Nieoprocentowana pożyczka od osoby niespokrewnionej – skutki podatkowe

Jeśli chcesz wiedzieć, czy nieoprocentowana pożyczka zawarta pomiędzy dwoma osobami fizycznymi, np. pomiędzy dwoma kolegami, spowoduje powstanie nieodpłatnego świadczenia i będzie wymagała zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od przychodu z tytułu niezapłaconych pożyczkodawcy odsetek, przeczytaj niniejszy artykuł.

Czym jest umowa pożyczki?

Zgodnie z ustawą z dnia 26 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, w szczególności przepisem art. 720:

• Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości [por. § 1];

• Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej [por. § 2].

Stronami umowy pożyczki są dający pożyczkę (pożyczkodawca) i biorący pożyczkę (pożyczkobiorca). W umowie pożyczki pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a zobowiązanie biorącego sprowadza się do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki jest umową nieodpłatną, jednakże może mieć ona charakter odpłatny. Odpłatność można ustalić w różny sposób, np. w postaci oprocentowania wyrażonego w pieniądzu.

Z kolei jeśli interesuje Cię temat pożyczki udzielonej przez członka rodziny a obowiązku uiszczenia PCC, to przejdź tutaj.

Czym jest nieodpłatne świadczenie?

Zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, w szczególności przepisem art. 11:

• Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń [por. ust. 1];

• Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

1. jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców;
2. jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu;
3. jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku;
4. w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia [por. ust. 2a].

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia nieodpłatnego świadczenia, natomiast w orzecznictwie wskazuje się, iż Nieodpłatnym świadczeniem będą więc w szczególności wszelkie wykonane na rzecz uprawnionego świadczenia np. przyznające mu prawa do używania lub użytkowania składnika majątku. O nieodpłatnym świadczeniu można mówić także w przypadku znoszenia określonego działania podatnika, np. nieodpłatne udostępnienie nieruchomości na prowadzenie działalności [por. wyrok NSA z dnia 16 czerwca 2011 r., sygn. akt II FSK 788/10].

Z kolei NSA w wyroku z dnia 26 listopada 2019 r., sygn. akt II FSK 3728/17 wyjaśnił, że pojęcie nieodpłatnego świadczenia użyte w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zostało zdefiniowane w tej ustawie, ale ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym, w szczególności wskazano, że Obejmuje ono nie tylko świadczenie w cywilistycznym znaczeniu (działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony – art. 353 k.c.), ale w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy (por. uchwała NSA z 18 listopada 2002 r. sygn. FPS 9/02, uchwała NSA z 16 października 2006 r. sygn. II FPS 1/6, uchwała NSA z 24 maja 2010 r. sygn. II FPS 1/10, opubl. CBOSA)”.

Stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w najnowszej interpretacji podatkowej

Jak wskazano na samym wstępie niniejszego artykułu, z najnowszej interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 2 września 2022 r., nr 0114-KDIP3-1.4011.722.2022.1.KF wynika m.in., że:

• pożyczkobiorcy zawarli długoterminową umowę pożyczki na kwotę 300.000,00 zł z osobą niespokrewnioną. Zgodnie z postanowieniami umowy, spłata pożyczki nastąpi w 200 ratach, a ostateczny termin spłaty przypadnie na rok 2039;

• pożyczka nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, a żadna ze stron umowy pożyczki nie prowadzi działalności gospodarczej;

• pożyczka jest nieoprocentowana, a strony w umowie nie zawarły postanowienia o nieoprocentowanym charakterze pożyczki, ale też brak jest postanowień zobowiązujących pożyczkobiorców do spłaty pożyczki z odsetkami;

• pożyczka została udzielona bez jakiegokolwiek wynagrodzenia dla pożyczkodawcy za udostępnienie kapitału;

• umowa została zgłoszona naczelnikowi urzędu skarbowego i został opłacony podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC).

Pożyczkobiorcy powzięli jednak w wątpliwość, czy nie jest to dla nich nieodpłatne świadczenie.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydanej interpretacji wyjaśnił, że jeśli strony umowy ustaliły, że pożyczka została udzielona bez jakiegokolwiek wynagrodzenia, to ma charakter nieodpłatny wyjaśniając, że biorąc pod uwagę przedstawiony opis stanu faktycznego oraz powołane wyżej przepisy prawa, należy stwierdzić, że jeżeli strony umowy pożyczki ustaliły, że pożyczka została udzielona bez jakiegokolwiek wynagrodzenia dla pożyczkodawcy za udostępnienie pożyczkobiorcy kapitału, oznacza to, że udzielona pożyczka ma charakter nieodpłatny. Skoro tak, to nieoprocentowana pożyczka, którą Wnioskodawca zaciągnął u osoby niespokrewnionej, nie spowoduje powstania po jego stronie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Tym samym pożyczkobiorca nie jest zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.

W uzasadnieniu interpretacji podatkowej Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zwrócił uwagę, że jeżeli strony w umowie pożyczki zastrzegły brak odpłatności w postaci odsetek, to fakt ten nie rodzi skutków podatkowych w postaci uzyskania przez pożyczkobiorcę nieodpłatnego świadczenia. W konsekwencji, na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymanie nieoprocentowanej pożyczki jest obojętne podatkowo.

Powyższe zostało potwierdzone w następujących pismach Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, tj.:

• w piśmie z dnia 27 września 2021 r., 0115-KDIT2.4011.486.2021.1.MD;

• w piśmie z dnia 22 lipca 2019 r., 0113-KDIPT2-2.4011.363.2019.1.k.r.;

• w piśmie z dnia 7 czerwca 2021 r., 0114-KDIP3-1.4011.265.2021.1.AK;

• w piśmie z dnia 6 sierpnia 2021 r., 0113-KDIPT2-1.4011.445.2021.2.AP.

Wskazać należy, że inaczej sytuacja wyglądałaby gdyby pożyczkobiorca pożyczył pieniądze od osoby prowadzącej działalność gospodarczą, która udziela pożyczek w sposób regularny, m.in. na rzecz podmiotów gospodarczych. Bowiem, co do zasady, otrzymanie nieoprocentowanej kwoty oznacza dla pożyczkobiorcy powstanie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia. W warunkach rynkowych wiąże się to bowiem z koniecznością zapłaty wynagrodzenia, najczęściej w formie odsetek. Tymczasem podatnik otrzymuje usługę bez obowiązku świadczenia wzajemnego (zapłaty wynagrodzenia) [tak przykładowo w piśmie z dnia 4 lipca 2022 r., wydanym przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0115-KDIT1.4011.243.2022.1.MT].

Podsumowanie

W przypadku, gdy strony umowy pożyczki uzgodnią w zawieranej umowie, że pożyczka zostaje udzielona bez jakiegokolwiek wynagrodzenia dla pożyczkodawcy za udostępnienie pożyczkobiorcy kapitału, to udzielona pożyczka ma charakter nieodpłatny. Zatem nieoprocentowana pożyczka nie spowoduje powstania po stronie pożyczkobiorcy przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia – co oznacza, że strona nie będzie zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych. W konsekwencji udzielenie nieoprocentowanej pożyczki przez kolegę nie będzie rodzić obowiązku podatkowego, bowiem spowoduje to powstanie nieodpłatnego świadczenia.