Obowiązki w zakresie prowadzenia spraw związanych z BHP są często odkładane na dalszy plan działania przedsiębiorstwa. Tak jest przede wszystkim w małych firmach, których działalność, jak również zatrudnienie pracowników, nie są jeszcze rozwinięte na dużą skalę.

BHP w małych firmach

Wbrew pozorom, nawet małe firmy oraz te, których praca ma charakter przede wszystkim biurowy, nie są wolne od zagrożeń. Tylko czasami po prostu nie zdajemy sobie z nich sprawy.

Jednoosobowe działalności, jak również małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają coraz większe znaczenie w gospodarce krajowej ale też zagranicznej. Jak wskazują statystyki oraz wyniki badań, stan bezpieczeństwa i higieny pracy w małych przedsiębiorstwach często jest gorszy niż w dużych korporacjach. Tym bardziej, że wypadek przy pracy skutkuje nie tylko cierpieniem człowieka ale też ma wymierne straty dla firmy, znaczenie hamując jej rozwój.

Jedną z głównych przyczyn takich wyników jest niekompletna wiedza o obowiązujących przepisach, brak zrozumienia skomplikowanych i zbyt uogólnionych przepisów prawnych. Często idzie to w prze z niechęcią właścicieli przedsiębiorstw do wdrażania niekiedy czasochłonnych i kosztownych zasad zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, gdzie efekty w zyskach przedsiębiorstwa nie są bezpośrednio i od razu widoczne.

Prawdą jest również to, że literatura fachowa z tego zakresu jest sporą inwestycją, skierowaną przede wszystkim do specjalistów w tej dziedzinie. Do pewnych zadań są jednak wymagane odpowiednie uprawnienia, wiedza i doświadczenie, jak np. przy przeprowadzeniu oceny ryzyka zawodowego, prowadzenie szkoleń. Nadchodzi jednak taki moment w działalności przedsiębiorstwa, w którym właściciel jest zobowiązany spotkać się z tym zagadnieniem. Okazuje się wówczas, że pewne wymogi prawne muszą zostać wprowadzone, nawet jeśli skala zagrożeń jest minimalna. Wszystkie te zobowiązania mają służyć jednemu – chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

BHP w jednoosobowych działalnościach

W przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych, czyli w przedsiębiorstwach, w których nie ma zatrudnionych pracowników, jedynie jest właściciel prowadzący swoją działalność, nie podlega obowiązkom związanym z wymogami BHP. Innymi słowy nie musi organizować sobie szkoleń ani też oceniać ryzyko zawodowe związane z wykonywaną działalnością. Często w firmach jednoosobowych występuje sytuacja, w której działalność gospodarcza jest prowadzona przez jednego z małżonków, natomiast drugi jest osobą mu pomagającą.

Małżonkowie prowadzący wspólne gospodarstwo domowe mogą sobie pomagać bez nawiązywania formalnych stosunków pracy. W takiej sytuacji, na właścicielu firmy również nie spoczywają obowiązki wykonywania zadań związanych z BHP. Podobnie w sytuacji, gdy osobą pomagającą jest I grupa pokrewieństwa, nie związana z właścicielem umową.

Zatrudnienie pracownika – zmiana przepisów BHP

Sytuacja się zmienia, gdy w firmie zostaje zatrudniony pracownik, z którym jest nawiązany stosunek pracy w postaci umowy o pracę. Wówczas na właściciela firmy nakładane są pewne obowiązki, ponieważ staje się on pracodawcą. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy) (Dz.U. rok 1998 nr 21 poz. 94), podaje nam definicję pracownika. Zgodnie z nią: Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Z kolei Pracodawcę, definiuje się jako jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one pracowników. Zatem bez względu czy umowa o pracę została zawarta z osobą spokrewnioną, czy też z osobą zupełnie obcą, na zatrudniającym spoczywają obowiązki związane z zapewnieniem warunków i dokumentacji BHP.

Ważne jest również to, że pracodawca rozpoczynający działalności, jest zobligowany do zawiadomienia na piśmie właściwego okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. Termin takiego zawiadomienia to 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności.

Dokumentacja BHP

Zatrudnienie pracowników nie powoduje konieczności stworzenia dodatkowego stanowiska, na którym zakres obowiązków polegałby na prowadzeniu dokumentacji BHP. Zadania mogą być realizowane przez samego właściciela firmy, mogą być zlecone specjaliście spoza firmy lub dodane jako zakres dodatkowych obowiązków jednemu z pracowników. Warto pamiętać, że pracodawca może samodzielnie prowadzić zadania BHP w swoim przedsiębiorstwie, pod warunkiem że posiada odpowiednią wiedzę w tym zakresie oraz kwalifikacje. W przeciwnym wypadku, doradztwo w zakresie przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy powinno zostać powierzone osobom wyspecjalizowanym w tym zakresie.

Zgodnie z przepisami, pracodawca może samodzielnie prowadzić zadania i dokumentację BHP, pod warunkiem że:

• posiada ukończone odpowiednie szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy
• zatrudnia do 10 pracowników
• zatrudnia do 20 pracowników, przy czym firma jest zakwalifikowana do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Obowiązki związane z BHP

Podstawowe obowiązki pracodawców i pracowników, związane z zagadnieniami bezpieczeństwa i higieny pracy, określa dział Dziesiąty Kodeksu Pracy. Nakłada on na pracodawcę konieczność organizowania stanowisk pracy w taki sposób, aby było na nich zapewnione bezpieczeństwo realizowanych zadań przez pracownika. Pracodawca musi również zapewnić przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpiecznej i higienicznej pracy, panujących w przedsiębiorstwie a w razie wystąpienia uchybień od zasad – ma obowiązek wydawać polecenia ich usunięcia i kontrolę wykonania poleceń. Jest on zobowiązany do eliminowania wszelkich zagrożeń oraz zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym.

Jeśli specyfika działania przedsiębiorstwa polega na pracy z czynnikami szkodliwymi lub niebezpiecznymi, bezwzględnie należy pracownikom zapewnić środki ochrony indywidualnej. Ponadto, w każdej firmie musi być mierzone i dokumentowane ryzyko zawodowe. Bez względu na zagrożenia, dla każdego stanowiska pracy musi powstać tzw. ocena ryzyka zawodowego. Pracownik musi być również o takim ryzyku poinformowany.

Pierwsza pomoc i ochrona przeciwpożarowa

Kodeks Pracy nakłada na pracodawcę obowiązek wyznaczenia pracownika, do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. Takimi osobami może być oczywiście pracodawca, jeśli posiada wiedzę oraz umiejętności w tych zakresach. Potwierdzeniem posiadania wiedzy jest certyfikat lub zaświadczenie o ukończeniu szkolenia z pierwszej pomocy, a w przypadku pracowników odpowiedzialnych za ochronę przeciwpożarową – szkolenia w tym zakresie. Informację który pracownik został wyznaczony do realizowania tych zadań, powinni posiadać wszyscy pracownicy. Obowiązkowo, w przedsiębiorstwie powinny być zapewnione środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy.

Najpopularniejsza w tym celu jest apteczka pierwszej pomocy. Powinna się ona znajdować w miejscu ogólnodostępnym, widocznym, niezastawionym prze inne przedmioty. Obok apteczki powinna znajdować się lista osób przeszkolonych z zasad udzielania pierwszej pomocy, zawierająca imię i nazwisko, miejsce pracy oraz telefon lub inny środek komunikacji elektronicznej z tą osobą. Przy apteczce nie może zabraknąć również instrukcji udzielania pierwszej pomocy oraz wykazu wyposażenia apteczki. Miejsce przechowywania apteczki powinno być odpowiednio oznakowane.

Szkolenia BHP

Organizacja szkoleń z bezpieczeństwa i higieny pracy jest również obowiązkiem ustawowym, spoczywającym na pracodawcy. Szkolenia muszą się odbywać w godzinach pracy pracownika oraz na koszt pracodawcy. Za szkolenie zorganizowane poza godzinami pracy, są naliczane nadgodziny.

Obowiązkowe szkolenia w zakresie BHP to:

• Szkolenie wstępne, które jest organizowane przy zatrudnieniu nowego pracownika. Szkolenie to składa się z przedstawienia ogólnych zasad BHP oraz z instruktażu stanowiskowego, który jest dokonywany przez przełożonego lub pracodawcę.
• Szkolenia okresowego.

Każde z tych szkoleń posiada ściśle określony zakres tematyczny oraz czas trwania i częstotliwość organizowania szkolenia, w podziale na typy stanowisk. Ramowe programy dla danych stanowisk można znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.(Dz.U. rok 2004 nr 180 poz. 1860).

Podsumowując

Tematyka związana z bezpieczeństwem i higieną pracy, wymogi prowadzenia stosownych dokumentów oraz prowadzenie spraw związanych z tym zagadnieniem jest obszerna, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności, ilości zatrudnionych pracowników a także skali działalności przedsiębiorstwa. Jednak potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa jest oczywista i konieczna w każdym przedsiębiorstwie, nawet z minimalnym wymiarem zatrudnienia. Dodatkowo warto podkreślić, że na skutek przenikania kultur organizacyjnych z przedsiębiorstw zagranicznych, widoczne i poprawne zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy, dodatkowo buduje prestiż przedsiębiorstwa, znaczenie poprawiając wizerunek firmy. Każdy taki aspekt profesjonalnego zarządzania firmą na każdej płaszczyźnie jej funkcjonowania, a w tym również bezpiecznego wykonywania pracy, zwiększa atrakcyjność przedsiębiorstwa na rynku, czyniąc je bardziej konkurencyjnym w oczach kontrahentów, co oczywiście w przyszłości owocuje wzmocnieniem pozycji i rozwojem firmy.