Odsetki za zwłokę – nawet niesłusznie naliczone przez fiskusa też są oprocentowane

Na pewno wielu przedsiębiorcom zdarzyła się zapłata podatku po upływie ustawowego terminu płatności. Każdy wie również o tym, że w takich przypadkach poza zapłatą zaległości podatkowej trzeba jeszcze dodatkowo uregulować odsetki. W dzisiejszej publikacji napiszemy czym są odsetki za zwłokę, jak i kiedy są naliczane a także odniesiemy się do oprocentowania odsetek za zwłokę przez fiskusa, jeżeli zostały niesłusznie pobrane.

Zasady naliczania odsetek za zwłokę

Na temat odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej wypowiada się ustawa Ordynacja podatkowa. Temu zagadnieniu ustawodawca poświęcił cały rozdział 6 Ordynacji, czytamy w nim m.in., kiedy są naliczane odsetki za zwłokę i kto je nalicza.

Przepisy wypowiadają się również na temat, kiedy odsetek za zwłokę się nie nalicza, pełen katalog takich przypadków został wymieniony w art. 54 ustawy Ordynacja podatkowa.

Jak nalicza się odsetki za zwłokę?

Co prawda dostępnych jest wiele kalkulatorów do naliczania odsetek za zwłokę, ale napiszemy według jakiego wzoru to się wylicza. W sprawie naliczania odsetek zostało wydane specjalne Rozporządzenie Ministra Finansów, w którym podany jest wzór:

Gdzie poszczególne oznaczenia odnoszą się do:
Kz – kwoty zaległości,
L – liczby dni zwłoki,
O – stawki odsetek za zwłokę,
365 – liczby dni w roku,
On – kwoty odsetek za zwłokę,
Opz – kwoty odsetek za zwłokę po zaokrągleniu.

Stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim i 2%.

Przez wiele lat wysokość odsetek za zwłokę była na poziomie 8%. Z uwagi na wysoką inflację w 2022 roku nastąpił ich dwukrotny wzrost. Jeśli w okresie, za który są naliczane odsetki za zwłokę obowiązywały różne stawki odsetek, odsetki są wyliczane odrębnie za każdy z tych okresów.

Obniżone odsetki za zwłokę

Ustawodawca przewidział również możliwość zastosowania obniżonej i podwyższonej stawki odsetek za zwłokę w ściśle określonych przypadkach.

Przykład 1

Pan Ignacy jest czynnym podatnikiem VAT i rozlicza się z urzędem skarbowym w okresach miesięcznych. W rozliczeniu za miesiąc czerwiec 2022 r. błędnie zaksięgował jedną fakturę zakupu, o czym się zorientował 12 grudnia 2022 r. W tym samym dniu złożył korektę JPK_V7M, a dopłaty różnicy podatku dokonał 16 grudnia 2022 r. W takim przypadku pan Ignacy naliczy odsetki za zwłokę od 26.07.2022 r. (25.07.2022 r. termin na złożenie JPK za czerwiec) do dnia 16.12.2022 r. w wysokości 8,25%.

Podwyższone odsetki za zwłokę

W ustawie Ordynacja podatkowa wymienione zostały również przypadki, w których przedsiębiorca zapłaci podwyższone odsetki za zwłokę. Dotyczy to zobowiązań podatkowych w podatku VAT i podatku akcyzowym.

Podwyższone odsetki za zwłokę są stosowane w następujących przypadkach:

1. Zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku ujawnionych przez organ podatkowy w toku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego.
2. Złożenia korekty deklaracji po wszczęciu kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej, w wyniku czynności sprawdzających,
– jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku przekracza 25% kwoty należnej i jest wyższa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę.
3. Ujawnienia przez organ podatkowy w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego niezłożenia deklaracji, mimo ciążącego obowiązku oraz braku zapłaty podatku.

Kiedy organ podatkowy nalicza oprocentowanie?

W ustawie Ordynacja podatkowa mowa jest również o przypadkach, w których to organ podatkowy nalicza oprocentowanie dla przedsiębiorcy. Jeśli już powstanie taka nadpłata, to jest ona oprocentowana odsetkami w takiej samej wysokości, jak te które się płaci od zaległości podatkowych. Nadpłata może powstać zarówno w podatku dochodowym, jak i podatku VAT w bardzo różnych okolicznościach.

Nie każda nadpłata będzie jednak generowała obowiązek wypłaty oprocentowania. Przypadki, w których przepisy nakładają taki obowiązek na organy podatkowe zostały wymienione w Ordynacji. Najczęściej ma to związek ze zwrotem nadpłaty po upływie ustawowego terminu, będą to m.in. nadpłaty wynikające z:

1. Rozliczenia rocznego.
2. Złożenia korekty zeznania/deklaracji.
3. Zwrotem podatku VAT.
4. Uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji.
5. Złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty.

Przepisy przewidują różne terminy na dokonanie zwrotu nadpłaty, poniżej podajemy przykładowe:

Przykład 2

Pan Michał złożył 1 marca 2022 r. elektronicznie zeznanie roczne PIT-36 za 2021 rok, z którego wynikała nadpłata podlegajaca zwrotowi na rachunek bankowy. Termin na zwrot tej nadpłaty upływał 14 kwietnia 2022 r. Z winy urzędu zwrot został dokonany dopiero 30.04.2022 r. W tym przypadku urząd nalicza oprocentowanie od dnia złożenia zeznania, tj. 1 marca, do dnia zwrotu, czyli 30 kwietnia. Oprocentowanie będzie w wysokości stawki odsetek za zwłokę, jaka obowiązywała w tym terminie.

Przykład 3

Pan Adam dnia 1 września 2022 r. złożył wniosek o stwierdzenia nadpłaty i zgodnie z przepisami została wydana decyzja 3 listopada 2022 r. W takim przypadku urząd ma 30 dni na dokonanie zwrotu i ten termin upływa 3 grudnia 2022 r. Jeśli urząd dokona zwrotu po tym terminie, to należne będzie do wypłaty oprocentowanie od dnia złożenia wniosku, czyli 1 września do dnia zwrotu nadpłaty.

Przykład 4

W stosunku do pani Krystyny toczyło się postępowanie kontrolne w wyniku, którego została wydana decyzja określająca podatek do zapłaty. Pani Krystyna uregulowała całość zobowiązania wraz z należnymi odsetkami za zwłokę i jednocześnie złożyła odwołanie od tej decyzji. W wyniku przeprowadzonego postępowania decyzja została uchylona w całości i nie ma potrzeby wydawania nowej. W tym przypadku urząd ma 30 dni na dokonanie zwrotu nadpłaty od dnia uchylenia decyzji.

Odsetki za zwłokę – nawet niesłusznie naliczone przez fiskusa też są oprocentowane

Dodatkowo opiszemy jeszcze przypadek, w którym Sąd uznał, że nawet nadpłata odsetek, która powstaje z błędnego rozliczenia dokonanej wpłaty, będzie podlegała oprocentowaniu. Sprawa rozstrzygnięta w wyroku WSA sygn. akt III SA/Wa 550/22 z dnia 19.10.2022 r. dotyczyła spółki, która dokonała zapłaty podatku VAT wraz z należnymi odsetkami na podstawie decyzji urzędu skarbowego. Na tę okoliczność spółka otrzymała postanowienie o zaliczeniu wpłaty. Okazało się jednak, że wpłata została źle zaksięgowana, błędnie zostały obliczone odsetki od zaległości podatkowej. Spółka złożyła zażalenie na postanowienie wydane przez urząd skarbowy, które w toku prowadzonych postępowań zostało końcowo uchylone przez Sąd. Niesłusznie pobrane odsetki zostały zwrócone spółce, ale bez oprocentowania, z czym się nie zgodził przedsiębiorca i sprawa trafiła do Sądu. W rozstrzygnięciu, które zapadło przywołano argumentację, na którą powoływał się fiskus, że przepisy nie przewidują oprocentowania nadpłaty powstałej w wyniku uchylenia postanowienia przez Sąd. Jednak WSA nie zgodził się z tą argumentacją wskazując, że w opisanej sprawie organ podatkowy powinien uznać, że w obowiązujących przepisach jest luka prawna, a w takich sytuacjach rozstrzygnięcie powinno być na korzyść przedsiębiorcy. Jest to zasada zaufania do organów podatkowych, o której jest mowa również w Ordynacji podatkowej. Sąd uchylił decyzję odmawiającą wypłaty oprocentowania od zapłaconych przez spółkę odsetek za zwłokę, a to oznacza, że takie oprocentowanie powinno być naliczone. Jest to niewątpliwie bardzo ciekawe rozstrzygnięcie, które pokazuje furtkę przedsiębiorcom, że mogą ubiegać się o oprocentowanie nadpłaty nie tylko w oparciu o decyzję organu podatkowego, ale również wydane postanowienie.

Podsumowanie

Temat naliczania odsetek za zwłokę, ale również oprocentowania nadpłat jest tematem bardzo ważnym i jak się okazuje niekiedy również złożonym. Przedsiębiorcy powinni znać swoje obowiązki, ale również nie są pozbawieni praw, chociażby do zwrotu nadpłaty wraz z oprocentowaniem w określonych przypadkach. Przywołany wyrok Sądu WSA dobitnie wskazał na lukę w przepisach, a to oznacza najczęściej, że sprawa powinna być rozstrzygana na korzyść przedsiębiorcy. Każda osoba, nie tylko prowadząca firmę, może się znaleźć w podobnej sytuacji, dlatego warto wiedzieć i pamiętać o swoich uprawnieniach i z nich korzystać. Na pewno dochodzenie swoich praw przed fiskusem nie jest łatwym zadaniem, a do tego długotrwałym, jednak wydaje się, że może mieć również swój pozytywny wydźwięk. Miejmy nadzieję, że wyrok zostanie utrzymany w mocy, a ustawodawca pochyli się nad zmianą przepisów w tym zakresie, oby pozytywnej dla przedsiębiorców.