Jak ustalić współczynnik proporcji w VAT?

Temat rozliczania proporcji w VAT jest dobrze znany przedsiębiorcom, którzy są czynnymi podatnikami VAT, ale wykonują również czynności zwolnione z VAT. Powstaje wówczas pytanie jak w prawidłowy sposób wyliczyć podatek VAT naliczony podlegający odliczeniu? Właśnie na to pytanie będziemy szukali odpowiedzi w dzisiejszej publikacji.

Kiedy liczymy proporcję w VAT?

Co do zasady podatek VAT naliczony podlega odliczeniu w 100%, jeżeli zakup służy czynnościom opodatkowanym. Nie jest jednak regułą, że przedsiębiorca wykonuje tylko czynności opodatkowane w VAT. Przepisy nie zabraniają wykonywania jednocześnie działalności opodatkowanej i zwolnionej w VAT. Jednak w takich sytuacjach to na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek przyporządkowania dokonywanych zakupów do sprzedaży opodatkowanej i zwolnionej. Nie zawsze wszystkie zakupy można w ten sposób połączyć. Część wydatków może przecież mieć związek zarówno z czynnościami opodatkowanymi, jak i zwolnionymi, wtedy należy wyliczyć proporcję w VAT.

Jak ustalamy współczynnik proporcji VAT?

Proporcję ustala się jako roczny udział obrotu z wykonywania czynności opodatkowanych do obrotu całkowitego.

Przykład 1

Pani Ania osiągnęła w 2020 roku obrót z wykonywania czynności opodatkowany w wysokości 300.000 zł natomiast z czynności nieopodatkowanych w wysokości 100.000 zł. Całkowity obrót za 2020 rok wyniósł więc 400.000 zł.

Obliczenie współczynnika proporcji:

300.000 zł/400.000 zł x 100% = 75%

Współczynnik proporcji na 2021 rok będzie wynosił 75%, a więc pani Ania będzie mogła odliczyć 75% podatku VAT naliczonego od zakupów.

Przykład 2

Pani Ania kupiła w 2021 roku urządzenie, które wykorzystuje w prowadzonej działalności gospodarczej. Urządzenie zostało zakupione za kwotę 6.150 zł, w tym 1.150 zł wynosi podatek VAT. Podatek VAT naliczony (na przykładzie 1) podlegający odliczeniu wyniesie:
1.150 zł x 75% = 862,50 zł.

Czego nie wliczamy do limitów proporcji?

Ustawa o podatku VAT wymienia jakiej dostawy towarów lub usług nie wlicza się do wskaźnika proporcji. Zgodnie z tym zapisem do obrotu będącego podstawą do obliczenia współczynnika proporcji nie wlicza się m.in.:

• dostawy towarów i usług zaliczanych przez przedsiębiorcę do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych będących środkami trwałymi
• podlegającymi amortyzacji,
• gruntów i prawa użytkowania wieczystego gruntów, jeżeli są środkiem trwałym,
• transakcji pomocniczych w zakresie nieruchomości i podatków,
• niektórych usług wymienionych w art. 43 ustawy o VAT, które mają charakter pomocniczy.

Do takich przykładowych usług pomocniczych można zaliczyć usługi kredytowe bądź usługi ubezpieczeniowe.

Przykład 3

Pan Marek sprzedał samochód osobowy, który znajdował się w ewidencji środków trwałych i był amortyzowany za kwotę 20.000 zł. W 2020 roku obrót całkowity wyniósł u Pana Marka kwotę 500.000 zł wraz z obrotem ze sprzedaży samochodu. Sprzedaż opodatkowana wynosiła 200.000 zł.

Obliczenie współczynnika proporcji:

500.000 zł – 20.000 zł = 480.000 zł – obrót całkowity do obliczenia proporcji w VAT.

200.000 zł / 480.000 zł x 100% = 41,67% zaokrąglamy w górę do pierwszej liczby całkowitej czyli mamy współczynnik proporcji – 42%.

W 2021 roku pan Marek będzie miał prawo do odliczenia VAT naliczonego w wysokości 42%.

Skrajne wartości proporcji

Ustawodawca założył również, że w niektórych przypadkach można pominąć obliczanie współczynnikiem proporcji podatku VAT naliczonego, będzie to dotyczyło sytuacji, gdy:

1. Proporcja przekroczy 98% i kwota VAT naliczonego niepodlegająca odliczeniu obliczona tym wskaźnikiem byłaby mniejsza niż 500 zł – wówczas proporcja wynosi 100%.
2. Proporcja nie przekracza 2% – wówczas proporcja wynosi 0%.

Przykład 4

Pani Krysia w 2020 roku osiągnęła obrót całkowity w wysokości 300.000 zł a sprzedaż opodatkowana w VAT wyniosła 295.000 zł, współczynnik proporcji wynosi 99%.

295.000 zł/300.000 zł x 100% = 98,33% w zaokrągleniu 99%.

VAT naliczony od zakupów wyniósł 10.000 zł i kwota podatku VAT naliczonego niepodlegająca odliczeniu wynosi 100 zł (10.000 zł x 1% = 100 zł).

Pani Krysia spełnia warunek do zastosowania proporcji 100% w 2021 roku.

Przykład 5

Pan Jacek obliczył wskaźnik proporcji na podstawie obrotów za 2020 rok na poziomie 98,5%, a podatek VAT naliczony od zakupów w 2020 roku wyniósł 100.000 zł. W tym przypadku kwota podatku VAT naliczonego niepodlegająca odliczeniu wynosi 1.000 zł (100.000 zł x 1% = 1.000 zł), a więc pan Jacek nie spełnia warunków do zastosowania 100% proporcji VAT, ponieważ nie został spełniony jeden z warunków, kwota podatku VAT naliczonego niepodlegająca odliczeniu przekroczyła 500 zł.

Podsumowanie

Obliczanie współczynnika proporcji w VAT przy wykonywaniu czynności opodatkowanych i zwolnionych wymaga od przedsiębiorcy prawidłowego wyliczenia VAT naliczonego w trakcie roku podatkowego.

Jeżeli księgowość jest prowadzona w systemach informatycznych, to nie ma z tym większych problemów, ponieważ najczęściej przewidziane są takie ustawienia w programie, dzięki którym przy wprowadzaniu dokumentów zakupu system sam właściwie wyliczy VAT naliczony, podlegający odliczeniu przyjętym współczynnikiem proporcji.

W przeciwnym wypadku przedsiębiorca będzie musiał każdorazowo dokonywać wyliczeń przy księgowaniu każdej faktury zakupowej, co niewątpliwie będzie dużym utrudnieniem. Po zakończeniu roku w programie księgowym będzie wyliczony rzeczywisty współczynnik proporcji i obliczona roczna korekta w VAT, która musi być zaksięgowana w ewidencji VAT zakupu na plus lub na minus. Wyliczenia dokonywane bez wykorzystania systemów księgowym mogą być uciążliwe dla przedsiębiorcy.