Interpelacje poselskie: „Czarna lista fiskusa”

Szanowny Panie Ministrze! Na podstawie art. 195 Regulaminu Sejmu RP składamy interpelację do ministra finansów w sprawie wydanej przez Ministerstwo Finansów instrukcji odnoszącej się do osób podejrzanych o ukrywanie dochodów.

W artykule „Czarna lista fiskusa”, opublikowanym w „Rzeczpospolitej” dnia 10 maja 2012 r., autor ujawnia istnienie instrukcji odnoszącej się osób, które są podejrzane o ukrywanie dochodów. Osoby te mają być szczególnie narażone na kontrole skarbowe. W związku z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa zastanawia fakt obciążania pewnych kategorii osób większym prawdopodobieństwem kontroli i wybór kryteriów użytych do wyszczególnienia tej grupy. Paweł Rochowicz w wyżej wspomnianym artykule napisał, że na „Czarnej liście fiskusa” znajdują się „młodzi ludzie zakładający firmy, osoby wykonujące tzw. wolne zawody (tłumacze, geodeci i księgowi), inwestorzy giełdowi czy… uczestnicy zagranicznych wycieczek”.

W związku z powyższym prosimy o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy Ministerstwo Finansów przeprowadziło badania ilościowe uzasadniające wyłonienie grup podatników ukrywających swoje dochody?

2. Jakie kryteria zastosowano przy wyborze grup podatników w instrukcji dotyczącej postępowania w sprawie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub podchodzących ze źródeł nieujawnionych?

3. Jakie działania przewidziano w stosunku do osób spełniających kryteria ww. instrukcji?

4. Jakie grupy podatników zostały wskazane w ww. instrukcji?

Zwracamy się z prośbą o przekazanie do mojej dyspozycji instrukcji dotyczącej postępowania w sprawie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

Z poważaniem

Posłowie Beata Szydło i Przemysław Wipler

Warszawa, dnia 11 maja 2012 r.

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 4891 w sprawie wydanej przez Ministerstwo Finansów instrukcji odnoszącej się do osób podejrzanych o ukrywanie dochodów

Szanowna Pani Marszałek! W związku z przekazaną przy piśmie, nr SPS-023-4891/12, z dnia 23 maja 2012 r. interpelacją, złożoną przez panią Beatę Szydło i pana Przemysława Wiplera, posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie wydanej przez Ministerstwo Finansów instrukcji odnoszącej się do osób podejrzanych o ukrywanie dochodów, uprzejmie przedstawiam następujące wyjaśnienia.

Na wstępie wskazać należy, że głównym celem „Wytycznych dla urzędów kontroli skarbowej i urzędów skarbowych dotyczących postępowania w sprawie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych” jest zapewnienie jednolitego podejścia organów podatkowych i organów kontroli skarbowej do problematyki nieujawnionych źródeł przychodów. Dokument ten stanowi kompendium wiedzy dotyczącej przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, m.in. wskazanie regulacji prawnych, orzecznictwa sądów administracyjnych oraz zasad współpracy pomiędzy urzędami skarbowymi oraz urzędami kontroli skarbowej w ww. zakresie.

W odniesieniu do kwestii wyboru kryteriów dotyczących doboru grup podatników podejrzanych o ukrywanie dochodów należy zauważyć, że w przedmiotowych wytycznych wskazano jedynie przykładowe obszary zainteresowania organów skarbowych, w których, na podstawie dotychczasowych doświadczeń, możliwe jest ryzyko wystąpienia nieujawnionego majątku. Są to nw. kategorie podatników:

• nabywcy nieruchomości o znacznej wartości na terenie całego kraju, a także poza granicami RP,

• nabywcy rzeczy ruchomych o znacznej wartości oraz luksusowych usług (np. wycieczek zagranicznych) – osoby kupujące dobra luksusowe: jachty, łodzie motorowe, drogie samochody, samoloty, drogi sprzęt elektroniczny, antyki, dzieła sztuki, wyroby jubilerskie, wyposażenie wnętrz itp.,

• inwestorzy giełdowi,

• osoby posiadające znaczne lokaty bankowe oraz posiadające rachunki w wielu bankach,

• nabywcy znacznych ilości udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego,

• właściciele nowo powstałych firm, ze szczególnym uwzględnieniem osób młodych – w kręgu zainteresowania powinny znaleźć się osoby likwidujące firmy po krótkim okresie ich działania, a następnie zakładające nowe podmioty działające w tej samej lub pokrewnej branży,

• przedsiębiorcy stale ponoszący stratę z prowadzonej działalności gospodarczej lub wykazujący bardzo niskie dochody, a jednocześnie nabywający mienie znacznej wartości,

• osoby niedeklarujące żadnych dochodów, a ponoszące znaczne wydatki,

• osoby młode, nabywające nieruchomości oraz inne dobra ruchome o znacznej wartości,

• darczyńcy i pożyczkodawcy znacznych wartości,

• uczestnicy fikcyjnych transakcji (tzw. słupy) oraz osoby firmujące cudzą działalność gospodarczą,

• przedstawiciele określonych grup zawodowych, tzw. wolnego zawodu (np. lekarze, prawnicy, ekonomiści, inżynierowie, architekci, geodeci, rzecznicy patentowi, tłumacze, księgowi),

• osoby wpłacające kaucje sądowe o znacznej wartości,

• urzędnicy administracji publicznej i samorządowej podejrzani o działania korupcyjne i/lub postrzegane jako niewspółmiernie majętne w porównaniu z ich oficjalnym wynagrodzeniem,

• osoby mające dostęp do informacji finansowych, które mogą być przedmiotem zainteresowania innych podmiotów (członkowie zarządu spółek z udziałem Skarbu Państwa oraz spółek komunalnych, menadżerowie, dyrektorzy przedsiębiorstw),

• prezesi spółdzielni mieszkaniowych, członkowie komisji przetargowych lub inne osoby mające bezpośredni wpływ na wyniki przetargów),

• członkowie zarządów i rad nadzorczych spółek handlowych zarejestrowanych w tzw. rajach podatkowych oraz osoby współdziałające z tymi firmami,

• osoby zaniżające przychody z działalności gospodarczej, nieposiadające kas fiskalnych, w tym w szczególności działające w handlu na bazarach orazosoby świadczące usługi dla ludności, tj. budowlane, gastronomiczne, przewozowe, związane z kulturą fizyczną itp.

Należy podkreślić, że nie jest to w żadnym przypadku „lista podatników”, wobec których planowane jest wszczęcie kontroli.

Wieloletnia praktyka w zakresie prowadzonych czynności weryfikacyjnych oraz postępowań kontrolnych pozwoliła na określenie pewnych prawidłowości co do występowania obszarów nieujawnionych źródeł przychodów wśród podatników, których można pogrupować wg takich parametrów jak: wiek, wykształcenie, wykonywany zawód, miejsce zamieszkania, ustrój majątkowy, źródła uzyskiwania przychodów. Na podstawie analizy wyników badań tego zjawiska za lata 2010-2011 można zauważyć, że spośród osób objętych kontrolą w zakresie nieujawnionych źródeł przychodów w kategorii wiekowej największą grupę, która stanowiła 76,5%, reprezentowali podatnicy w wieku aktywności zawodowej, tj. 30–60 lat. Osoby młode – do 30. roku życia – stanowiły 8,9% ogólnej liczby skontrolowanych osób. W kategorii aktywności zawodowej i źródeł uzyskiwania przychodów najliczniejszą grupę stanowią podatnicy osiągający dochody z działalności gospodarczej, w tym prowadzonej osobiście – 61,8%. Osoby te tworzą największą grupę podatników uchylających się od opodatkowania. W składanych deklaracjach podatkowych wykazywali stratę lub niskie dochody z prowadzonej działalności gospodarczej lub nie deklarowali żadnych dochodów, a jednocześnie dysponowali znacznymi środkami finansowymi, które były wydatkowane m.in. na inwestycje budowlane, zakup nieruchomości, zakup papierów wartościowych na rynkach finansowych bądź były gromadzone na lokatach bankowych.

Ponadto wskazać należy, że opodatkowanie przychodów z nieujawnionych źródeł jest uregulowane w art. 20 ust. 1 i 3 oraz art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361, z późn. zm.). Przepis art. 20 ust. 3 ww. ustawy zawiera sposób obliczania przychodów pochodzących ze źródeł nieujawnionych lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach. Zatem zgodnie z ww. regulacją wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych ustala się na podstawie poniesionych przez podatnika w roku podatkowym wydatków i wartości zgromadzonego w tym roku mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym przed poniesieniem tych wydatków lub zgromadzeniem mienia, pochodzącym z przychodów uprzednio opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania.

W odniesieniu do podatników, u których wystąpiła nadwyżka wydatków nad przychodami, przeprowadzane są czynności weryfikacyjne i dopiero w przypadku, gdy czynności te nie eliminują ww. nadwyżki, urzędy kontroli skarbowej wszczynają postępowanie kontrolne w trybie ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214, z późn. zm.), zaś urzędy skarbowe wszczynają postępowanie podatkowe w trybie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.). Dopiero w wyniku przeprowadzonego postępowania kontrolnego lub podatkowego może zostać wydana decyzja ustalająca podatek dochodowy od dochodów z nieujawnionych źródeł.

Z poważaniem

Podsekretarz stanu

Andrzej Parafianowicz