Obowiązek podatkowy u nabywcy

Obowiązek podatkowy VAT u nabywcy - omówione zagadnienia:

W określonych ustawą o podatku od towarów i usług sytuacjach nabywca ma obowiązek rozliczyć podatek VAT należny od dokonanego zakupu. W celu prawidłowego rozliczenia podatku należnego konieczne jest ustalenie terminu do jego wykazania w ewidencji (daty powstania obowiązku podatkowego).

Poniższa tabela zawiera listę najczęstszych sytuacji, w których nabywca ma obowiązek rozliczenia podatku VAT należnego

Podstawa prawna wynikająca z ustawy o VAT	Rodzaj transakcji	Warunki powodujące obowiązek rozliczenia VAT przez nabywcę
art. 17 ust. 1 pkt 3	Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów	towary są nabywane za wynagrodzeniem na terytorium kraju, kupujący nabywa prawo do rozporządzania towarami jak właściciel, w wyniku dostawy towary są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa UE innego niż państwo rozpoczęcia wysyłki, stronami transakcji są podatnicy (nabywcą jest podatnik VAT czynny, a w niektórych przypadkach także korzystający ze zwolnienia z VAT)
art. 17 ust. 1 pkt 4	Nabycie usług opodatkowanych w kraju nabywcy zgodnie z art. 28b ustawy o VAT	miejscem opodatkowania usługi w kraju nabywcy zostało ustalone w oparciu o art. 28b ustawy o VAT, nabywcą jest podatnik (podmiot prowadzący działalność gospodarczą) lub osoba prawna niebędąca podatnikiem (nie prowadząca działalności) zarejestrowana lub mająca obowiązek rejestracji do VAT-UE, świadczącym usługę jest podatnik nieposiadający siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju (w przypadku posiadania w kraju stałego lub dodatkowego miejsca prowadzenia działalności nie uczestniczą one w świadczeniu usługi)
art. 17 ust. 1 pkt 4	Nabycie usług opodatkowanych w kraju nabywcy inaczej niż w oparciu o art. 28b	miejscem opodatkowania usługi w kraju nabywcy zostało ustalone w oparciu o przepis inny niż art. 28b ustawy o VAT, nabywcą jest podatnik (podmiot prowadzący działalność gospodarczą) posiadający siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności w kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem (nie prowadząca działalności) posiadająca siedzibę na terytorium kraju, jeśli jest zarejestrowana lub obowiązana do rejestracji w zakresie VAT-UE, świadczącym usługę jest podatnik nieposiadający siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju (w przypadku posiadania w kraju stałego lub dodatkowego miejsca prowadzenia działalności nie uczestniczą one w świadczeniu usługi). Dodatkowo w przypadku usług dla których stosuje się art. 28e sprzedawca nie jest zarejestrowany w kraju jako podatnik VAT.
art. 17 ust. 1 pkt 5	Nabycie towarów na terenie kraju od podmiotu nieposiadającego w kraju siedziby	miejscem opodatkowania dostawy towarów jest kraj nabywcy; nabywcą towarów jest podatnik (podmiot prowadzący działalność gospodarczą), posiadający siedzibę działalności lub stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium kraju lub osoba prawna nie prowadząca działalności gospodarczej ale posiadająca w kraju siedzibę i będąca zarejestrowana jako podatnik VAT-UE, sprzedawcą jest podatnik nieposiadający siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju, dodatkowo nie może być on zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT; dostawa towarów nie jest dokonywana w ramach sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju;
art. 17 ust. 1 pkt 7	Nabycie towarów wymienionych w zał. 11 ustawy o VAT	nabywcą jest podatnik VAT czynny, sprzedawcą jest podatnik VAT czynny przedmiotem transakcji są towary wymienione w załączniku 11 ustawy o VAT, Szczegółowe warunki opisane zostały tutaj.
art. 17 ust. 1 pkt 8	Nabycie usług wymieniony w zał. 14 ustawy o VAT	nabywcą jest podatnik VAT czynny, sprzedawca – podatnik VAT czynny działa jako podwykonawca, przedmiotem transakcji jest usługa wymieniona w załączniku 14 ustawy o VAT. Szczegółowe warunki wskazane zostały tutaj.

Powyższa tabela nie uwzględnia transakcji w zakresie transferu bonów jednego przeznaczenia czy też np. dostaw gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej, cieplnej, chłodniczej. Po ustaleniu, tego czy dokonanie zakupu powoduje konieczność rozliczenia podatku VAT za sprzedawcę, nabywca ustala datę, w której to rozliczenie powinno być dokonane.

Rozliczenie podatku VAT przez nabywcę obejmuje rozliczenie zarówno podatku VAT należnego (ujmowanego w ewidencji sprzedaży VAT) jak i naliczonego (ujmowanego w ewidencji zakupów VAT).

Terminy w jakich nabywca ma obowiązek wykazać podatek VAT należny i naliczony:

Rodzaj transakcji	Termin wykazania podatku VAT należnego	Termin odliczenia podatku VAT
Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów	W dacie wystawienia faktury przez sprzedawcę, nie później jednak niż 15. stego dnia miesiąca następującego po miesiącu dostawy.	W rozliczeniu za okres, w którym do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy. Warunki odliczenia w powyższym terminie: otrzymanie faktury dokumentującą zakup w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy; wykazanie podatku VAT należnego w deklaracji, w której powstał obowiązek podatkowy, nie później niż w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca powstania obowiązku podatkowego.
Nabycie usług opodatkowanych w kraju nabywcy zgodnie z art. 28b ustawy o VAT	W dacie wykonania usługi lub dokonania zapłaty/wpłaty zaliczki w zależności od tego, która z tych dat jest wcześniejsza. Wyjątek od powyższej zasady: usługi, zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37-41 (np. ubezpieczeniowe). W tym wypadku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania części lub całości zapłaty.	W rozliczeniu za okres, w którym do nabytych usług/towarów powstał obowiązek podatkowy. Warunkiem odliczenia w powyższym terminie jest wykazanie podatku VAT należnego w deklaracji, w której powstał obowiązek podatkowy, nie później niż w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca powstania obowiązku podatkowego.
Nabycie usług opodatkowanych w kraju nabywcy inaczej niż w oparciu o art. 28b
Nabycie usług budowlanych wymieniony w zał. 14 ustawy o VAT	W dacie wystawienia faktury. W przypadku faktury zaliczkowej obowiązek podatkowy powstanie w dacie wpłaty zaliczki.
Nabycie towarów na terenie kraju od podmiotu nieposiadającego w kraju siedziby	W dacie dostawy towaru lub dokonania zapłaty/wpłaty zaliczki w zależności od tego, która z tych dat jest wcześniejsza.
Nabycie towarów wymienionych w zał. 11 ustawy o VAT	W dacie dostawy towaru lub dokonania zapłaty/wpłaty zaliczki w zależności od tego, która z tych dat jest wcześniejsza.

Powyższa tabela wskazuje terminy, w których przedsiębiorca może odliczyć VAT po spełnieniu warunków odliczenia. Późniejsze spełnienie tych warunków powoduje, iż podatek naliczony może być wykazany w innych niż standardowe okresy. Kwestie te zostały opisane poniżej, wraz z przykładami. Należy także zaznaczyć, iż podstawowym warunkiem odliczenia VAT jest związek wydatku ze sprzedażą opodatkowaną.

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów

Zgodnie z powyższą tabelą w przypadku WNT nabywca, który nie wykaże w terminie podatku VAT należnego czy też nie otrzyma w terminie faktury nie ma prawa do odliczenia VAT/uprawnienie to traci.

Przykład 1.

Nabywca – krajowy podatnik podatku VAT zarejestrowany do VAT-UE zamówił u kontrahenta z Niemiec towar. Wpłata została dokonana na podstawie zamówienia. Towar został dostarczony do nabywcy w dniu 01.02.2019 r. Sprzedawca wskazał nabywcy, iż w dniu dostarczenia towaru wystawił fakturę i przesłał ją nabywcy. Nabywca na podstawie informacji o dacie wystawienia faktury rozliczył nabycie – wykazał kwotę podatku VAT w ewidencji sprzedaży VAT oraz w ewidencji zakupów VAT.

Nabywca nie otrzymał faktury w terminie trzech miesięcy od upływu powstania obowiązku podatkowego, czyli do końca maja (termin 3 miesięczny obejmuje miesiące marzec, kwiecień i maj). W związku z tym ma obowiązek pomniejszyć kwotę podatku VAT naliczonego wykazanego w ewidencji zakupów VAT w miesiącu maju.

Nabywca fakturę uzyskał w lipcu – w związku z tym, w lipcu będzie miał prawo ponownie wykazać podatek VAT naliczony.

Przykład 2.

Nabywca nie zauważył otrzymanego dokumentu, w związku z tym nie rozliczył transakcji. Dokument odnalazł pod koniec czerwca 2019 r. (po złożeniu deklaracji VAT za maj). Obowiązek podatkowy dla transakcji powstał w lutym 2019 r. w związku z tym nabywca będzie zobowiązany skorygować deklaracje VAT za luty wykazując w niej podatek VAT należny.

Zgodnie z informacją w tabeli nabywca miałby prawo odliczenia podatku VAT w tym samym miesiącu, w którym wykazał podatek VAT należny o ile nie upłynęły 3 miesiące licząc od końca miesiąca powstania obowiązku podatkowego. Wskazany okres trzech miesięcy upłynął z końcem maja, w związku z tym nabywca ma prawo do wykazania podatku VAT naliczonego dopiero w rozliczeniu za okres w odniesieniu, do którego jeszcze nie upłynął termin złożenia deklaracji. Z końcem czerwca termin złożenia deklaracji za maj już minął, także odliczenie podatku VAT nastąpi dopiero w deklaracji VAT za czerwiec.

Nabycie usług

Podobnie jak w przypadku transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, także w odniesieniu do zakupu usług, gdzie podmiotem zobowiązanym do rozliczenia VAT jest nabywca, prawo odliczenia podatku VAT (jego wykazanie w ewidencji zakupów VAT) jest uzależnione od terminowego wykazania podatku VAT należnego.

Przykład 3.

Przedsiębiorca świadczący usługi budowlane zawarł umowę z podwykonawcą na wykonanie instalacji gazowej w budowanym na zlecenie inwestora budynku (usługa wymieniona w załączniku 14 ustawy o VAT). 12.01.2019 r. wpłacił zaliczkę. Faktura zaliczkowa wystawiona przez sprzedawcę dotarła do nabywcy z końcem marca.

W przypadku wpłaty zaliczki, dotyczącej usługi wymienionej w zał. 14 obowiązek podatkowy powstanie w dacie otrzymania zaliczki przez sprzedawcę (12.01.2019 r.). Nabywca będzie miał obowiązek skorygować deklaracje VAT za styczeń i w niej wykazać podatek VAT należny. W związku z tym, iż nie upłynął trzymiesięczny okres, o którym mowa w art. 86 ust. 10b pkt 2 lit. b, nabywca ma prawo wykazać podatek naliczony także w rozliczeniu za styczeń.

Wskazany w ustawie okres trzech miesięcy w tym wypadku obejmuje miesiące od lutego do kwietnia. W sytuacji gdyby nabywca zauważył brak rozliczonej zaliczki np. w miesiącu czerwcu utraciłby prawo od wykazania podatku VAT należnego i naliczonego w tym samym okresie.

Przykład 4.

Przedsiębiorca zakupił u kontrahenta z USA usługę elektroniczną (usługę reklamy na stronie internetowej). Zgodnie z umową po zakończeniu miesiąca sprzedawca wystawia fakturę za świadczone w danym miesiącu usługi. Po jej wystawieniu nabywca dokonuje wpłaty. Za usługi świadczone w styczniu sprzedawca w dniu 31.01. wystawił fakturę. Nabywca dokonał wpłaty 15.02.

Nabywca ma obowiązek wykazać podatek VAT należny w miesiącu styczniu (miesiąc wykonania usługi wcześniejszy niż miesiąc zapłaty). W sytuacji kiedy:

nabywca wykaże podatek VAT należny w styczniu i dokona tego rozliczenia do końca kwietnia, podatek VAT naliczony ujmuje również w styczniu.
nabywca wykaże podatek VAT należny w styczniu, ale rozliczenia tego dokona po zakończeniu miesiąca kwietnia (np. w maju), podatek VAT naliczony będzie wykazywał na bieżąco (tzn. w deklaracji dla której termin rozliczenia jeszcze nie minął).

Nabycie towarów na terytorium kraju

Krajowe nabycie towarów, gdzie nabywca ma obowiązek rozliczenia podatku VAT za sprzedawcę dotyczy dwóch wskazanych w tabeli przypadków:

nabycia towarów wymieniony w załączniku 11 ustawy o VAT (np. złom)
nabycie na terytorium kraju towarów od podmiotu zagranicznego, który nie ma w kraju siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności.

W powyższych przypadkach przepisy wskazujące na termin odliczenia VAT, który nabywca ma obowiązek wykazać w ewidencji sprzedaży VAT są takie same jak w przypadku zakupu usług.

Przykład 5.

Niemiecki podatnik podatku VAT nie mający w Polsce siedziby działalności ani stałego miejsca prowadzenie działalności, nie będący zarejestrowany w Polsce jako podatnik VAT czynny sprzedał towar polskiemu nabywcy. W dniu 15.02.2019 r. wystawił fakturę. W tej samej dacie towar został dostarczony do krajowego nabywcy. Towar w momencie dostawy znajdował się na terytorium kraju (niemiecki kontrahent wcześniej kupił go od innego polskiego kontrahenta i nie został wywieziony na terytorium Niemiec).

Niemiecki sprzedawca wystawił fakturę bez naliczenia podatku VAT, w związku z tym krajowy podmiot ma obowiązek rozliczenia VAT od nabycia. W związku z nabyciem towaru krajowy nabywca ma obowiązek wykazać podatek VAT należny w deklaracji VAT za luty. W tym samym okresie ujmuje podatek VAT naliczony.

W przypadku gdyby nabywca do końca maja 2019 r. nie rozliczył nabycia i nie wykazał podatku należnego (ten wykazuje zawsze w lutym), prawo do wykazania podatku naliczonego miałby dopiero w rozliczeniu za okres dla którego nie minął jeszcze termin złożenia deklaracji.

Przykład 6.

Nabywca – krajowy czynny podatnik podatku VAT nabył od innego krajowego podatnika towary wymienione w zał. 11 ustawy o VAT. Towar został dostarczony 18.12.2018 r. Faktura została wystawiona 01.01.2019 r.

Obowiązek podatkowy dla dostawy powstał w grudniu 2018 r. Nabywca rozliczył dostawę w tym miesiącu ale dokonując rozliczenia zastosował błędną stawkę VAT – ZW (zwolniony). W związku z tym w deklaracji VAT za grudzień została wykazana jedynie kwota podstawy opodatkowania, bez podatku należnego. Nabywca zauważył swój błąd w połowie kwietnia. W takim wypadku będzie miał obowiązek skorygować rozliczenie grudnia 2018 r. wykazując podatek VAT należny wg właściwej dla towaru stawki. Z racji upływu trzymiesięcznego terminu wynikające z art. 86 ust. 10b pkt 3 nabywca nie będzie miał prawa do odliczenia podatku VAT w deklaracji grudniowej. Odliczenia tego dokona w deklaracji za marzec.