Zespół IFIRMA 
Stan prawny aktualny na rok 2016
Podstawa prawna
Zwolnienia podmiotowe z VAT reguluje art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z nią:„Zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.”Do podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą odnosi się art. 113 ust. 9:
„Podatnik rozpoczynający w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności określonych w art. 5 jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty określonej w ust. 1.”Limit 150 tys. zł obowiązuje od początku 2011 roku, w poprzednich latach limit ten wynosił 100 tys. zł (2010 rok), 50 tys. zł (2008 i 2009 rok). Do kwoty limitu nie wylicza się świadczenia usług zwolnionych z VAT a także sprzedaży towarów, które na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym są zaliczane u podatnika do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Ponadto do kwoty limitu nie wlicza się podatku VAT.
Ustalenie limitu proporcjonalnego
Podmioty rozpoczynające działalność, które nie chcą dobrowolnie zrezygnować ze zwolnienia z VAT, muszą ustalić kwotę limitu przekroczenie, której spowoduje u nich konieczność rejestracji, jako podatników VAT czynnych. Limit jest obliczany w proporcji do okresu prowadzenia działalności, wylicza się go więc wg. poniższego wzoru:liczba dni pozostających do końca roku od dnia rozpoczęcia działalności * 150 000 zł / liczba wszystkich dni w roku
W zależności od tego czy przedsiębiorca jest osobą prawną czy fizyczną w odmienny sposób będzie określana data rozpoczęcia działalności gospodarczej. W odniesieniu do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej (np. spółki komandytowej) podlegających wpisowi do KRS za datę rozpoczęcia działalności należy przyjąć datę wpisu do rejestru. Pozostałe podmioty niepodlegające wpisowi do KRS ale do ewidencji działalności gospodarczej, za datę rozpoczęcia działalności przyjmuję się datę podaną na zgłoszeniu CEiDG-1.Zwolnienie podmiotowe – ewidencja uproszczona
Podmiot korzystający ze zwolnienia podmiotowego z VAT, zgodnie z art. 109 ustawy o VAT ma obowiązek prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Jest to ewidencja uproszczona w odróżnieniu od ewidencji pełnej prowadzonej przez podatników VAT czynnych. Ewidencja ta służy ustalaniu momentu przekroczenia limitu, po którym podmiot ma obowiązek rejestracji, jako podatnik VAT czynny. Ustawa nie precyzuje danych jakie w takiej ewidencji powinny się znajdować ani jak ma ona wyglądać. Powinna ona jednak zawierać dane umożliwiające precyzyjne określenie momentu przekroczenia limitu. Danymi takimi są data sprzedaży oraz jej kwota, dodatkowymi elementami są: nr dowodu sprzedaży, rodzaj czynności opodatkowanej, wartość sprzedaży narastająco. W przypadku braku takiej ewidencji lub jej prowadzenia w sposób nierzetelny. Gdy na podstawie dokumentacji nie jest możliwe ustalenie kwoty sprzedaży naczelnik urzędu skarbowego ustala w drodze oszacowania wartość sprzedaży oraz kwotę podatku należnego od tej sprzedaży. W przypadku braku możliwości ustalenia przedmiotu opodatkowania podatek jest ustalany wg. stawki 23%.Brak prawa do zwolnienia
Ustawa o podatku VAT wskazuje na podmioty niemające prawa do skorzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT zależnego od obrotu. Są to podmioty wykonujące czynności wymienione w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT: 1. podmioty dokonujące dostaw:- wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali,
- towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem energii elektrycznej (PKWiU 35.11.10.0) i wyrobów tytoniowych w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym,
- nowych środków transportu
- terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę.
Czynności
Ustawa wymienia również czynności, wykonywanie których wymusza na podatniku korzystającym ze zwolnienia podmiotowego zachowywanie się jak czynny podatnik VAT. Czyli rozliczenia i wpłacenia na konto Urzędu skarbowego podatku, oraz złożenia właściwych deklaracji podatkowych. Takie czynności to:- import towarów
- import usług
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (gdy wartość nabytych towarów z UE przekroczy kwotę 50. 000 zł rocznie)
- dostawa towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca
- świadczenie usług, dla których zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 8 podatnikiem jest ich usługobiorca.
Rezygnacja ze zwolnienia
Podmiot mający status podatnika podmiotowo zwolnionego z VAT ma prawo z tego zwolnienia zrezygnować. W przypadku podmiotów rozpoczynających działalność podmiot taki składa w urzędzie skarbowym deklarację VAT-R. Z zaznaczeniem pola wskazującego na rezygnację ze zwolnienia, o którym mówi art. 113 ust. o VAT. VAT-R należy złożyć przed pierwszą sprzedażą. W przypadku podmiotów już działających deklarację VAT-R należy złożyć przed początkiem miesiąca wskazanego, jako tego w którym podmiot rezygnuje ze zwolnienia.Utrata prawa do zwolnienia
Na podstawie prowadzonej ewidencji uproszczonej podatnik ma możliwość określenia momentu, w którym nastąpi przekroczenie limitu uprawniającego do korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Przed tym dniem podmiot ma obowiązek złożyć deklarację VAT-R z zaznaczeniem pola wskazującego na utratę prawa do zwolnienia. Złożenie deklaracji VAT-R wiąże się z koniecznością wniesienia opłaty w kwocie 170 zł. Po rejestracji podmiot otrzymuje VAT-5 czyli potwierdzenie rejestracji jako podatnika podatku VAT. Jeśli podmiot zbliża się do limitu i wie że w kolejnym miesiącu ten limit przekroczy, wówczas może się zarejestrować od początku przyszłego miesiąca, ale wówczas na deklaracji VAT-R zaznacza pole wskazujące na rezygnacje ze zwolnienia. Deklaracje taką składa przed początkiem miesiąca, w którym staje się podatnikiem podatku VAT.Powrót do zwolnienia
Aby wrócić do zwolnienia podmiotowego z VAT, trzeba spełnić określone warunki:- kwota sprzedaży w poprzednim oraz bieżącym roku nie przekroczyła kwoty limitu, czyli 150 tys. zł
- musi upłynąć rok od końca roku, w którym podatnik zrezygnował lub utracił prawo do zwolnienia.
Adam Sawicki
Małgorzata Jagusiak
