Podatek od spadków i darowizn

Podatek od spadków i darowizn dotyczy nabycia przez osoby fizyczne własności rzeczy ruchomych i nieruchomych znajdujących się na terytorium Polski lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski, tytułem:

– dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego;

– darowizny, polecenia darczyńcy;

– zasiedzenia;

– nieodpłatnego zniesienia współwłasności;

– zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;

– nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności;

– prawa do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci;

– nabycia jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Podatek od spadków i darowizn regulują przepisy ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Nowelizacja ustawy w 2007 r wprowadziła szereg istotnych zwolnień z podatku opisanych w artykule „Zwolnienia z podatku od spadków i darowizn”

Zakres opodatkowania

Podstawową kwestią określającą powstanie obowiązku podatkowego dot. majątku nabytego jest obywatelstwo lub miejsce stałej siedziby osoby, która nabywa rzeczy lub prawa majątkowe wykonywane na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, a także przedmiot oraz wartość nabytego majątku na przestrzeni określonego czasu od jednego zbywcy. Jeżeli ta wartość przekroczy kwoty wolne dla danej grupy podatkowej oraz nabywca nie skorzystał z kilku preferencyjnych zwolnień – nabycie majątku będzie podlegało opodatkowaniu.

W przypadku, gdy w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu w Polsce – nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą oraz w kraju podlega podatkowi od spadków i darowizn.

Jeżeli w dniu nabycia rzeczy lub praw nabywca, spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Polski, nabycie własności rzeczy znajdujących się na terenie Polski lub praw majątkowych wykonywanych na terenie Polski nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Należy również pamiętać, iż o obowiązku podatkowym lub jego braku decyduje wartość nabytego majątku. Ustawodawca przewidział trzy grupy podatkowe, określające powiązania pomiędzy zbywcą i nabywcą majątku (tzw. osobisty stosunek nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.). Nabyty majątek od jednej osoby w okresie 5 lat (poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, a wiec w praktyce na przestrzeni 6 lat), musi podlegać opodatkowaniu, jeżeli jego wartość przekracza:

– 9.637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.;

– 7.276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej.;

– 4.902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Do wyżej wymienionych grup podatkowych zalicza się:

1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

3) do grupy III – innych nabywców.

Obowiązek podatkowy i złożenie zeznania.

Jeżeli nabywamy majątek na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego – na nabywcy nie ciąży obowiązek zgłoszenia nabytego majątku. Tej czynności dokonuje notariusz, który jest również płatnikiem tego podatku.

W pozostałych przypadkach nabywca ma obowiązek samodzielnej oceny wartości majątku, określenia czy podlega on zgłoszeniu i opodatkowaniu – oraz oczywiście złożenia zeznania i wpłaty należnego podatku.

Moment powstania obowiązku podatkowego zależy od rodzaju nabywanych praw oraz trybu nabycia. Kwestię tę szczegółowo reguluje art. 6. ust. 1 ustawy.

Art. 6. 1. Obowiązek podatkowy powstaje:

1 ) przy nabyciu w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku;

2 ) przy nabyciu w drodze zapisu, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego – z chwilą wykonania zapisu, dalszego zapisu lub polecenia;

2a) przy nabyciu tytułem zachowku – z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części;

3 ) przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych określonych w art. 1 ust. 2 – z chwilą śmierci wkładcy;

3a ) przy nabyciu jednostek uczestnictwa określonych w art. 1 ust. 2 – z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego;

4 ) przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń;

5 ) przy nabyciu z polecenia darczyńcy – z chwilą wykonania polecenia;

6 ) przy nabyciu w drodze zasiedzenia – z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie;

7 ) przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności – z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności;

8 ) przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania – z chwilą ustanowienia tych praw.

Moment powstania obowiązku podatkowego jest szczególnie istotny, bowiem nabywcy są zobowiązani w terminie 6 miesięcy miesięcy od dnia powstania tego obowiązku dokonać zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego ( i złożyć zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Obecnie obowiązują wzory zeznań określone w rozporządzeniach Ministra Finansów: SD-Z2 (zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych), SD-3 (zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych ) i SD-3A (informacja o pozostałych podatnikach).

Zeznanie musi zawierać następujące dane:

1 ) datę powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia dzień uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku;

2 ) miejsce i cel składania zgłoszenia;

3 ) dane identyfikujące podatnika obowiązanego do złożenia zgłoszenia i jego adres zamieszkania;

4 ) dane identyfikujące spadkodawcę, darczyńcę lub inną osobę, od której lub po której zostały nabyte własność rzeczy lub prawa majątkowe, oraz adres zamieszkania tej osoby;

5 ) tytuł nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych;

6 ) dane dotyczące rodzaju dokumentu potwierdzającego nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych;

7 ) dane dotyczące nabytych rzeczy lub praw majątkowych;

8 ) dane dotyczące stosunku osobistego nabywcy do osoby, od której lub po której została nabyta własność rzeczy lub praw majątkowych;

9 ) oświadczenie i podpis nabywcy.

Dodatkowo, do zeznania podatkowego należy dołączać dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania (np. w przypadku darowizn pieniężnych – dowód przekazu bankowego).

W jakiej wysokości należy uiścić podatek?

Wysokość podatku określa art. 15. ust. 1 ustawy. Należy pamiętać, iż art. 15 ustawy odnosi się do nabycia majątku ponad kwotę wolną dla danej grupy podatkowej i sytuacji, kiedy podatnik nie skorzystał z przysługujących mu zwolnień lub wyłączeń podatkowych (np. nie dochował warunków zwolnienia z opodatkowania).

Art. 15. 1. Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

Kwoty nadwyżki w zł		Podatek wynosi
ponad	do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
	10.278	3%
10.278	20.556	308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556		822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20.556 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
	10.278	7%
10.278	20.556	719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556		1.644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20.556 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
	10.278	12%
10.278	20.556	1.233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556		2.877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20.556 zł

2. Nabycie własności w drodze zasiedzenia podlega opodatkowaniu w wysokości 7% podstawy opodatkowania; art. 9 ust. 1 nie ma w tym wypadku zastosowania.

3. Przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 i w art. 9 ust. 1 oraz skale podatkowe określone w ust. 1 obowiązujące w dniu powstania obowiązku podatkowego, z zastrzeżeniem ust. 4.

4. Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony.