Marzena Łukasik 
Zasady obowiązujące w odwrotnym obciążeniu do 30 czerwca 2015
Mechanizm odwrotnego obciążenia ma zastosowanie do towarów wykazanych w załączniku nr 11 ustawy o VAT, jeżeli łącznie spełnione zostaną trzy warunki z art. 17 ust. 1 pkt 7 tejże ustawy:a) dokonującym sprzedaży towarów jest podatnik, o którym mowa w art. 15, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 (czyli czynny podatnik VAT, niekorzystający ze zwolnienia podmiotowego ze względu na wysokość sprzedaży), b) nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15 (czyli zarówno podatnicy VAT czynni jak i zwolnieni z VAT, którzy w myśl ustawy prowadzą działalność gospodarczą), c) dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 (przepis ten obejmuje przypadki, w których sprzedawany towar był wykorzystywany jedynie do czynności zwolnionych z podatku i przy jego nabyciu nie przysługiwało podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego).Jednakże należy mieć na uwadze, że przy wystawianiu faktury sprzedawca powinien zamieścić adnotację „odwrotne obciążenie” (art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT). W sytuacji, gdy na dokumencie nie ma informacji, że do rozliczenia podatku VAT zobowiązany jest nabywca, odbiorca towarów z załącznika nr 11, jest zobowiązany ponieść konsekwencje podatkowe i naliczyć VAT.
Nowe zmiany od 1 lipca 2015 w mechanizmie odwrotnego obciążenia
Zgodnie z nowelizacją ustawy o VAT rozszerzony został katalog towarów z załącznika nr 11, do którego stosujemy procedurę odwrotnego obciążenia. Został on wydłużony m.in. o:- 1. Arkusze żeberkowane ze stali niestopowej (PKWiU 24.33.20.0),
- 2. Złota w postaci surowca lub półproduktu (o próbie 325 tysięcznych lub większej) oraz dostawy złota inwestycyjnego,
- 3. Sprzętu elektronicznego takiego jak telefony komórkowe, w tym smartfony, komputery przenośne, takie jak: tablety, notebooki, laptopy etc. oraz konsole do gier wideo – z wyłączeniem części i akcesoriów,
- 4. Aluminium nieobrobione plastycznie (PKWiU 24.42.11.0),
- 5. Ołów nieobrobiony plastycznie (PKWiU 24.43.11.0),
- 6. Cynk nieobrobiony plastycznie (PKWiU 24.43.12.0),
- 7. Cyna nieobrobiona plastycznie (PKWiU 24.43.13.0),
- 8. Nikiel nieobrobiony plastycznie (PKWiU 24.45.11.0).
Ograniczenie stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia wyłącznie do czynnego podatnika VAT
Jak wcześniej wcześniej zostało wspomniane, procedura odwrotnego obciążenia będzie miała zastosowanie jedynie wtedy, gdy zostaną spełnione warunki z nowego art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT oraz gdy nabywcą towarów wymienionych w załączniku nr 11 ustawy o VAT będzie czynny podatnik VAT. Natomiast, jeżeli nabywcą towarów będzie podatnik zwolniony z VAT (art. 113 ust. 1 i 9 oraz art. 43 ust. 1 ustawy o VAT) to do rozliczenia transakcji zobowiązany jest sprzedawca według zasad ogólnych.Przykład 1
Klient, czynny podatnik VAT, dokonuje zakupu 50 szt. arkuszy żeberkowanych ze stali niestopowej. Następnie sprzedawca po dokonaniu weryfikacji statusu podatkowego nabywcy realizuje transakcję wystawiając:- fakturę na zasadzie odwróconego obciążenia – bez podatku.
Przykład 2
Klient, korzystający ze zwolnienia z VAT, dokonuje zakupu 70 szt. złota w postaci surowca. Następnie sprzedawca po dokonaniu weryfikacji statusu podatkowego nabywcy realizuje transakcję:- na zasadach ogólnych – wystawiając fakturę z podatkiem VAT.
Limit kwotowy w przypadku sprzedaży sprzętu elektronicznego wymienionego w załączniku nr 11 ustawy o VAT
W przypadku sprzedaży towarów elektronicznych tj. telefonów (w tym smartfonów), komputerów, laptopów, konsoli do gier wideo, itp. mechanizm odwrotnego obciążenia będzie miał zastosowanie, gdy łączna wartość tych towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji obejmującej te towary, bez kwoty podatku, przekracza kwotę 20.000 zł (art. 17 ust. 1c ustawy).Co zatem oznacza transakcja jednolita gospodarczo?
Zgodnie z art. 17 ust. 1d i 1e ustawy o VAT, za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się transakcję obejmującą:1. umowę, w ramach której występuje jedna lub więcej dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy, nawet jeżeli są one dokonane na podstawie odrębnych zamówień lub wystawianych jest więcej faktur dokumentujących poszczególne dostawy 2. więcej niż jedną umowę, jeżeli okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie towarami wymienionymi w załączniku nr 11 do ustawy.
Zaliczka na część lub całość dostawy towarów z załącznika nr 11 ustawy o VAT
Jeżeli po otrzymaniu całości lub części zaliczki, ale przed dokonaniem dostawy towarów dla których ma zastosowanie odwrotne obciążenie, następuje zmiana określenia podatnika dla dostawy (z podatnika VAT czynnego na zwolnionego – lub odwrotnie, bądź zmienia się wartość zamówienia odnośnie sprzętu elektronicznego) konieczne jest dokonanie przez sprzedającego korekty, obejmującej wcześniej rozliczoną zaliczkę. Sprzedający zobowiązany jest do skorygowania rozliczonej zaliczki za okres, w którym dokonano dostawy towarów (art. 17 ust. 1g ustawy o VAT).Przykład 1
Podatnik korzystający ze zwolnienia z VAT (limit sprzedaży do 150 tys.) zamówił i wpłacił zaliczkę w lipcu 2015 r. na 2 tony ołowiu nieobrobionego plastycznie (towar objęty odwrotnym obciążeniem od 1 lipca 2015 r.) z dostawą na wrzesień 2015 r. Sprzedawca, po wstępnym zweryfikowaniu przedsiębiorcy, który okazał się podatnikiem VAT zwolnionym, wystawił fakturę na otrzymaną zaliczkę na zasadach ogólnych (z VAT). Jednakże z początkiem sierpnia 2015 r. nabywca postanowił zrezygnować ze zwolnienia z VAT i po dokonaniu zgłoszenia stał się podatnikiem VAT czynnym. Sprzedawca przy wystawianiu faktury końcowej ponownie dokonuje weryfikacji statusu nabywcy i jest zobowiązany do rozliczenia transakcji na zasadach odwrotnego obciążenia oraz dokonania korekty zaliczki w deklaracji za okres, w którym została dokonana transakcja tj. w deklaracji za wrzesień 2015 r. lub III kwartał 2015 r.Przykład 2
Podatnik VAT czynny w lipcu 2015 r., zamówił tablety o łącznej wartości 16.000 zł oraz wpłacił zaliczkę w kwocie 6.000 zł z dostawą na październik 2015 r. Sprzedawca, wystawił fakturę i rozliczył zaliczkę na zasadach ogólnych (z VAT). Nabywca w miesiącu październiku 2015 r. zwiększył zamówienie tabletów do łącznej kwoty 25.000 zł. Sprzedawca, po zweryfikowaniu statusu przedsiębiorcy dokonującego zakupu towarów z załącznika nr 11, powinien wystawić fakturę z adnotacją „odwrotne obciążenie” (czyli bez VAT). Korektę rozliczenia zaliczki sprzedający dokonuje w rozliczeniu za okres w którym dokonał dostawy towaru tj. w październiku 2015 r. lub IV kwartale 2015 r.Zbiorcze informacje podsumowujące transakcje odwrotnego obciążenia
Ponadto przedsiębiorcy dokonujący transakcji objętych odwrotnym obciążeniem są zobowiązani do składania zbiorczych informacji do Urzędu Skarbowego. Ministerstwo Finansów przygotowało deklarację VAT-27 dotyczącą informacji podsumowujących w obrocie krajowym, która powinna zawierać następujące dane:- nazwę lub imię i nazwisko oraz numer identyfikacji podatkowej podatnika składającego informację podsumowującą w obrocie krajowym;
- nazwę lub imię i nazwisko oraz numer identyfikacji podatkowej podatnika nabywającego towary lub usługi;
- łączną wartość dostaw towarów oraz świadczonych usług, dla których podatnikiem jest nabywca – w odniesieniu do poszczególnych nabywców.
Marcin Małecki
Adrianna Glapiak
Małgorzata Jagusiak
