Rezydencja podatkowa, czyli kto musi rozliczać się w Polsce?

Osoby, które mają polską rezydencję podatkową, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich przychodów, zarówno tych uzyskanych w Polsce, jak i tych za granicą. Natomiast, osoby, które nie mają w Polsce rezydencji podatkowej, do polskiego fiskusa odprowadzają tylko podatek ze źródeł leżących w Polsce (ograniczony obowiązek podatkowy).

Czym jest rezydencja podatkowa?

O polskiej rezydencji podatkowej (a więc obowiązku rozliczania się w polskim urzędzie skarbowym), mówimy, jeśli spełniony jest przynajmniej jeden z poniższych warunków:

• na terenie Polski przebywamy dłużej niż 183 dni w roku kalendarzowym (nie muszą to być dni kolejno po sobie następujące) lub
• w Polsce posiadamy centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych).

W przypadku dłuższego, okresowego pobytu w Polsce, ale nie ciągłego (np. w ciągu trzech lat przebywamy w Polsce parę miesięcy w roku) należy ustalić, czy liczba dni spędzonych w kraju przekracza 183 dni w dowolnym roku kalendarzowym.

Przykład 1.

Pani Katarzyna w 2020 wyjechała dorabiać do Czech na trzy miesiące, gdzie wynajęła mieszkanie. W Polsce w 2020 roku przebywała 9 miesięcy. Oznacza to, że pani Katarzyna ma polską rezydencję podatkową, ponieważ w Polsce przebywała dłużej.

Przykład 2.

Pan Piotr przebywał w Polsce, cztery miesiące (120 dni), gdzie wykonywał swoją działalność gospodarczą, a resztę roku spędził w Niemczech pracując na budowie. W Polsce pozostała żona (która w zastępstwie zajęła się firmą męża) oraz dzieci pana Piotra. Pan Piotr ma polską rezydencję podatkową, ponieważ w tym kraju ma centrum interesów życiowych – żonę i dzieci oraz firmę.

Jak liczyć 183 dni?

Przebywanie na terenie Polski dłużej niż 183 dni oznacza, że kryterium długości pobytu należy uznać za spełnione po przekroczeniu 183 dni pobytu na terytorium Polski.

Okres 183 dni dotyczy “fizycznej” obecności w Polsce, co oznacza, że należy brać pod uwagę wszystkie dni spędzone w Polsce.

W zakres 183 dni wchodzą pełne oraz niepełne dni pobytu w kraju, dni przybycia oraz dni wyjazdu z Polski – nawet jeśli dotyczy to bardzo krótkiej części dnia.

Jak rozumieć ośrodek interesów życiowych?

Jednym z warunków przesądzających o polskiej rezydencji podatkowej jest posiadanie w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych, czyli ośrodka interesów życiowych.

Centrum interesów osobistych

Jako centrum interesów osobistych w Polsce, należy rozumieć ścisłe powiązania osobiste, jak np.

• więzi rodzinne (żona i dzieci), towarzyskie,
• aktywność społeczną, polityczną, kulturalną, sportową.

Centrum interesów gospodarczych

Jako centrum interesów gospodarczych w Polsce, należy rozumieć ścisłe powiązania ekonomiczne, jak np. wykonywanie działalności gospodarczej (faktyczne wykonywanie działalności, a nie jedynie rejestracja w danym państwie),

• źródła dochodów,
• działalność zarobkowa,
• posiadane nieruchomości, inwestycji,
• posiadane konta bankowe,
• zaciągnięte kredyty,
• miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem.

Przykład 3.

Pani Anna przebywa w Hiszpanii 200 dni w roku. W Polsce ma dom oraz od trzech lat – sklep z odzieżą używaną, który na czas jej nieobecności prowadzi koleżanka. Sklep w Polsce jest jej jedynym źródłem dochodu, który wpływa na polskie konto bankowe. Pani Anna ma w Polsce centrum interesów gospodarczych.

Przykład 4.

Pan Jan, który nie ma w Polsce pracy oraz jest kawalerem, wyjechał w celach zarobkowych do Belgii, gdzie pracuje i mieszka od 9 miesięcy. W Polsce natomiast mieszkają jego rodzice oraz brat, do których przyjeżdża w odwiedziny raz na miesiąc. Pan Jan w Polsce nie ma żadnej nieruchomości. Pana Jana nie wiążą z Polską silne powiązania osobiste ani gospodarcze oraz przebywa tu krócej niż 183 dni w roku, co oznacza, że pan Jan nie ma polskiej rezydencji podatkowej.

Podwójna rezydencja podatkowa

Czasami może się zdarzyć, że u danej osoby wystąpi podwójna rezydencja podatkowa (tzw.konflikt rezydencji podatkowej):

• polska – na podstawie polskich przepisów podatkowych oraz
• zagraniczna – na podstawie zagranicznych przepisów podatkowych.

Wtedy właściwy kraj rezydencji podatkowej ustala się w oparciu o tzw. reguły kolizyjne. Powinny być one brane z uwzględnieniem wskazanej poniżej kolejności. Jeśli zastosowanie pierwszej reguły nie rozstrzyga miejsca rezydencji podatnika, to należy zastosować kolejne kryterium. Jeśli to również nie daje rezultatu – stosuje się następne, i tak dalej.

Podatnik ma rezydencję podatkową w tym państwie, w którym:

1. ma stałe miejsce zamieszkania, tzw. ognisko domowe. Jeśli występuje ono w dwóch państwach, wtedy należy ustalić:
2. gdzie są silniejsze powiązanie osobiste i gospodarcze. Jeśli nie można tego ustalić, wtedy rezydencję ustala się na podstawie:
3. kraju, w którym zwykle przebywa. Jeśli przebywa tak samo w obydwu państwach, wtedy rozstrzygnięcia należy dokonać w oparciu o:
4. kraj, którego jest obywatelem – jeśli i to kryterium nie rozwiązuje sprawy, wtedy organy podatkowe wyjaśniają tę kwestię w drodze wzajemnego porozumienia.

Zagadnienie rezydencji podatkowej zostało dokładnie omówione w obszernych Objaśnieniach podatkowych Ministerstwa Finansów z 29 kwietnia 2021. Mają one moc prawną podobną do interpretacji, co oznacza, że zastosowania się do nich stanowi ochronę podatnika.