Czy osoba niepełnoletnia może prowadzić działalność nierejestrowaną? Co z rozliczeniem PIT?

Działalność gospodarcza a działalność nierejestrowana

Nie ma jednej wspólnej definicji działalności gospodarczej, ponieważ różne ustawy definiują ją odmiennie.

W kontekście opodatkowania podatkiem PIT należy odwołać się do definicji zawartej w ustawie o PIT, która w art. 5a pkt 6 określa działalność gospodarczą jako „działalność zarobkową:

• wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
• polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
• polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych

– prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych źródeł”.

Warto jeszcze zajrzeć do ustawy Prawo przedsiębiorców, która w art.3 wskazuje, że „działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły”.

Działalność nierejestrowana jest zatem formą działalności, która ma znamiona (cechy) działalności gospodarczej – czyli jest prowadzona w celach zarobkowych, wykonywana regularnie itd., a miesięczny przychód nie przekroczył 75% minimalnego wynagrodzenia. Dlatego często określa się ją jako„firmę na próbę”.

Czasem działalność nierejestrowaną określa się zwrotem „NDG” (nierejestrowana działalność gospodarcza). Choć odzwierciedla on praktyczny charakter tej formy działalności, to w świetle prawa jest on błędny, ponieważ prowadząc działalność nierejestrową, nie jesteśmy przedsiębiorcami, a zgodnie z art. 5 ustawy Prawo przedsiębiorców działalność nierejestrowana nie stanowi działalności gospodarczej.

Osoba niepełnoletnia a działalność nierejestrowana

Osoby niepełnoletnie mogą prowadzić działalność nierejestrowaną, jednak muszą pamiętać o ograniczeniach związanych z ich wiekiem.

Młodzież w wieku od 13 do 18 lat ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że nie mogą samodzielnie zawierać umów (np. z kontrahentami na dostawę towarów czy sprzedaż produktów), podejmować decyzji prawnych bez zgody przedstawiciela ustawowego, zazwyczaj rodzica lub kuratora. Rodzice zarządzają majątkiem dziecka, ale do niektórych (przekraczających zwykły zarząd, jak np. zakup nieruchomości) potrzebują zgody dziecka i sądu.

Osoba niepełnoletnia może natomiast swobodnie dysponować pieniędzmi, które uzyskała z tytułu tej działalności (brak wymogu zgody rodzica lub przedstawiciela ustawowego).

Sprawdź: 8 pomysłów dla młodzieży na biznes bez rejestracji firmy.

Jak rozliczyć działalność nierejestrowaną w PIT?

Dochody z działalności nierejestrowanej są opodatkowane na zasadach ogólnych według skali podatkowej i rozliczane w rocznym zeznaniu PIT-36 w osobnym wierszu „Działalność nierejestrowana, określona w art. 20 ust. 1ba ustawy”. Z działalności nierejestrowanej nie trzeba odprowadzać zaliczek w trakcie roku.

W rozliczeniu rocznym PIT-36 z działalności nierejestrowanej wykazujemy przychód, koszty uzyskania przychodu oraz dochód.

Ważne! Przychodem z działalności nierejestrowanej w rozliczeniu PIT są tylko kwoty faktycznie otrzymane. Ten przychód można pomniejszyć o koszty uzyskania przychodu. Jednak do limitu przychodów uprawniających do prowadzenia działalności nierejestrowanej (75% minimalnego wynagrodzenia) wliczamy przychody należne, nawet jeśli nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane. Oznacza to, że jeśli klient jeszcze nie zapłacił za towar, jego zobowiązanie wciąż wpływa na nasz limit. Mamy tutaj zatem dwa sposoby liczenia przychodu:

1. Przychód uprawniający do działalności nierejestrowanej – kwoty należne, nawet jeśli jeszcze nieotrzymane.
2. Przychód w rozliczeniu rocznym z działalności nierejestrowanej – tylko kwoty faktycznie otrzymane.

W przypadku działalności gospodarczej przychodem wykazywanym w rocznym zeznaniu podatkowym są także kwoty należne.

Co może być kosztem uzyskania przychodu w działalności nierejestrowanej, przedstawiliśmy w artykule: NDG a koszty.

Rozliczenie PIT niepełnoletniego dziecka

Rozliczenie małoletnich dzieci można podzielić na dwa przypadki:

1. Gdy dziecko powinno złożyć swój PIT.
2. Gdy dochody dziecka powinny być doliczone do dochodów rodziców.

Dochody małoletnich dzieci, z wyjątkiem dochodów z ich pracy, rent, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku, dolicza się do dochodów rodziców, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci.

Natomiast dochody małoletnich dzieci z ich pracy, rent, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku dziecko powinno rozliczyć na swoim PIT (w danych identyfikacyjnych należy podać dane dziecka, ale zeznanie powinien podpisać rodzic). Takiego zeznania nie można wysłać elektronicznie.

Jeśli dziecko osiąga dochody w roku swoich 18. urodzin, to dochód ten należy rozdzielić na ten uzyskany przed i po tym dniu:

• Dochody uzyskane w miesiącach przed ukończeniem 18 lat są doliczane do dochodów rodziców lub rozliczane w odrębnym zeznaniu dziecka podpisanym przez rodziców.
• Wszystkie dochody uzyskane po 18. urodzinach dziecko rozlicza samodzielnie i składa własne zeznanie podatkowe.

Rozliczenie dochodów z działalności nierejestrowanej osoby niepełnoletniej

Krajowa Informacja Skarbowa (KIS) udziela informacji, że dochody uzyskiwane przez małoletnie dziecko, których nie dolicza się do dochodów rodziców, traktowane jako dochody z pracy, należy rozumieć szeroko. A ponieważ ustawa o podatku o PIT nie definiuje pojęcia „praca”, należy odwołać się do wykładni językowej wskazanego pojęcia. Według słownika języka polskiego praca to świadoma, celowa działalność człowieka służąca zaspokajaniu potrzeb lub polegająca na wytwarzaniu dóbr, wykonywaniu czynności za wynagrodzenie; to dzieło, wytwór takiej działalności. Pracą, w znaczeniu powołanej definicji, są zatem wszelkie czynności, których celem jest wytworzenie dobra materialnego lub kulturalnego, i to niezależnie od tego, czy są wykonywane w ramach obowiązków wynikających ze stosunku pracy, stosunku służbowego, czy też w ramach działalności wykonywanej osobiście, np. umowy zlecenia, umowy o dzieło bądź też z uprawiania sportu.

Dalej KIS dodaje, że jeżeli małoletnie dziecko uzyskuje dochody (działalność nierejestrowana) niepodlegające doliczeniu do dochodów rodzica, należy złożyć odrębne zeznanie (PIT-36) na imię i nazwisko dziecka. Zeznanie takie w formie papierowej wypełnia i podpisuje w imieniu dziecka rodzic, ponieważ osoba niepełnoletnia nie może złożyć zeznania drogą elektroniczną. W usłudze Twój e-PIT nie są udostępniane zeznania dla osób niepełnoletnich.

W praktyce mogą wystąpić problemy, czy dane dochody dziecka są dochodami z „innych źródeł” – z art.10 ust.1 pkt 9 ustawy o PIT (one podlegają doliczeniu do dochodów rodziców), czy dochodami z „pracy” (które dziecko powinno rozliczyć w swoim PIT). W przykładowych interpretacjach indywidualnych Dyrektorzy Krajowej Informacji Skarbowej orzekli, że:

• 0115-KDIT1.4011.73.2022.2.MST z 07.06.2022 – zarobkowa działalność artystyczna – jest to dochód z „pracy” – chodziło o wykonywanie utworów muzycznych przez małoletniego dla publiczności zgromadzonej zdalnie, za pomocą udostępnionego interaktywnego systemu komputerowego.
• sygn. 0114-KDIP3-1.4011.267.2022.2.MS2 z 15.07.2022 – aktywność w sieci – to dochody z „innych źródeł” – chodziło o przychody związane z zamieszczaniem na kanale serwisu internetowego stworzonych przez małoletniego filmów, przychód z tytułu odtwarzania reklam, których małoletni nie jest autorem, wyświetlanych podczas odtwarzania filmów na kanale serwisu internetowego oraz przychód z subskrypcji.
• sygn. 0114-KDIP3-2.4011.49.2022.3.AC z 11.03.2022:
  • prowadzenie kanału w serwisie internetowym, wpłaty od widzów oglądających filmy, wpłaty od osób współpracujących to dochody z innych źródeł;
  • dochody z tytułu otrzymanych przedmiotów do prezentacji i testowania na kanale to dochód z przedmiotów oddanych do swobodnego użytku, (dziecko powinno rozliczyć w swoim PIT).

Kiedy dochody z działalności gospodarczej, a kiedy z działalności nierejestrowanej?

Jeżeli przychód należny z działalności nierejestrowanej przekroczy miesięczny próg uprawniający do prowadzenia działalności nierejestrowanej, to działalność ta staje się działalnością gospodarczą od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie tego limitu, oraz w ciągu 7 dni należy ją zarejestrować w CEIDG.

Przychody z działalności nierejestrowanej uzyskane w okresie od dnia, w którym przekroczono limit przychodu do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku w CEIDG (a jeżeli wniosek nie został złożony w terminie 7 dni – do dnia, w którym nastąpił bezskuteczny upływ tego terminu), są nadal rozliczane jak przychody z działalności nierejestrowanej. Dopiero po tym okresie będą one opodatkowane w PIT jak przychody z działalności gospodarczej.

Przykład

Pan Tomasz prowadzący działalność nierejestrowaną osiągnął do 10 lipca 2025 roku przychód w wysokości 3600 zł. Po sprzedaży towaru za 500 zł w dniu 11 lipca przekroczył próg 75% minimalnego wynagrodzenia, co obliguje go do złożenia wniosku o wpis do CEIDG w ciągu 7 dni. Wniosek w CEIDG pan Tomasz złożył 17 lipca 2025 roku.

A zatem Pan Tomasz przychody uzyskane do dnia 17 lipca 2025 wykaże w PIT-36 jako przychody z działalności nierejestrowanej (kwoty faktycznie otrzymane), zaś od dnia 17 lipca – jako przychody z działalności gospodarczej – na PIT-28, PIT 36 lub PIT-36L (przychody należne, choćby jeszcze nie otrzymane).

Czy osoba niepełnoletnia może prowadzić działalność gospodarczą?

Osoba niepełnoletnia, która skończyła 13 lat, może prowadzić działalność gospodarczą za zgodą swoich przedstawicieli ustawowych, czyli rodziców lub innych opiekunów prawnych.

Zgoda opiekunów prawnych jest wymagana do wielu działań małoletniego: od uzyskania wpisu do CEIDG po zawieranie umów z kontrahentami.

Osoba niepełnoletnia, która chce założyć działalność gospodarczą, powinna wraz ze swoimi wszystkimi przedstawicielami ustawowymi (np. obojgiem rodziców) udać się do dowolnego urzędu gminy, aby tam osobiście złożyć wniosek o wpis do CEIDG. Wniosek powinien być podpisany przez przedstawicieli ustawowych, którzy tym samym wyrażają zgodę na założenie działalności gospodarczej przez dziecko. Osoba niepełnoletnia nie podpisuje wniosku.

Osoby niepełnoletnie (od 13. do 18. roku życia) mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. To oznacza, że nie mogą same zrealizować wielu standardowych czynności przedsiębiorcy – na przykład zawierać umów ze swoimi kontrahentami na dostawę towarów czy sprzedaż produktów.

Procedura składania wniosku o wpis do CEIDG małoletniego jest taka sama zarówno do założenia działalności gospodarczej, jak i wniosków o zmianę, zawieszenie, wznowienia i wykreślenie z CEIDG.