Faktoring – co to jest? Najważniejsze informacje na temat faktoringu

Jak wynika z danych Polskiego Związku Faktorów, z usługi faktoringu skorzystało w I kwartale 2023 r. 22,4 tys. firm, czyli o 1,8 tys. więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Na popularność usług firm faktoringowych mają wpływ oczekiwania rynku: duże przedsiębiorstwa zlecają usługi mniejszym podwykonawcom. Ci, żeby otrzymać zlecenie, zgadzają się na długie terminy płatności i czasem nie mają z czego finansować bieżącej działalności. Rozwiązaniem tego jest faktoring, czyli usługa pozwalająca otrzymać natychmiast pieniądze za fakturę z odroczonym terminem płatności. Przeczytaj artykuł, a dowiesz się, na czym dokładnie polega faktoring i jakie są jego rodzaje.

Faktoring – co to jest?

Faktoring to usługa finansowa polegająca na wykupieniu od przedsiębiorcy faktur, które ten wystawił swoim kontrahentom. Faktury muszą być nieprzeterminowane – to warunek konieczny wynikający ze specyfiki umowy o faktoring. Z prawnego punktu widzenia usługa faktoringu jest cesją wierzytelności, w której dochodzi do przeniesienia prawa do wierzytelności na rzecz osoby trzeciej.

W Polsce nie ma odrębnych przepisów regulujących faktoring, co oznacza, że przy umowach stosuje się przepisy kodeksu cywilnego i kodeksu spółek handlowych. Szczególne znaczenie ma art. 509 k.c., który mówi o swobodzie przelewu wierzytelności bez zgody dłużnika, a także dopuszcza by na nabywcę wierzytelności przeszły roszczenia o zaległe odsetki.

Jak działa faktoring?

W procesie faktoringu występują trzy podmioty:

• faktorant, czyli przedsiębiorca wystawiający fakturę,
• odbiorca (w umowach bywa nazywany Dłużnikiem), tj. firma, dla której przedsiębiorca wystawił fakturę sprzedażową,
• faktor, tj. bank lub firma faktoringowa odkupująca fakturę.

Dzięki faktoringowi przedsiębiorca dostaje od razu zapłatę za zrealizowaną usługę (lub dostarczony towar) i nie musi czekać, aż jego kontrahent opłaci fakturę. W zależności od umowy z faktorem, środki przesyłane są na konto przedsiębiorcy od kilku minut do 2-3 dni od chwili zgłoszenia faktury do finansowania. W niektórych przypadkach faktor nie wypłaca całej kwoty, na którą opiewa faktura a jedynie zaliczkę od faktury. Wysokość zaliczki jest ustalana indywidualnie, ale z reguły jest to 70-90% wartości faktury.

Przykład 1

Firma Janka zrealizowała zlecenie na 100 tys. złotych, ale ustalony z kontrahentem termin płatności wynosił 60 dni. Janek nie posiadał własnych środków, aby zapłacić pracownikom, a zanim otrzyma należność od klienta, będzie za późno. Zawarł umowę faktoringu z bankiem i dzięki niej dostał niemal od razu 80% wartości faktury. Kontrahent Janka rozliczył się w terminie płatności z faktorantem, który wypłacił wtedy Jankowi pozostałe 20% należności.

Istnieje kilka modeli faktoringu, które omówimy poniżej.

Koszty faktoringu

Faktoring nie jest oczywiście formą nieoprocentowanej pożyczki, lecz faktorant musi ponieść jego koszty. Są to zazwyczaj prowizja i odsetki, ale każdy faktor może ustalać własne opłaty. Niektóre opłaty faktor potrąca z zaliczki, a inne przedsiębiorca musi regulować na podstawie wystawionych przez niego faktur.

W związku z tym, że umów o faktoring nie regulują na sztywno żadne przepisy, w różnych firmach (bankach) obowiązują inne zasady. Dlatego zmieniając faktora, zawsze należy dokładnie zapoznać się z umową, ponieważ może mocno się różnić od umowy faktora, z którym współpracowało się wcześniej. Firmy faktoringowe nie ograniczają swojej działalności do usług samego faktoringu, ale np. zajmują się dodatkowo windykacją.

Limit faktoringowy – co to jest?

Zanim przejdziemy do omówienia rodzajów faktoringu, wyjaśnimy, czym jest limit faktoringowy stanowiący podstawę każdej umowy o faktoring. Limit faktoringowy to maksymalna kwota, którą faktor (bank lub firma faktoringowa) sfinansuje faktorantowi. Ustala się go na podstawie:

• dochodów przedsiębiorcy (na podstawie zeznania rocznego, wpływów na rachunek bankowy itp.),
• wpisów do rejestru BIG i podobnych baz,
• stosowanych przez przedsiębiorcę terminów płatności,
• profilu działalności i okresu jej prowadzenia.

Limit uzgadniany jest przy podpisywaniu pierwszej umowy, ale w trakcie jej trwania można wnioskować o jego zmianę. O podwyżkę limitu warto się starać, gdy aktualny jest za mały a o obniżkę – gdy obecny nie jest wykorzystywany. To jest korzystne, gdyż niektóre instytucje faktoringowe, naliczają dodatkową opłatę właśnie za niewykorzystanie limitu na poziomie np. co najmniej 90% jego wysokości. Limit ma charakter odnawialny, co oznacza, że każda spłacona faktura zwiększa dostępną kwotę finansowania.

Rodzaje limitów faktoringowych

W umowach o faktoring mogą występować dwa rodzaje limitu:

• limit globalny (w umowach nazywa się go często po prostu Limitem faktoringowym), określający maksymalną przyznaną faktorantowi kwotę,
• sublimit lub limit koncentracji kontrahenta – wyznacza maksymalną kwotę finansowania faktur dla jednego kontrahenta.

Limit globalny stoi ponad sublimitem.

Przykład 2

Ewelina ma podpisaną umowę o faktoring, w której udzielono jej limitu globalnego w wysokości 100 tys. złotych i sublimitu 20 tys. zł dla każdego odbiorcy. Jeśli faktor finansuje Ewelinie faktury wystawione dla tego samego kontrahenta o wartości 20 tys. złotych, nie sfinansuje jej kolejnych faktur dla tego klienta, dopóki wcześniejsza faktura nie zostanie spłacona. Ale nie ma przeszkód, żeby faktor sfinansował faktury dla innych klientów, pod warunkiem, że łączna wartość finansowania nie przekroczy 100 tys.

Wstrzymanie finansowania po przekroczeniu limitu występuje w większości umów, ale mogą się także zdarzyć takie, które dopuszczają przekroczenie limitu (o procent wskazany w umowie), lecz zostanie za to naliczona dodatkowa opłata.

Rodzaje faktoringu

Wyróżniamy trzy główne rodzaje faktoringu, które różnią się podmiotem odpowiedzialnym za niewypłacalność dłużnika. Są to:

• faktoring bez regresu (nazywany faktoringiem pełnym lub właściwym),
• faktoring z regresem (zwany też faktoringiem niepełnym lub niewłaściwym),
• mieszany.

Faktoring bez regresu a faktoring z regresem – różnice

Główną różnicą pomiędzy faktoringiem z regresem od faktoringu bez regresu jest odpowiedzialność za ryzyko niewypłacalności dłużnika. Faktoring działa tak, że faktorant wysyła fakturę do sfinansowania, faktor przelewa mu od razu środki, a odbiorca rozlicza się z faktorem w terminie płatności faktury. Ale co się stanie, jeśli odbiorca nie opłaci tej faktury? Tu dochodzimy do sedna – to zależy od tego, czy przedsiębiorca podpisał umowę o faktoring pełny, czy niepełny.

Przy faktoringu pełnym faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności kontrahentów faktoranta. Ten rodzaj wiążę się z większymi kosztami dla przedsiębiorcy, ale brakiem odpowiedzialności, jeśli odbiorca nie zapłaci.

Przykład 3

Firma faktoringowa wypłaciła faktorantowi zaliczkę na fakturę, ale dłużnik nie uregulował należności w terminie. W związku z tym, że zawarta umowa obejmowała faktoring bez regresu, faktorant pozbył się odpowiedzialności od ryzyka braku zapłaty przez przez swoich odbiorców. Firma faktoringowa musi sama dochodzić spłaty należności od dłużnika.

Z kolei przy umowie niepełnego faktoringu (z regresem), ryzyko niewypłacalności dłużnika spoczywa na faktorancie. Umowy o niepełny faktoring zazwyczaj przewidują niższe opłaty.

Przykład 4

Faktor wypłacił faktorantowi zaliczkę na fakturę, ale dłużnik nie zapłacił faktury w terminie. Przedsiębiorca (faktorant) musi zwrócić faktorowi wypłaconą zaliczkę i windykować nieopłaconą fakturę od swojego klienta.

Faktoring mieszany łączy elementy obu opisanych faktoringów. W umowie jest określona kwota, do której odpowiedzialności spoczywa na faktorze, a po jej przekroczeniu przechodzi na faktoranta.

Faktoring odwrotny – co to jest?

Faktoring odwrotny (nazywany też odwróconym) to zupełnie inna forma faktoringu. W klasycznym modelu faktoringu faktor przelewa faktorantowi zaliczkę na faktury sprzedażowe, które ten wystawił swoim klientom. W faktoringu odwrotnym faktor finansuje faktury kosztowe faktoranta. W ustalonym terminie przedsiębiorca zwraca faktorowi wartość przelanej kwoty (zapłaconej faktury) powiększoną o ustalone koszty.

Przykład 5

Maria prowadzi firmę cateringową i ma obsłużyć bankiet. Płatność za to otrzyma dopiero 30 dni od uroczystości. Wcześniej jednak musi kupić produkty w hurtowni spożywczej, która wystawi jej fakturę z terminem płatności 14 dni. Jeśli skorzysta z faktoringu odwróconego, faktor ureguluje za nią tę fakturę w terminie, a Maria rozliczy się z faktorem w uzgodnionym umową dniu (np. przypadającym na dzień po otrzymaniu wpłaty za obsługę bankietu).

Faktoring odwrócony umożliwia zatem nabywanie np. towarów niezbędnych do realizacji usługi w przypadku, kiedy własne środki są niewystarczające.

Zalety i wady faktoringu

Do plusów faktoringu zaliczyć można łatwość jego otrzymania. Firmy faktoringowe nie badają tak szczegółowo przedsiębiorców, jak przy udzielaniu kredytu. Poza tym, firma która korzysta z faktoringu, ma przewagę konkurencyjną na rynku, ponieważ może proponować swoim kontrahentom dłuższe terminy płatności. Wadą faktoringu są jego koszty, które trzeba ponieść. Ale każda forma finansowania kosztuje – biorąc kredyt, też należy się liczyć z tym, że do oddania będzie więcej.

Czym jest faktoring – podsumowanie

Umowa faktoringu pozwala przedsiębiorcom otrzymać od razu środki za fakturę sprzedażową z odroczonym terminem płatności. Klient, na którego została wystawiona, rozlicza się z firmą finansującą tę fakturę, czyli z faktorem. W przypadku niewypłacalności kontrahenta odpowiedzialność spoczywa na przedsiębiorcy (jeśli zawarta była umowa o faktoring z regresem) lub na faktorze (jeśli podpisano umowę o faktoring bez regresu).

Szczególnym rodzaje faktoringu jest faktoring odwrócony, w którym faktor finansuje faktury zakupowe faktoranta. Umożliwia on nabycie np. towarów, które są potrzebne do realizacji zlecenia.