W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny ustawodawca uregulował kwestie związane z karą umowną. Jest to tzw. dodatkowych zastrzeżenie umowne spotykane w umowach dotyczących świadczeń niepieniężnych. Określona i zaakceptowana przez obie strony umowy kwota pieniężna może zostać zastrzeżona z uwagi na niewykonanie zobowiązania jak i za jego nienależyte wykonanie.
Więcej na ten temat przeczytasz w niniejszym artykule.
Zgodnie z przepisem 483 Kodeksu cywilnego:
Zapłata określonej sumy pieniężnej z tytułu kary umownej należy się wierzycielowi w razie kumulatywnego spełnienia następujących przesłanek:
Przedmiotem świadczenia niepieniężnego jest uzyskanie ze strony dłużnika określonego działania (zachowania) bądź pozyskania dobra materialnego czyli oznaczonych rzeczy, tj. przeniesienie własności rzeczy, czy też wykonanie usługi. Kara umowna uregulowana w umowie stanowi dodatkowe zastrzeżenie umowne, które zgodnie z zasadą swobody umów może być wprowadzone do treści umowy. Stanowi ona pewnego rodzaju gwarancję spełnienia świadczenia przez dłużnika. Należy mieć na uwadze, że kara umowna może mieć tylko i wyłącznie postać pieniężną.
W literaturze wskazuje się, że:
Jeśli zastanawiasz się jak rozliczyć kary umowne w obrocie gospodarczym, to przejdź do tego artykułu.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 31 maja 2022 r., sygn. akt I AGa 163/21
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. akt III CZP 61/03
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt III CZP 39/12
Zgodnie z przepisem art. 484 Kodeksu cywilnego:
Wierzyciel może dochodzić kary umownej w pełnej wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody, czyli brak jest obowiązku po stronie wierzyciela do wykazywania istnienia i wysokości szkody. Jeżeli szkoda przewyższa wysokość zastrzeżonej w umowie kary umownej, wierzyciel nie może domagać się obok niej odszkodowania, pod warunkiem, że strony nie postanowiły inaczej. Kara umowna doliczana jest do odszkodowania, ale strony mogą także uzgodnić, że wierzyciel będzie mógł żądać alternatywnie albo kary umownej albo, po jej zrzeczeniu się, odszkodowania na zasadach ogólnych.
Przepis art. 483 ust. 1 Kodeksu cywilnego stanowi, ze można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
Tym samym przepisy prawa cywilnego nie przewidują konkretnych kryteriów za pomocą których należałoby ustalić wysokość kary pieniężnej. Przepisy wymagają wyłącznie wskazania konkretnie określonej sumy, co może polegać na wskazaniu konkretnej kwoty pieniężnej lub sposobu obliczenia jej wysokości przykładowo poprzez wskazanie procentu wartości świadczenia głównego (np. 5%) za każdy dzień zwłoki dłużnika.
Jeśli chcesz widzieć jakie są rodzaje kar umownych, to przejdź do tego artykułu.
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 października 2022 r., sygn.. akt I AGa 118/22
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2021 r., sygn. akt III CZP 16/21
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2022 r., sygn. akt I CSK 798/22
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 września 2022 r., sygn. akt I AGa 85/21
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2022 r., sygn. akt I CSK 1691/22
Kara umowna może być zawarta w dowolnej formie. Niemniej jednak jeśli umowa główna wymaga zachowania formy pisemnej, to lepiej jest przyjąć (z praktycznego punktu widzenia) wymagalność formy pisemnej postanowień dotyczących kary umownej.
Zastrzeżenie kary umownej wymaga akceptacji przez obie strony umowy, nie można bowiem wprowadzić zapisu akry umownej do umowy bez zgody drugiej strony. Warto pamiętać, że zapis dotyczący kary umownej nie musi zostać zawarty w konkretnej (głównej) umowie, bowiem można sporządzić osobną umowę regulującą wyłącznie karę umowną. Co więcej w jednej umowie można przewidzieć odrębną karę za niewykonanie zobowiązania, a odrębną za jego nienależyte wykonanie.
Warto w tym miejscu pamiętać, że zasada swobody umów jest nie tylko jedną z podstawowych zasad kształtujących prawo zobowiązań, ale również stanowi naczelną zasadę dla całego systemu prawa prywatnego. Więcej na ten temat przeczytasz w tym artykule.
KARA UMOWNA
a) za opóźnienie w oddaniu określonego przedmiotu umowy w X % wynagrodzenia umownego netto za dany element określony w § 1 ust. 2, za każdy dzień opóźnienia;
b) za spowodowanie przerwy w realizacji wykonania określonych robót z przyczyn leżących po stronie Podmiotu B w wysokości X% wynagrodzenia umownego netto za każdy dzień przerwy;
c) w przypadku odstąpienia od umowy przez Podmiot A z przyczyn leżących po stronie Podmiotu B w wysokości X% wynagrodzenia umownego netto.
d) Podmiot A zapłaci na rzecz Podmiotu B karę umowną w przypadku odstąpienia od umowy z przyczyn leżących wyłącznie po stronie Podmiotu A w wysokości X% wynagrodzenia umownego netto.
Co do zasady, kara umowna musi być zastrzeżona za niewykonanie zobowiązania niepieniężnego. Warto zapamiętać, że taka kara powinna być zastrzeżona w taki sposób, żeby możliwe było określenie jej górnej granicy, a przede wszystkim nie powinna być zastrzeżona za niewykonanie zobowiązania niepieniężnego ale względem głównego zobowiązania wynikającego z samej umowy wiążącej strony.
Zachęcamy do komentowania naszych artykułów. Wyraź swoje zdanie i włącz się w dyskusje z innymi czytelnikami. Na indywidualne pytania (z zakresu podatków i księgowości) użytkowników ifirma.pl odpowiadamy przez e-mail, czat lub telefon – skontaktuj się z nami.
Administratorem Twoich danych osobowych jest IFIRMA S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Dodając komentarz na blogu, przekazujesz nam swoje dane: imię i nazwisko, adres e-mail oraz treść komentarza. W systemie odnotowywany jest także adres IP, z wykorzystaniem którego dodałeś komentarz. Dane zostają zapisane w bazie systemu WordPress. Twoje dane są przetwarzane na podstawie Twojej zgody, wynikającej z dodania komentarza. Dane są przetwarzane w celu opublikowania komentarza na blogu, jak również w celu obrony lub dochodzenia roszczeń. Dane w bazie systemu WordPress są w niej przechowywane przez okres funkcjonowania bloga. O szczegółach przetwarzania danych przez IFIRMA S.A dowiesz się ze strony polityki prywatności serwisu ifirma.pl.