Firmanctwo czyli działanie pod cudzą firmą – co za to grozi?

Firmanctwo jako przestępstwo karno skarbowe

Zgodnie z przepisem art. 55 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy:

„Podatnik, który w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu i przez to naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie” [por. § 1].

„Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych” [por. § 2].

„Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe [por. § 3]”.

Kto i jak popełnia przestępstwo karno skarbowe?

W pierwszej kolejności wskazać należy, że w tym typie przestępstwa skarbowego występują dwa podmioty:

• firmowany – podmiot, który w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu (innego przedsiębiorcy);
• firmujący – podmiot, którego imię i nazwisko, nazwa lub firma są wykorzystywane przez firmowanego.

Co do zasady firmanctwo popełniane jest za uprzednią zgodą firmującego, jednakże zdarzają się również przypadki, kiedy przestępstwo popełniane jest bez wiedzy i współpracy z firmującym. W orzecznictwie przykładowo wskazano, że:

„Z samej istoty firmanctwa wynika, że firmujący współdziała z firmowanym lub co najmniej pomaga mu w tym procederze. Istota wzajemnych relacji pomiędzy tymi dwoma podmiotami polega na tym, że firmujący uchodzi za tzw. figuranta, faktycznie działalności gospodarczej nie prowadząc. Nie oznacza to jednak, że współpraca lub pomoc nie przybiera takiej formy, w której pewne czynności na zewnątrz wykonywane są właśnie przez firmującego”.

„Co więcej, pozór prowadzenia działalności na własne imię i nazwisko, i pod własną firmą wręcz wymaga takich działań od firmującego, który podejmuje pewne czynności w stosunkach zewnętrznych wobec osób trzecich, w tym także wobec kontrahentów. Firmowany działający w celu zatajenia rozmiarów własnej działalności zmierza do tego, aby okoliczność ta pozostała nieznana i nieodkryta przez inne podmioty, tak w sferze prawa publicznego jak i w obrocie cywilnoprawnym”.

„Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest współdziałanie firmującego lub chociażby jego pomoc. Zarówno zatem firmowany jak i firmujący ukrywają w obrocie zewnętrznym to, kto w rzeczywistości jest osobą czerpiącą zyski i ponoszącą ryzyko ekonomiczne” [por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 22 kwietnia 2021 r., sygn. akt I SA/Go 475/20].

Z kolei w literaturze wskazuje się, że:

„Firmanctwo to posługiwanie się przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą nazwiskiem bądź firmą cudzą (podstawionego podmiotu). Wynika to zazwyczaj z chęci uniknięcia podatkowych konsekwencji kumulacji źródeł przychodów bądź też pozapodatkowych konsekwencji uzyskiwania danego rodzaju przychodu, np. w zakresie utraty lub zawieszenia praw do różnych świadczeń” [por. L. Wilk, Firmanctwo – art. 55 Kodeksu karnego skarbowego, Prok. i Pr. 2001, nr 6, s. 60].

„Celem działania sprawcy jest chęć ukrycia przed organami podatkowymi faktu prowadzenia działalności gospodarczej na rachunek własny podatnika, czyli wprowadzenie w błąd organów w tym zakresie, lub w sytuacji prowadzenia legalnej działalności niepodanie organowi podatkowemu faktycznej jej skali. Skutkiem takiego działania bądź zaniechania musi być narażenie podatku na uszczuplenie” [por. A. Piaseczny [w:] A. Wielgolewska, A. Piaseczny, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2012, art. 55].

Kara za popełnienie przestępstwa skarbowego

Kodeks karny skarbowy przewiduje trzy typy czynu zabronionego firmanctwa:

• typ podstawowy przestępstwa skarbowego zagrożony karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia wolności do lat 3, albo obiema tymi karami łącznie;
• typ uprzywilejowany przestępstwa skarbowego zagrożony karą grzywny do 720 stawek dziennych;
• typ wykroczenia skarbowego zagrożony karą grzywny do dwudziestokrotności minimalnego wynagrodzenia.

Odpowiedzialność podatkowa firmującego

Firmanctwo jest też pojęciem prawa podatkowego i uregulowane jest w przepisie art. 113 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, zgodnie z którym: „Jeżeli podatnik, za zgodą innej osoby, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności”.

Z powyższej regulacji wynika solidarna odpowiedzialność podatkowa, którą ponoszą firmant wraz z firmującym. W tym zakresie warunkiem odpowiedzialności firmującego jest zgoda na firmowanie. Co więcej, zasadniczymi przesłankami odpowiedzialności za firmanctwo należy uznać:

• powstanie zaległości podatkowych podczas prowadzenia ukrytej działalności gospodarczej,
• zgodę firmującego,
• posługiwanie się cudzą firmą w celu ukrycia faktu prowadzenia własnej działalności gospodarczej lub jej rzeczywistych rozmiarów.

Podsumowanie

Niewątpliwie o firmanctwie nie można mówić wówczas, gdy dana osoba fizyczna pomaga w prowadzeniu lub zarządzaniu cudzą firmą. Firmanctwo występuje wyłącznie wtedy, kiedy dochodzi do posługiwania się cudzym imieniem i nazwiskiem czy też nazwą firmy w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności. Podejmowane działania mogą przybierać postać składania ofert, prowadzenia negocjacji z kontrahentami czy też nawet podpisywania wszelkich umów. Jako że przedsiębiorca powinien wykonywać działalność gospodarczą zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji oraz poszanowaniem słusznych interesów innych przedsiębiorców i konsumentów, zatajanie prowadzenia działalności gospodarczej niewątpliwie godzi w zasady powszechnie obowiązującego prawa.

A jeśli zastanawiasz się, czym jest raj podatkowy i gdzie znajdziesz korzystne rozwiązania podatkowe, to przeczytaj ten artykuł.