesel, numer dowodu osobistego, dane logowania do bankowości internetowej czy dane karty płatniczej;
- sposób kontaktu oszustów – wskazanie w jaki sposób oszuści się kontaktowali, tj. telefonicznie, mailowo, przez media społecznościowe lub wiadomości SMS;
- poniesione straty lub zagrożenie poniesienia strat – należy wskazać straty lub podejrzenia strat, jeśli w wyniku wyłudzenia danych doszło do poniesienia jakichś konsekwencji, np. finansowych.
Zawaidomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – pobierz wzór
Zawaidomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – pobierz wzór
Podsumowanie
Wyłudzenie danych osobowych to poważne zagrożenie, które może prowadzić do kradzieży tożsamości i strat finansowych, dlatego istotne jest szybkie zgłoszenie incydentu odpowiednim instytucjom. Pamiętaj, że szybka reakcja i podanie jak największej ilości szczegółów – okoliczności wyłudzenia, rodzaju utraconych danych, sposobu kontaktu oszustów oraz ewentualnej straty – zwiększa szansę na skuteczne rozwiązanie sprawy i ochronę swoich danych.
Adrianna Glapiak 
AI transkrypcje i podsumowywanie audio: jak przekształcać długie nagrania w zwięzłe streszczenia?
Marta Matylda Kania
Dyrektywa R2R – rozmowa z ekspertką
Krzysztof Janoś
Składki ZUS a umorzone dofinansowanie na podnoszenie kwalifikacji pracownika
Małgorzata Jagusiak
PR w małej firmie – 4 opcje, jak dobrze robić go na własną rękę
Adam Sawicki
