Jakie są terminy przedawnienia roszczeń?

Przedawnienie roszczeń – omówione zagadnienia:

Niekiedy może zdarzyć się sytuacja, że po pewnym czasie podejmiemy decyzję o chęci wyegzekwowania, przykładowo od naszego dłużnika zapłaty określonej sumy pieniężnej, którą był nam winien. Jednakże zanim podejmiemy jakiekolwiek kroki prawne, w przypadku gdy zobowiązanie powstało już jakiś czas temu, to warto dowiedzieć się czy nasze roszczenie nie uległo przedawnieniu.

Więcej o instytucji przedawnienia i ich terminach przeczytasz w niniejszym artykule.

Roszczenie – czym jest?

Roszczenie, to prawo podmiotowe, które umożliwia podmiotowi żądanie (domaganie się) od konkretnej osoby zachowania się w określony sposób, które doprowadzi do spełnienia konkretnego świadczenia.

Zgodnie ze słownikiem języka polskiego:

roszczenie oznacza: w prawie cywilnym: uprawnienie do żądania od określonej osoby określonego świadczenia lub zaniechania działania;
rościć oznacza: zgłaszać prawo, pretensje do czegoś.

Przedmiotem roszczenia mogą być wyłącznie roszczenia wynikające ze stosunku cywilnoprawnego, co oznacza, że nie możemy mieć roszczeń na gruncie administracyjnym czy karnym.

Przykładem roszczenia może być:

roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej np. z tytułu umowy sprzedaży;
roszczenie o zwrot pożyczki z tytułu obowiązującej strony umowy pożyczki;
roszczenie o wydanie rzeczy właścicielowi;
roszczenie o odszkodowanie, gdy dojdzie do wyrządzenia szkody na osobie lub mieniu;
roszczenie o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania spoczywającego na danej osobie zobowiązania;
roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy np. z tytułu umowy dzierżawy;
roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego.

Przedawnienie roszczeń majątkowych

Przedawnienie oznacza, że po upływie konkretnego czasu brak jest dalszej możliwości dochodzenia (występowania) z konkretnym roszczeniem.

Zgodnie z przepisem art. 117 Kodeksu cywilnego:

Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu [por. § 1];
Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne [por. [por. § 2];
Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi [por. § 2(1)].

Warto pamiętać, że przepisy prawa cywilnego dopuszczają również możliwość w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. W takim przypadku sąd powinien rozważyć w szczególności:

długość terminu przedawnienia;
długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na
opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Terminy przedawnienia roszczeń majątkowych

Terminy przedawnienia przyporządkowane są do rodzaju roszczenia. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata [por. art. 118 Kodeksu cywilnego].

WAŻNE

– terminy przedawnienia nie mogą być ani skracane ani wydłużane przez jakąkolwiek czynność prawną.

TERMINY PRZEDAWNIENIA ROSZCZEŃ
TYP ROSZCZENIA	TERMIN PRZEDAWNIENIA	PODSTAWA PRAWNA
ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI	NIE ULEGA PRZEDAWNIENIU	ART. 220 KC
ROSZCZENIA WINDYKACYJNE WŁAŚCICIELA	NIE ULEGA PRZEDAWNIENIU	ART. 222 KC
ROSZCZENIA NEGATORYJNE WŁAŚCICIELA	NIE ULEGA PRZEDAWNIENIU	ART. 222 KC
ROSZCZENIA PRZECIWKO SAMOISTNEMU POSIADACZOWI O WYNAGRODZENIE ZA KORZYSTANIE Z RZECZY, O ZWROT POŻYTKÓW LUB O ZAPŁATĘ ICH WARTOŚCI, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIA O NAPRAWIENIE SZKODY Z POWODU POGORSZENIA	ROK	ART. 229 KC
ROSZCZENIA PRZECIWKO WIECZYSTEMU UŻYTKOWNIKOWI O NAPRAWIENIE SZKÓD WYNIKŁYCH Z NIEWŁAŚCIWEGO KORZYSTANIA Z GRUNTU SKARBU PAŃSTWA LUB GRUNTU NALEŻĄCEGO DO JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO BĄDŹ ICH ZWIĄZKÓW, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIE WIECZYSTEGO UŻYTKOWNIKA O WYNAGRODZENIE ZA BUDYNKI I URZĄDZENIA ISTNIEJĄCE W DNIU ZWROTU UŻYTKOWANEGO GRUNTU	3 LATA	ART. 243 KC
ROSZCZENIE WŁAŚCICIELA PRZECIWKO UŻYTKOWNIKOWI O NAPRAWIENIE SZKODY Z POWODU POGORSZENIA RZECZY ALBO O ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIE UŻYTKOWNIKA PRZECIWKO WŁAŚCICIELOWI O ZWROT NAKŁADÓW	ROK	ART. 263 KC
ROSZCZENIE ZASTAWCY PRZECIWKO ZASTAWNIKOWI O NAPRAWIENIE SZKODY Z POWODU POGORSZENIA RZECZY, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIE ZASTAWNIKA PRZECIWKO ZASTAWCY O ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ	ROK	ART. 322 KC
ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY WYRZĄDZONEJ CZYNEM NIEDOZWOLONYM	3 LATA	ART. 442(1) KC
ROSZCZENIE O NAPRAWIENIE SZKODY WYRZĄDZONEJ PRZEZ PRODUKT NIEBEZPIECZNY	3 LATA	ART. 449(8)
ROSZCZENIE SPRZEDAWCY O DOPŁATĘ RÓŻNICY CENY, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIE KUPUJĄCEGO O ZWROT TEJ RÓŻNICY	ROK	ART. 541 KC
ROSZCZENIA Z TYTUŁU SPRZEDAŻY DOKONANEJ W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA SPRZEDAWCY, ROSZCZENIA RZEMIEŚLNIKÓW Z TAKIEGO TYTUŁU ORAZ ROSZCZENIA PROWADZĄCYCH GOSPODARSTWA ROLNE Z TYTUŁU SPRZEDAŻY PŁODÓW ROLNYCH I LEŚNYCH	2 LATA	ART. 554 KC
WZAJEMNE ROSZCZENIA PRODUCENTA I KONTRAKTUJĄCEGO	2 LATA	ART. 624 KC
ROSZCZENIA WYNIKAJĄCE Z UMOWY O DZIEŁO	2 LATA	ART. 646 KC
ROSZCZENIA WYNAJMUJĄCEGO PRZECIWKO NAJEMCY O NAPRAWIENIE SZKODY Z POWODU USZKODZENIA LUB POGORSZENIA RZECZY, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIA NAJEMCY PRZECIWKO WYNAJMUJĄCEMU O ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ ALBO O ZWROT NADPŁACONEGO CZYNSZU	ROK	ART. 677 KC
ROSZCZENIE UŻYCZAJĄCEGO PRZECIWKO BIORĄCEMU DO UŻYWANIA O NAPRAWIENIE SZKODY ZA USZKODZENIE LUB POGORSZENIE RZECZY, JAK RÓWNIEŻ ROSZCZENIA BIORĄCEGO DO UŻYWANIA PRZECIWKO UŻYCZAJĄCEMU O ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ ORAZ O NAPRAWIENIE SZKODY PONIESIONEJ WSKUTEK WAD RZECZY	ROK	ART. 719 KC
ROSZCZENIE BIORĄCEGO POŻYCZKĘ O WYDANIE PRZEDMIOTU POŻYCZKI	6 MIESIĘCY	ART. 722 KC
ROSZCZENIA WYNIKAJĄCE ZE STOSUNKU RACHUNKU BANKOWEGO	2 LATA	ART. 731 KC
ROSZCZENIA O WYNAGRODZENIE ZA SPEŁNIONE CZYNNOŚCI I O ZWROT PONIESIONYCH WYDATKÓW PRZYSŁUGUJĄCE OSOBOM, KTÓRE STALE LUB W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA TRUDNIĄ SIĘ CZYNNOŚCIAMI DANEGO RODZAJU; TO SAMO DOTYCZY ROSZCZEŃ Z TYTUŁU ZALICZEK UDZIELONYCH TYM OSOBOM	2 LATA	ART. 751 KC
ROSZCZENIA Z TYTUŁU UTRZYMANIA, PIELĘGNOWANIA, WYCHOWANIA LUB NAUKI, JEŻELI PRZYSŁUGUJĄ OSOBOM TRUDNIĄCYM SIĘ ZAWODOWO TAKIMI CZYNNOŚCIAMI ALBO OSOBOM UTRZYMUJĄCYM ZAKŁADY NA TEN CEL PRZEZNACZONE.	2 LATA	ART. 751 KC
ROSZCZENIA Z UMOWY PRZEWOZU OSÓB	ROK	ART. 778 KC
ROSZCZENIA PRZYSŁUGUJĄCE PRZEWOŹNIKOWI PRZECIWKO INNYM PRZEWOŹNIKOM, KTÓRZY UCZESTNICZYLI W PRZEWOZIE PRZESYŁKI	6 MIESIĘCY	ART. 793 KC
ROSZCZENIA Z UMOWY SPEDYCJI	ROK	ART. 803 KC
ROSZCZENIA PRZYSŁUGUJĄCE SPEDYTOROWI PRZECIWKO PRZEWOŹNIKOM I DALSZYM SPEDYTOROM, KTÓRYMI SIĘ POSŁUGIWAŁ PRZY PRZEWOZIE PRZESYŁKI	6 MIESIĘCY	ART. 804 KC
ROSZCZENIA Z UMOWY UBEZPIECZENIA	3 LATA	ART. 819 KC
ROSZCZENIA O NAPRAWIENIE SZKODY WYNIKŁEJ Z UTRATY LUB USZKODZENIA RZECZY WNIESIONYCH DO HOTELU LUB PODOBNEGO ZAKŁADU	6 MIESIĘCY	ART. 848 KC
ROSZCZENIA POWSTAŁE W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW HOTELOWYCH Z TYTUŁU NALEŻNOŚCI ZA DOSTARCZONE MIESZKANIE, UTRZYMANIE I USŁUGI ORAZ Z TYTUŁU WYDATKÓW PONIESIONYCH NA RZECZ OSÓB, KTÓRE KORZYSTAJĄ Z USŁUG TAKICH PRZEDSIĘBIORSTW	2 LATA	ART. 851 KC
ROSZCZENIA Z TYTUŁU UMOWY SKŁADU	ROK	ART. 859(9) KC
ROSZCZENIA ODBIORCY PRZECIW PRZEKAZANEMU,	ROK	ART. 921(2) KC
ROSZCZENIE Z TYTUŁU ZAPISU	5 LAT	ART. 981 KC
ROSZCZENIA UPRAWNIONEGO Z TYTUŁU ZACHOWKU ORAZ ROSZCZENIA SPADKOBIERCÓW O ZMNIEJSZENIE ZAPISÓW ZWYKŁYCH I POLECEŃ	5 LAT	ART. 1007 KC

Początek terminu przedawnienia

Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, a jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, to bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Z kolei bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

Zawieszenie terminu przedawnienia

Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody;
co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji;
co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.

WAŻNE

– przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia

Bieg przedawnienia przerywa się:

przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;

WAŻNE

– po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo, a w przypadku przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Przedawnienie roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem albo ugodą sądową.

Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat [por. art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego].

Praktyczne orzecznictwo

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2023 r., sygn. akt II PSK 159/22

Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia może nastąpić w sposób wyraźny lub dorozumiany. Dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia można przyjąć wówczas, gdy jego zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności. W rachubę wchodzi więc każde zachowanie się dłużnika, które ujawnia jego wolę w sposób dostateczny.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 lipca 2022 r., sygn. akt V ACa 747/21

W ogóle może nie dojść do przedawnienia roszczenia, jeżeli naruszyciel nie zaprzestanie swojego działania.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 października 2021 r., sygn. akt I AGa 196/20

Żądanie obniżenia ceny jest roszczeniem majątkowym, a co za tym idzie może ono ulec przedawnieniu.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 czerwca 2022 r., sygn. akt V ACa 727/21

Instytucja przedawnienia wyraża się w prawie dłużnika – w przypadku upływu oznaczonego ustawą okresu – do uchylenia się od zaspokojenia roszczenia. Skutkuje utratą możności uzyskania świadczenia z użyciem przymusu państwowego. A zatem co do zasady, by można było mówić o skorzystaniu z zarzutu przedawnienia, musi istnieć oznaczona wierzytelność, której zarzut dotyczy.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2022 r., sygn. akt I CSK 542/22
Do uznania roszczenia ze skutkiem w postaci przerwania biegu przedawnienia albo uznania zawierającego w sobie zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia może dojść przez takie zachowanie się zobowiązanego, które – choćby nie wyrażało zamiaru wywołania tego skutku – dowodzi świadomości istnienia roszczenia po stronie zobowiązanego i tym samym uzasadnia przekonanie uprawnionego, że zobowiązany uczyni zadość roszczeniu. Z okoliczności, w których oświadczenie to zostało złożone musi wynikać, że taka właśnie była rzeczywista wola dłużnika.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 stycznia 2022 r., sygn. akt I ACa 326/21

Wniesienie pozwu przerywa bieg przedawnienia jedynie co do zgłoszonego w tym pozwie roszczenia, tj. co do wysokości i podstawy, a ponadto przy ocenie czy podniesienie przez dłużnika zarzutu przedawnienia nastąpiło w okolicznościach objętych hipotezą art. 5 k.c., obok charakteru dochodzonego roszczenia i przyczyn opóźnienia, nie bez znaczenia jest czas opóźnienia, w szczególności jego nadmierność, a właściwie brak nadmierności.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt I ACa 1039/19

Przedawnienie roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia), będącego roszczeniem bezterminowym, rozpoczyna bieg od dnia, w którym korzyść (świadczenie) powinna być zwrócona, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniejszym możliwym terminie, a więc w taki czas od bezpodstawnego uzyskania korzyści, jaki jest potrzebny do jej zwrotu bez zbędnej zwłoki.

Podsumowanie

Co do zasady przedawnieniu podlegają wyłącznie roszczenia majątkowe, bowiem one są zasadniczo ukierunkowane na realizację interesu wierzyciela. Przedawnienie wyłącza możliwość po stronie osoby uprawnionej do dochodzenia roszczeń po jego upływie, co oznacza, że zobowiązanie wygasa. Jednakże warto zapamiętać, że nie wszystkie roszczenia ulegają przedawnieniu – dlatego każdorazowo warto w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego zweryfikować jakie roszczenia ulegają przedawnieniu oraz kiedy się one dokładnie przedawniają, aby uniknąć ewentualnej bezskuteczności czynności prawnej.