Czym są mikrofirmy? Pracuje w nich prawie połowa osób w wieku poprodukcyjnym!

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest mikroprzedsiębiorstwo?
• Jakie znaczenie mają mikrofirmy dla polskiej gospodarki?
• Dlaczego liczba mikroprzedsiębiorstw w Polsce rośnie?
• W jakich branżach najczęściej działają mikrofirmy?
• Jakie bariery utrudniają rozwój mikroprzedsiębiorstw?

Sektor MŚP

Zanim przejdziemy do mikroprzedsiębiorstw i odpowiemy na pytanie, czym w zasadzie jest mikrofirma, wcześniej musimy wyjaśnić, co oznacza MŚP. A zatem skrót ten odnosi się do sektora małych i średnich przedsiębiorstw – istotnej części gospodarki, która obejmuje organizacje o różnej wielkości, które w znaczący sposób wpływają na jej kondycję. Podział wspomnianego sektora opiera się na dwóch aspektach. Po pierwsze, liczbie zatrudnionych pracowników w firmach i po drugie, ich rocznym obrocie.

W skład sektora MŚP w Polsce wchodzą:

• Mikroprzedsiębiorstwa – firmy zatrudniające mniej niż 10 pracowników.
• Małe przedsiębiorstwa – firmy zatrudniające od 10 do 49 pracowników.
• Średnie przedsiębiorstwa – firmy zatrudniające od 50 do 249 pracowników.

Mikrofirma – definicja

Mając podstawową wiedzę o sektorze MŚP, możemy również wstępnie określić, jakie cechy wyróżniają mikrofirmy. Aby jednak dokładniej przyjrzeć się temu zagadnieniu, warto odwołać się do ustawy Prawo przedsiębiorców z 6 marca 2018 roku. Zgodnie z jej zapisami mikroprzedsiębiorstwo to firma o niewielkiej skali działalności, zatrudniająca małą liczbę pracowników i generująca relatywnie niski obrót. Jest to więc najniższa kategoria w sektorze MŚP, stanowiąca często podstawę lokalnych gospodarek i wspierająca rozwój przedsiębiorczości na małą skalę.

Z punktu widzenia prawa mikroprzedsiębiorcą jest przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełnił łącznie następujące warunki:

• Zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników.
• Osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów i usług nieprzekraczający równowartości 2 milionów euro lub suma jego aktywów nie przekroczyła tej kwoty.

Natomiast małym przedsiębiorcą jest przedsiębiorca, który spełnia poniższe kryteria:

• Zatrudnia średniorocznie mniej niż 50 pracowników.
• Osiąga roczny obrót netto do 10 milionów euro lub suma aktywów nie przekracza tej kwoty.

Z kolei, aby nazwać przedsiębiorcę średnim, ten musi spełniać następujące warunki:

• Zatrudniać mniej niż 250 pracowników.
• Osiągać roczny obrót do 50 milionów euro lub posiadać aktywa nieprzekraczające sumy 43 milionów euro.

Widać więc, że różnica między mikro-, małymi i średnimi przedsiębiorstwami nie sprowadza się wyłącznie do liczby zatrudnionych osób, ale także do poziomu osiąganych obrotów i wartości aktywów. Mikrofirmy działają na znacznie mniejszą skalę niż małe i średnie przedsiębiorstwa. Nie oznacza to jednak, że ich znaczenie dla gospodarki jest „mikro”. Wręcz przeciwnie – każda z tych grup podmiotów pełni istotną funkcję w całej strukturze sektora MŚP, do czego wrócimy w dalszej części tego artykułu.

Mikrofirma a jednoosobowa działalność gospodarcza

Skoro mikroprzedsiębiorstwo jest tak niewielkie, to można przypuszczać, że właściwie jest synonimem jednoosobowej działalności gospodarczej. Ale czy w rzeczywistości jest tak, że każda jednoosobowa działalność gospodarcza to mikroprzedsiębiorstwo?

Wbrew powszechnej opinii nie każda jednoosobowa firma spełnia definicję mikroprzedsiębiorstwa. Chociaż mikrofirmy często są prowadzone przez jedną osobę, to aby formalnie zostać uznanym za mikroprzedsiębiorcę, należy spełnić dodatkowe warunki dotyczące zatrudnienia i obrotów, o czym już sobie powiedzieliśmy. Kryteria te obejmują również limity aktywów, które muszą być zgodne z określonymi przepisami prawnymi.

Natomiast jednoosobowa działalność gospodarcza, mimo że prowadzona przez jedną osobę, może nie spełniać tych warunków, jeśli na przykład jej obroty przekraczają ustalony limit dwóch milionów euro rocznie. Wówczas taki przedsiębiorca, choć działa samodzielnie i nie zatrudnia więcej niż dziesięciu pracowników (jeden z warunków określonych w ustawie), nie zostanie uznany za mikroprzedsiębiorcę z powodu zbyt dużej skali przychodów.

Liczba mikrofirm w Polsce od lat rośnie

Co więcej, rozwój mikrofirm w Polsce ma wyraźną tendencję wzrostową. Na przestrzeni lat 2013–2022 liczba mikroprzedsiębiorstw wzrosła z 1 693 800 do 2 283 400.

Największy przyrost odnotowano w latach 2017–2021, kiedy przybyło ponad 280 000 nowych podmiotów z tej kategorii. Warto także zauważyć, że choć liczba mikroprzedsiębiorstw rosła, firmy osób fizycznych, czyli działalności prowadzone przez osoby prywatne bez osobowości prawnej, odnotowały niewielki spadek w 2022 roku, co może być efektem zmian w preferencjach prowadzenia działalności gospodarczej.

Pytanie jednak, co wpłynęło na tak duży wzrost mikroprzedsiębiorstw w kraju? Tutaj wymienić możemy przynajmniej pięć czynników stymulujących rozwój tego sektora.

1. Poprawa sytuacji gospodarczej – stabilny wzrost gospodarczy, niskie bezrobocie i rosnące dochody sprawiały, że coraz więcej osób decydowało się na założenie własnej firmy. Popyt na usługi i produkty przyciągał przedsiębiorców, którzy widzieli w tym szansę na rozwój i stabilność dochodów. Dobra koniunktura zachęcała do inwestycji, zwiększając liczbę nowych mikroprzedsiębiorstw. W efekcie poprawa warunków ekonomicznych bezpośrednio przekładała się na wzrost liczby firm.
2. Ułatwienia prawne i administracyjne – w ostatnich latach wprowadzono w polskich przepisach takie zmiany, które uprościły proces zakładania działalności gospodarczej. Elektroniczna rejestracja firmy i ulgi takie jak mały ZUS zmniejszyły bariery wejścia dla nowych przedsiębiorców. Dzięki temu prowadzenie mikrofirm stało się łatwiejsze i bardziej dostępne dla szerokiego grona ludzi.
3. Wsparcie ze strony Unii Europejskiej – fundusze unijne to kolejny element, który odegrał istotną rolę w rozwoju przedsiębiorczości w Polsce, oferując przedsiębiorcom dotacje i wsparcie na start. Na przykład programy takie jak „Innowacyjna Gospodarka” umożliwiały finansowanie działalności w branżach wymagających wyższych nakładów kapitałowych. Dzięki tym środkom wielu przedsiębiorców mogło rozpocząć działalność bez konieczności ponoszenia dużych kosztów własnych.
4. Rozwój technologii i digitalizacja – nowoczesne technologie i narzędzia cyfrowe znacząco ułatwiły prowadzenie firm, zwłaszcza jednoosobowych działalności gospodarczych. Internetowe platformy umożliwiają promocję i sprzedaż produktów na szeroką skalę, eliminując potrzebę wysokobudżetowych kampanii reklamowych. Z kolei automatyzacja procesów księgowych i administracyjnych pozwala oszczędzać zarówno czas, jak i środki finansowe. W efekcie rozwój technologii w istotny sposób ułatwił funkcjonowanie mikroprzedsiębiorstw, szczególnie w sektorze usług online.
5. Wzrost popularności samozatrudnienia – samozatrudnienie stało się coraz bardziej popularne, szczególnie w branżach takich jak IT, marketing, edukacja czy usługi kreatywne. Dla wielu osób praca na własny rachunek dawała większą elastyczność i kontrolę nad zarobkami, co było szczególnie atrakcyjne w czasach pandemii. Coraz więcej osób decydowało się na zakładanie jednoosobowych firm, zamiast szukać etatowego zatrudnienia.

Znaczenie mikrofirm dla gospodarki

Mimo niewielkiej skali działalności, nie ulega wątpliwości, że to właśnie mikrofirmy mają olbrzymie znaczenie dla polskiej gospodarki – wystarczy zresztą spojrzeć na dane, aby się o tym przekonać.

Ulubione branże mikroprzedsiębiorców

W jakich branżach najchętniej działają mikrofirmy w Polsce? Jeśli od razu pomyślałeś o usługach, to oczywiście masz rację. Najwięcej mikroprzedsiębiorstw, bo aż 55,8%, funkcjonuje właśnie w sektorze usługowym. Na drugim miejscu znajduje się handel, który obejmuje 19,8% mikrofirm. Kolejne 15,6% działa w budownictwie, natomiast 8,8% prowadzi działalność w sektorze przemysłowym.

Jeśli chodzi o formy ewidencji księgowej, najczęściej wybieraną metodą przez mikrofirmy jest podatkowa księga przychodów i rozchodów, z której w 2022 roku korzystało 59,6% mikroprzedsiębiorstw. Mimo to jej popularność spada w porównaniu z poprzednimi latami, co wskazuje na rosnące zainteresowanie innymi metodami rozliczeń. Drugą najczęściej wybieraną formą jest ewidencja przychodów, która z kolei zyskała na znaczeniu, osiągając udział na poziomie 25,7% w 2022 roku.

Warto wspomnieć również, że księgę rachunkową prowadzi 12% mikroprzedsiębiorstw w Polsce, a jej popularność stopniowo wzrasta. Jest to bardziej zaawansowana forma ewidencji, zazwyczaj wybierana przez firmy o bardziej złożonej strukturze finansowej. Natomiast najmniej popularną formą pozostaje karta podatkowa, którą wybiera jedynie 2,6% mikrofirm, co prawdopodobnie wynika z ograniczeń w jej zastosowaniu.

Mikrofirma jako miejsce pracy

Wspomnieliśmy wcześniej, że z punktu widzenia rynku pracy mikroprzedsiębiorstwa również odgrywają istotną rolę – i to oczywiście fakt. Okazuje się bowiem, że w 2022 roku liczba pracujących w mikrofirmach wyniosła 4 377 600 osób, co oznacza wzrost w porównaniu do 3 371 500 osób w 2013 roku. Tendencja wzrostowa utrzymywała się przez kolejne lata, z największym przyrostem między 2017 a 2021 rokiem. Mikroprzedsiębiorstwa stanowią więc ważne źródło zatrudnienia w polskiej gospodarce.

Jeśli chodzi o liczbę osób zatrudnionych w mikroprzedsiębiorstwach, to w 2022 roku wyniosła ona 1 538 700, co stanowi 35,8% wszystkich pracujących w tym sektorze. Resztę, czyli 64,2%, stanowią osoby prowadzące działalność na własny rachunek, bez dodatkowych pracowników. Proporcje te utrzymują się na podobnym poziomie od kilku lat, a więc można mówić o stabilności w strukturze zatrudnienia w mikrofirmach.

Mikrofirma chętnie zatrudnia emerytów

Kolejnym interesującym faktem dotyczącym mikroprzedsiębiorstw jest to, że zatrudniają one najwięcej osób w wieku poprodukcyjnym. Wiek poprodukcyjny obejmuje osoby, które osiągnęły wiek emerytalny – 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Jest to odrębna kategoria od wieku nieprodukcyjnego, który obejmuje zarówno osoby starsze, jak i te nieaktywne zawodowo, na przykład dzieci. Osoby w wieku poprodukcyjnym mogą jednak nadal być aktywne zawodowo, decydując się na kontynuowanie pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Do tego trzeba sobie powiedzieć jeszcze jedno – aktywność zawodowa osób w wieku poprodukcyjnym wzrasta od kilku lat. W 2022 roku współczynnik aktywności zawodowej w tej grupie wyniósł 8,1%, a w pierwszym kwartale 2024 roku wzrósł do 8,7%.

Ponadto najwięcej osób w wieku poprodukcyjnym pracuje w sektorze opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, gdzie wskaźnik zatrudnienia wynosi 11%. Na drugim miejscu znajduje się edukacja, z udziałem na poziomie 10%, co można przypisać dużemu zapotrzebowaniu na doświadczonych pracowników. W sektorach takich jak informatyka i komunikacja oraz przemysł udział osób starszych jest znacznie niższy, co często wynika z technologicznych i fizycznych wymagań, które mogą być trudniejsze do spełnienia przez osoby w tej grupie wiekowej.

Ile zarabia się w mikrofirmach?

Przyjrzyjmy się teraz średnim wynagrodzeniom w mikrofirmach. W 2022 roku wyniosły one 4 384 złotych, co stanowi wzrost w porównaniu do 2021 roku, kiedy wynosiły 3 845 złotych. Mimo że płace w mikroprzedsiębiorstwach rosną, nadal pozostają niższe niż średnie wynagrodzenia w całym sektorze przedsiębiorstw niefinansowych, gdzie w 2022 roku przeciętna płaca wyniosła 6 731 złotych. Różnicę widać także między mikrofirmami osób prawnych a prowadzonymi przez osoby fizyczne – firmy osób prawnych oferowały średnio 5 538 złotych, podczas gdy w mikroprzedsiębiorstwach osób fizycznych było to 3 722 złote.

Warto zauważyć, że wynagrodzenie w mikroprzedsiębiorstwach w 2022 roku stanowiło 65,1% średniej płacy w całym sektorze przedsiębiorstw niefinansowych. Udział ten utrzymuje się na stabilnym poziomie od kilku lat – w 2021 roku wynosił 64,8%, a w 2020 roku 65,5%.

Jeśli chodzi o mikroprzedsiębiorstwa prowadzone przez osoby fizyczne, w 2022 roku ich pracownicy zarabiali średnio 55,3% tego, co pracownicy w sektorze przedsiębiorstw niefinansowych. Jest to nieznaczny wzrost w porównaniu do roku 2021 (54,7%) oraz 2020 (50,8%). Wskazuje to na umiarkowaną, ale konsekwentną poprawę wynagrodzeń w tym segmencie rynku.

Warto również wspomnieć, że średnie wynagrodzenie w mikroprzedsiębiorstwach osób fizycznych w 2022 roku stanowiło 123,7% minimalnej płacy, która wynosiła wówczas 3 010 zł. Oznacza to, że mimo różnicy w porównaniu do większych firm, mikroprzedsiębiorstwa oferują zarobki przekraczające minimalne wynagrodzenie. To ważne, ponieważ wskazuje na stopniowy wzrost płac, co może pozytywnie wpłynąć na poziom życia pracowników w mikrofirmach.

A jak w ostatnim czasie było z wynikami finansowymi firm z sektora MŚP? To zupełnie inny temat, który już poruszyliśmy na blogu. Jeśli jednak jesteś nim zainteresowany, zachęcamy Cię do przeczytania artykułu „Ile zarobiły polskie firmy w pierwszym kwartale tego roku? GUS podał dane”.

Bariery, które blokują rozwój mikrofirm

Przyjrzyjmy się jeszcze najważniejszym barierom, które stoją na drodze do rozwoju mikrofirm w Polsce. Jednym z głównych wyzwań, z którym zmagają się mikroprzedsiębiorstwa, są rosnące koszty pracy. Wraz ze wzrostem wynagrodzeń w całym kraju, mikrofirmy, które dysponują mniejszymi budżetami niż większe przedsiębiorstwa, coraz bardziej odczuwają to finansowe obciążenie.

Według badań Grant Thornton aż 86% przedsiębiorców uznaje rosnące koszty pracy za istotną przeszkodę w rozwoju ich działalności. Choć wyższe płace są korzystne dla pracowników, dla mikrofirm oznaczają one ograniczone możliwości zatrudniania nowych pracowników i inwestowania w rozwój.

Kolejną barierą są wysokie koszty energii, które dla mikroprzedsiębiorstw stanowią istotny problem. Mniejsze firmy, w przeciwieństwie do dużych podmiotów, nie mają takiej siły negocjacyjnej, aby uzyskać korzystniejsze stawki za energię. Z badań wynika, że 83% mikroprzedsiębiorstw uważa koszty energii za poważną przeszkodę w prowadzeniu działalności. W sytuacji rosnących cen firmy muszą szukać sposobów na redukcję zużycia energii, co jednak wiąże się z dodatkowymi inwestycjami, które mogą być trudne do sfinansowania w mniejszych przedsiębiorstwach.

Kolejnym wyzwaniem, które negatywnie wpływa na rozwój mikroprzedsiębiorstw, jest niepewność ekonomiczna. Mikrofirmy, które nie dysponują rezerwami finansowymi porównywalnymi do dużych korporacji, są szczególnie wrażliwe na zmiany gospodarcze. Wahania na rynku, zmiany przepisów podatkowych, czy zawirowania związane z inflacją i stopami procentowymi sprawiają, że przedsiębiorcy nie są w stanie dokładnie planować swoich działań na przyszłość. Ta niepewność często zniechęca do podejmowania nowych inwestycji i ogranicza zdolność do wzrostu.

Wskazane powyżej bariery nie są jedynymi wyzwaniami, z jakimi mierzą się mikrofirmy w Polsce. Przedsiębiorcy zwracają również uwagę na inne trudności, które blokują rozwój ich działalności. Więcej o tym, co najbardziej hamuje rozwój polskich mikroprzedsiębiorstw, można przeczytać w naszym artykule „Co najbardziej utrudnia rozwój polskim firmom? Znamy główne bariery rozwoju!”.

Mikrofirma – jak zwiększyć skalę?

Wiemy, że większość mikrofirm w Polsce działa w sektorze usług – co oczywiście ma szereg plusów dla samych przedsiębiorców, na czele z niskimi barierami wejścia do biznesu i krótkim czasem monetyzacji. Wykonujesz usługę i zarabiasz. Jednak ten model ma swoje ograniczenia, zwłaszcza jeśli chodzi o skalowanie działalności. A mianowicie trudno jest takim przedsiębiorcom zwiększać przychody bez proporcjonalnego wzrostu nakładu pracy lub zatrudnienia dodatkowych osób.

Aby pokonać tę barierę, mikrofirmy mogą rozważyć dywersyfikację przychodów i wejście w cyfrowe produkty. Produkty cyfrowe, takie jak e-booki, kursy online czy aplikacje, pozwalają na dotarcie do szerszego grona odbiorców bez znaczącego zwiększania kosztów. Ponadto raz stworzony produkt może być sprzedawany wielokrotnie, co umożliwia osiągnięcie efektu skali. Dzięki temu firma może generować dodatkowe źródła dochodu przy mniejszym nakładzie pracy.

Co więcej, sprzyja temu rosnące zainteresowanie modelem subskrypcyjnym, który zyskuje na popularności na całym świecie. Według firmy badawczej McKinsey & Company w 2019 roku wartość rynku produktów i usług sprzedawanych w modelu subskrypcyjnym osiągnęła 15 miliardów dolarów, a prognozy wskazują, że do 2025 roku wzrośnie do 473 miliardów dolarów. To oznacza wzrost o imponujące 3000% w ciągu zaledwie sześciu lat.

Dodatkowo badania pokazują, że konsumenci coraz chętniej korzystają z subskrypcji. Według firmy Savanta aż 70% osób w wieku od 18 do 44 lat korzysta z usług subskrypcyjnych, posiadając średnio 8,4 subskrypcji na osobę. Głównym powodem wyboru tego modelu jest korzystny stosunek wartości do ceny, co potwierdziło 62% ankietowanych osób.

Model subskrypcyjny polega na regularnych płatnościach klientów za dostęp do produktów lub usług przez określony czas. Dla firm oznacza to stałe i przewidywalne przychody, a dla klientów wygodę i ciągły dostęp do oferty. Mikrofirmy, korzystając z tego trendu, mogą skutecznie skalować swoją działalność i poprawiać wyniki finansowe.

Mikrofirma – warto zapamiętać

Mikroprzedsiębiorstwa odgrywają fundamentalną rolę w polskiej gospodarce, co potwierdzają przytoczone dane. Liczby te ukazują ich realny wpływ na krajową ekonomię oraz wyzwania, z jakimi się zmagają. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje, które warto zapamiętać: