Działalność gospodarcza a umowa o pracę i umowa zlecenie – jak rozliczyć ZUS?

Przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą nie są pozbawieni prawa zawierania umów o pracę czy też wszelkiego rodzaju umów cywilnoprawnych. Jednak w takich przypadkach należy pamiętać o właściwym zgłoszeniu do ubezpieczeń i rozliczaniu należnych składek ZUS. W dzisiejszej publikacji opiszemy, jak wygląda naliczanie składek ZUS w sytuacji jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą i zawiera umowę o pracę i umowę zlecenie.

Zbieg tytułów do ubezpieczeń

Punktem wyjścia do naszych rozważań będzie wyjaśnienie pojęcia zbiegu tytułów do ubezpieczeń. Takie rozstrzygnięcie dotyczy przede wszystkim składek na ubezpieczenia społeczne. Do zbiegu tytułów do ubezpieczeń dochodzi w sytuacji, gdy dana osoba wykonuje różne czynności, które z punktu widzenia ustawy o ubezpieczeniach społecznych podlegają pod te ubezpieczenia. Zbieg tytułów do ubezpieczeń wystąpi przykładowo w sytuacji, w której osoba jest zatrudniona na umowę o pracę i prowadzi działalność gospodarczą. Dodatkowo ta sama osoba może mieć podpisaną umowę zlecenie z innym pracodawcą niż ten, u którego pracuje na etacie. W związku z tą tematyką spróbujemy przeanalizować mogące najczęściej wystąpić przypadki.

Składki ZUS w działalności gospodarczej

Prowadząc działalność gospodarczą przedsiębiorca ma do wyboru kilka form opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, oczywiście o ile spełnia wymagania ustawowe. Przy jednoosobowej działalności gospodarczej można korzystać:

1. Z ulgi na start.
2. Z preferencyjnego ZUS.
3. Z Małego ZUS Plus.
4. Z dużego ZUS.

To czy będziemy zobowiązani do zapłaty składek społecznych z każdego tytułu przy zbiegu tytułów do ubezpieczeń będzie zależało od wielu czynników. Poniżej opiszemy po kolei, w jaki sposób wygląda opłacanie składek społecznych jeśli prowadzimy działalność gospodarczą i jesteśmy zatrudnieni na umowę o pracę i/lub umowę zlecenie.

Działalność gospodarcza a umowa o pracę

Bardzo często przedsiębiorcy poza działalnością gospodarczą mają zawarte również umowy o pracę. Rodzi się wówczas pytanie, w jaki sposób powinny być rozliczane składki na ubezpieczenia społeczne? Czy wystarczy zapłata ubezpieczenia społecznego przez naszego pracodawcę, czy jednak trzeba również opłacać składki społeczne w działalności? Otóż nie ma jednoznacznej odpowiedzi na tak zadane pytanie. Co do zasady z tytułu zawartej umowy o pracę podlega się pod obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Jeżeli wysokość wynagrodzenia na etacie stanowi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, to wówczas dana osoba podlega pod ubezpieczenie jedynie z tego tytułu. Jednak jeżeli to wynagrodzenie jest niższe, chociażby z powodu zatrudnienia na część etatu, to w takim przypadku należy płacić składki społeczne również w działalności gospodarczej.

Przykład 1

Pan Sebastian jest zatrudniony na umowę o pracę z miesięcznym wynagrodzeniem 5.000 zł brutto, dodatkowo prowadzi działalność gospodarczą. Z uwagi na to, że z etatu osiąga kwotę powyżej minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w 2022 roku wynosi 3.010 zł, pan Sebastian w działalności ma obowiązek opłacania jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne, nie podlega pod obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.

Przykład 2

Pani Ania jest zatrudniona na ½ etatu z miesięcznym uposażeniem 2.000 zł. W działalności gospodarczej opłaca składki społeczne w ramach ZUS preferencyjnego. W takim przypadku, ponieważ miesięczna kwota wynagrodzenia nie przekracza 3.010 zł w 2022 roku, pani Ania opłaca składki społeczne również z działalności gospodarczej.

Przykład 3

Pani Katarzyna jest zatrudniona na umowę o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy u dwóch pracodawców i prowadzi działalność gospodarczą. Jedna umowa opiewa na kwotę 2.000 zł, a druga 1.500 zł, suma kwot z obydwu umów przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2022 roku. W takim przypadku pani Kasia nie musi opłacać składek społecznych w działalności.

Przykład 4

Pani Krystyna jest zatrudniona na ¾ etatu z wynagrodzeniem 4.000 zł i prowadzi działalność gospodarczą. Składki na ubezpieczenia społeczne w takim przypadku będą opłacane obowiązkowo od umowy o pracę a w działalności gospodarczej będą dobrowolne.

Przykład 5

Pani Magdalena jest studentką, nie ukończyła jeszcze 26 lat. jest zatrudniona na umowę o pracę na ¼ etatu za kwotę 1.500 zł i jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą, w której opłaca składki preferencyjne. W tym przypadku będzie obowiązek zapłaty składek społecznych i składki zdrowotnej od umowy o pracę i z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Status studenta do 26 lat nie zwalnia z obowiązku zapłaty składek ZUS od umowy o pracę.

Działalność gospodarcza a umowa zlecenie

Kolejną sytuacją z jaką możemy mieć do czynienia to prowadzenie działalności gospodarczej i zawarcie umowy zlecenie lub kilku umów zlecenie. W takim przypadku może również wystąpić kilka scenariuszy. To czy trzeba będzie obowiązkowo opłacać składki społeczne z tytułu umowy zlecenie zależy przede wszystkim od tego jaki ZUS płacimy w działalności. Jeżeli podstawa wymiaru do naliczania składek społecznych w działalności będzie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku, to trzeba będzie płacić składki społeczne również od umowy zlecenie. Natomiast jeżeli podstawa wymiaru składek w działalności była wyższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia, to wówczas składki społeczne od umowy zlecenie będą dobrowolne. Jak należy rozumieć te zależności opiszemy na przykładach poniżej.

Przykład 6

Pan Andrzej prowadzi działalność gospodarczą i w miesiącach luty-kwiecień 2022 r. podpisał umowę zlecenie na kwotę 2.500 zł. W działalności opłaca składki ZUS na zasadach preferencyjnych, a więc poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę. W takim przypadku pan Andrzej opłaca składki społeczne w działalności i od umowy zlecenie.

Przykład 7

Pani Ilona prowadzi firmę i jest zatrudniona na dwie umowy zlecenie, z których pierwsza jest na kwotę 2.000 zł a druga na kwotę 1.500 zł. W działalności opłaca składki preferencyjne. Z uwagi na to, że suma kwot (2.000+1.500=3.500) od umowy zlecenie przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, w 2022 roku jest to 3.010 zł pani Ilona nie ma obowiązku opłacania składek społecznych z działalności.

Przykład 8

Pan Michał prowadzi firmę i opłaca duży ZUS. Dodatkowo w miesiącach kwiecień-maj 2022 roku zawarł umowę zlecenie poza działalnością na kwotę 4.000 zł miesięcznie. W takim przypadku, ponieważ podstawa wymiaru składek w działalności gospodarczej jest wyższa niż minimalne wynagrodzenia, wynosi bowiem 3.553,20 zł, składki społeczne od umowy zlecenie są dla pana Michała dobrowolne.

Przykład 9

Pan Marcin w działalności gospodarczej opłaca składki preferencyjne. Od kwietnia do września 2022 roku podpisał umowę zlecenie na miesięczne kwoty 3.500 zł, która przekracza minimalne wynagrodzenie za 2022 rok. W takim przypadku pan Marcin w okresie 04-09.2022 r. może zmienić obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń społecznych z działalności gospodarczej na umowę zlecenie i wówczas nie będzie miał obowiązku opłacania składek społecznych z działalności.

Przykład 10

Pan Krystian studiuje, prowadzi działalność gospodarczą i niekiedy pracuje na umowę zlecenie. Ponieważ nie ukończył jeszcze 26 lat zleceniodawca nie będzie miał obowiązku naliczania i pobierania składek ZUS ani na ubezpieczenia społeczne ani na ubezpieczenie zdrowotne. Obowiązkowe będą natomiast składki ZUS w działalności gospodarczej.

ZUS z działalności a umowa o pracę i umowa zlecenie

Może jeszcze dojść do tzw. kumulacji, a więc prowadzimy działalność, jesteśmy etatowym pracownikiem i dodatkowo zawieramy umowę zlecenie z inną firmą niż ta, z którą mamy podpisaną umowę o pracę. W takim przypadku należy pamiętać, że z tytułu umowy o pracę podlegamy pod obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Jeżeli podstawa wymiaru składek społecznych na etacie będzie równa lub wyższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, to jesteśmy zwolnieni ze składek w działalności gospodarczej i od umowy zlecenie. W sytuacji, gdy podstawa będzie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia należy każdą sytuację rozpatrywać indywidualnie.

Przykład 11

Pani Magdalena prowadzi firmę, w której opłaca duży ZUS. Jest również zatrudniona na umowę o pracę, w której zarabia 4.000 zł. W miesiącu maju 2022 roku zawarła dodatkowo umowę zlecenie z innym podmiotem niż jej pracodawca, gdzie pracuje na etacie, z której osiągnęła przychód w kwocie 2.500 zł. W takim przypadku, ponieważ wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę jest wyższe od minimalnego pani Magda nie musi opłacać w maju składek na ubezpieczenia społeczne w działalności i od umowy zlecenie.

Przykład 12

Pani Jolanta pracuje na umowę o pracę na ½ etatu za kwotę 2.500 zł i prowadzi działalność gospodarczą, gdzie opłaca preferencyjny ZUS. W miesiącu lipcu 2022 r. podpisała umowę zlecenie z własnym pracodawcą na kwotę 1.500 zł. W takim przypadku umowa zlecenie będzie objęta obowiązkowo również składkami na ubezpieczenia społeczne a więc suma wypłat z umowy o pracę i zlecenia wyniesie 4.000 zł, a więc powyżej minimalnego wynagrodzenia. Tym samym składki społeczne w działalności będą dla pani Jolanty dobrowolne.

Przykład 13

Pani Krystyna prowadzi firmę i opłaca duży ZUS. Jest zatrudniona na ½ etatu za kwotę 4.000 zł i zawarła umowę zlecenie z obcym pracodawcą w miesiącach czerwiec-sierpień 2022 r. na kwotę 1.500 zł miesięcznie. W tym przypadku obowiązkowa będzie zapłata składek społecznych od umowy o pracę a z działalności i od umowy zlecenie będzie dobrowolna.

Przykład 14

Pani Ania nie ukończyła 26 lat, jest studentką i postanowiła zatrudnić się na część etatu, gdzie otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2.000 zł. Dodatkowo ma podpisaną umowę zlecenie na kwotę 1.000 zł z innym pracodawcą. Pani Ania prowadzi również działalność gospodarczą, w której opłaca ZUS preferencyjny przez okres 2 lat. W takim przypadku obowiązkowe będą składki ZUS z prowadzonej działalności gospodarczej i od umowy o pracę, od umowy zlecenie nie będą naliczane składki ZUS.

Zbieg tytułów do ubezpieczeń a składki społeczne

Najczęściej z każdego tytułu a więc od działalności gospodarczej, z tytułu umowy o pracę i umowy zlecenie opłacane są składki zdrowotne na zasadach opisanych w przepisach. Od 2022 roku zasadniczo zmieniły się zasady rozliczania składki zdrowotnej w prowadzonej działalności gospodarczej o czym trzeba pamiętać przy comiesięcznych rozliczeniach przesyłanych do ZUS.

Podsumowanie

Tematyka rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne w sytuacji, gdy dojdzie do zbiegu tytułów do ubezpieczeń jest bardzo obszerna. Trudno w jednej publikacji zamieścić i opisać wszystkie mogące wystąpić przypadki. W podanych przykładach przedstawione zostały tylko niektóre typowe sytuacje, każdy przypadek powinien być jednak analizowany indywidualnie, ponieważ może się różnić w szczegółach. Jeżeli chodzi o studentów do 26 roku, to z punktu widzenia rozliczania składek ZUS, to są oni zwolnieni do 26 roku ze składek społecznych i zdrowotnych jedynie od umowy zlecenie, pod warunkiem że jest zawarta z innym pracodawcą niż umowa o pracę. Rozliczanie ZUS studenta z działalności gospodarczej i od umowy o pracę odbywa się na zasadach ogólnych.