Odpowiedzialność przedsiębiorców dopuszczających się nieuczciwych praktyk rynkowych

Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym określa nieuczciwe praktyki w działalności gospodarczej i zawodowej oraz zasady przeciwdziałania tym praktykom w interesie konsumentów i w interesie publicznym. Przepisy prawa zakazują stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych pod sankcją poniesienia odpowiedzialności.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat przeczytaj niniejszy artykuł.

Czym jest nieuczciwa praktyka rynkowa?

Zgodnie z przepisem art. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym:

• Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu [ustęp 1];
• Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1 [ustęp 2];
• Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1 [ustęp 3].

Wśród nieuczciwych praktyk rynkowych ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym wymienia następujące działania, tj.:

• praktykę rynkową wprowadzającą w błąd;
• agresywną praktykę rynkową;
• stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk;
• prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym.

Uznanie praktyki jako wprowadzającej w błąd polega na ustaleniu, że w wyniku jej stosowania naruszone zostało prawo konsumenta do podjęcia racjonalnego wyboru rynkowego. Nie jest konieczne, aby niedozwolone działanie było podjęte przykładowo w celu osiągnięcia zysku, poprzez wprowadzenie w błąd. Istotne jest, że już samo zagrożenie interesu konsumentów stanowi przedmiot ochrony prawnej.

Roszczenia przysługujące konsumentowi w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej

W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

• zaniechania tej praktyki;
• usunięcia skutków tej praktyki;
• złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
• obniżenia ceny;
• naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu;
• zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.

Faktem jest, że podstawowym podmiotem, który posiada legitymację czynną do wystąpienia z roszczeniami jest konsument, ale również oprócz niego legitymację czynną w zakresie zwalczania nieuczciwych praktyk rynkowych posiadają również podmioty takie jak:

• Rzecznik Praw Obywatelskich;
• Rzecznik Finansowy;
• krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów;
• powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów

Dodatkowo warto wskazać, że ustawodawca w przepisie art. 415 Kodeksu cywilnego dał możliwość konsumentom dochodzenie odpowiedzialności cywilnej. Tym samym jeżeli przedsiębiorca dopuszcza się praktyk, które mogą zostać zakwalifikowane jako naruszenie umowy, to konsumentowi przysługują roszczenia z tytułu niewykonania bądź nienależytego wykonania umowy, w tym roszczenia o naprawienie szkody na podstawie przepisu art. 471 Kodeksu cywilnego.

Z kolei dochodzenie unieważnienia umowy nie wymaga wykazania przesłanek nieważności umowy wynikających z odrębnej podstawy prawnej, ale w istocie to, iż nieważność umowy (art. 58 KC) albo jej wzruszenie (np. przez uchylenie się od skutków prawnych wady oświadczenia woli) wyklucza skuteczne wystąpienie z żądaniem unieważnienia umowy, gdyż nie może być konstytutywnie unieważniona umowa, która jest już nieważna (skutecznie wzruszona) [por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – I Wydział Cywilny z dnia 17 lutego 2022 r., sygn. akt I ACa 878/20].

Więcej na temat przedawnienia roszczeń w relacji konsument-przedsiębiorca przeczytasz tutaj.

Odpowiedzialność karna za stosowanie agresywnej praktyki rynkowej

Kto stosuje agresywną praktykę rynkową, podlega karze grzywny. W sprawach o czyny, o których mowa w ust. 1, orzekanie następuje w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Odpowiedzialność karna za stosowanie nieuczciwą praktykę rynkową

Zgodnie z przepisem art. 16 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

• Kto stosuje nieuczciwą praktykę rynkową polegającą na zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu produktu w systemie konsorcyjnym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 [por. ustęp 1];
• Tej samej karze podlega, kto stosuje nieuczciwą praktykę rynkową polegającą na organizowaniu grupy konsumentów, o której mowa w ust. 1 [por. ustęp 2];
• Jeżeli wartość mienia zgromadzonego w celu finansowania zakupów w systemie konsorcyjnym jest wielka, sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 2, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 [por. ustęp 3];
• Karom określonym w ust. 1-3 podlega także ten, kto dopuszcza się czynów w nich określonych, działając w imieniu lub w interesie przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą określoną w art. 10 ust. 1 lub 2 [por. ustęp 4].

Postępowanie karne z tytułu stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych

Ściganie przewidzianych w ustawie przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego, a wykroczenia na żądanie pokrzywdzonego.

Z wnioskiem o ściganie przestępstw oraz z żądaniem ścigania wykroczenia mogą wystąpić także podmioty takie jak:

• Rzecznik Praw Obywatelskich;
• Rzecznik Finansowy;
• krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów;
• powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.

podsumowanie

Warto mieć na uwadze, że konsument występujący z żądaniem o zaprzestanie stosowania przez przedsiębiorcę nieuczciwej praktyki rynkowej powinien dokładnie określić zakres żądania, albowiem pozwoli to nakazać przedsiębiorcy zaniechanie stosowania konkretnych nieuczciwych praktyk, które naruszają jest interes jako konsumenta.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat klauzul niedozwolonych, to przejdź do tego artykułu.