Kompensata – jak poprawnie jej dokonać?

Kompensata jest formą rozliczeń pomiędzy przedsiębiorcami. Nie mieści się w kategorii ani barteru ani płatności. Do kompensaty dochodzi w sytuacji, gdy w obrocie gospodarczym mamy do czynienia zarówno ze zobowiązaniami jak i z należnościami. Strony pozostają ze sobą w relacji DŁUŻNIK – WIERZYCIEL. Istotą takich rozliczeń jest zaspokojenie wierzytelności do wysokości niższej kwoty zobowiązania. Wskutek kompensaty dochodzi do uregulowania zadłużenia w części skompensowanej.

Jak poprawnie dokonać kompensaty?

1. Kompensata może być: jednostronna, dwustronna lub wielostronna.  Oznacza to, że oświadczenie woli składa jedna, dwie lub wiele stron.
2. Kompensatę stosuje się do wierzytelności wymagalnej a więc takiej, której termin płatności już minął i można jej dochodzić przed sądem. Za zgodą stron umowy kompensować można również wierzytelności niewymagalne.
3. Kompensata może być ustawowa lub umowna, niezależnie od rodzaju wskazane jest złożenie oświadczenia woli.
4. Oświadczenie woli powinna podpisać osoba upoważniona przez właściciela albo sam właściciel.

Oświadczenie woli składane jednostronnie nie wymaga zgody drugiej strony, pod warunkiem że dochodzimy wierzytelności wymagalnej. Przy kompensatach dwu- lub wielostronnych za zgodą wszystkich stron można kompensować wierzytelności niezależnie od statusu ich wymagalności.

Oświadczenie woli przy kompensacie

Żaden przepis nie narzuca formy jaką powinno mieć oświadczenie woli, dlatego też przedsiębiorcy mają dużą dowolność. Forma zawarcia może być ustna bądź pisemna, zalecana jest forma pisemna ze względów ostrożnościowych. 

Typowe elementy oświadczenia woli:

• Oznaczenie stron: imię, nazwisko, nazwa, 
• Adresy działalności gospodarczej,
• Oznaczenie NIP,
• Opisanie przedmiotu kompensaty: nr faktury, data, kwota,
• Wskazanie kwoty kompensowanej,
• Określenie sposobu zapłaty pozostałej kwoty – nadwyżki ponad kwotę kompensaty,
• Podpis osoby upoważnionej.

Przykłady transakcji kompensacyjnych

Przykład 1

Pani Ania i Pani Ola kupują od siebie towary handlowe i podpisały oświadczenie woli o kompensacie. W miesiącu czerwcu łączna wartość przeprowadzonych transakcji wyniosła 3.690,00 zł. Wartość transakcji po obu stronach była taka sama. Kompensaty dokonano na kwotę 3.690,00 zł.

Przykład 2

Pan Jan i Pan Adam zgodzili się na kompensowanie wzajemnych rozliczeń pomiędzy swoimi firmami. Pan Jan sprzedał towary handlowe na kwotę brutto 6.150,00 zł, natomiast Pan Adam wykonał na jego rzecz usługę reklamową na kwotę brutto 3.690,00 zł. Mamy tutaj do czynienia z kompensatą częściową. Do uregulowania pozostała kwota 2.460,00 zł, którą Pan Adam zrealizuje w formie bezgotówkowej.

Kompensata a limit płatności gotówkowych

Od 1 stycznia 2017 roku zmienił się limit płatności gotówkowych dla przedsiębiorców jest to kwota graniczna 15.000 zł. Jeżeli zapłata za fakturę powyżej tej kwoty nastąpi z pominięciem rachunku bankowego całą kwotę wydatku należy wyłączyć z kosztów uzyskania przychodów. Stąd też powstała wątpliwość czy będą uznawane za koszty uzyskania przychodów kompensaty powyżej 15.000 zł? Ministerstwo Finansów uspokoiło, że taka forma wygasania zobowiązań podatkowych nie ma charakteru płatności – nie jest związana z rachunkiem płatniczym.