Spółki dywidendowe – co to jest dywidenda i kto może ją otrzymać?

Udział w zysku spółki z o.o.

Wspólnik spółki z o.o. ma prawo do udziału w zysku, jeżeli:

• zysk wynika z rocznego sprawozdania finansowego;
• przeznaczony jest do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników z uwzględnieniem zaliczek na poczet zysku.

Dodatkowo należy pamiętać, że:

• umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku;
• jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, to zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów;
• w przypadku gdy koszty prac rozwojowych, zakwalifikowanych jako aktywa spółki, nie zostały całkowicie odpisane, nie można dokonać podziału zysku odpowiadającego równowartości kwoty nieodpisanych kosztów prac rozwojowych, chyba że kwota kapitałów rezerwowych i zapasowych dostępnych do podziału oraz zysków z lat ubiegłych jest co najmniej równa kwocie kosztów nieodpisanych;
• w przypadku gdy uchwała zgromadzenia wspólników nie stanowi nic o przeznaczeniu zysku netto na wypłatę dywidendy dla wspólników, to wspólnicy nie nabywają prawa do udziału w zysku rocznym. Wspólnik nabywa prawo do dywidendy, gdy wspólnicy tak postanowią, podejmując w tym względzie stosowną uchwałę;
• jeśli na mocy uchwały wspólników dywidenda nie jest im wypłacana, zysk może zostać przeznaczony na przykład na kapitał zapasowy spółki;
• kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału;
• kwotę dywidendy należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o sumy, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitał zapasowy bądź rezerwowy;
• umowa spółki może upoważniać zarząd do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy, jeżeli spółka posiada środki wystarczające na wypłatę.

Przykładowo w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 września 2020 roku sygn. akt I AGa 116/19 wskazano, że:

• roszczenie wspólnika o wypłatę zysku, przewidziane w art. 191 § 1 k.s.h., powstaje z chwilą podjęcia uchwały przez walne zgromadzenie wspólników o przeznaczeniu zysku do wypłaty dla wspólników. Walne zgromadzenie może cały zysk przeznaczyć do podziału, w całości na kapitał rezerwowy lub zapasowy albo podzielić go częściowo między wspólników;
• decyzja wspólników podejmujących taką uchwałę w przedmiocie podziału zysków jest wyrazem znacznej dyskrecjonalnej władzy większości wspólników, która wynika z umowy i z przyjętych w umowie spółki zasad podziału zysków;
• nadto spółka musi dbać o swoje przyszłe interesy. Taka uchwała nie może jednoznacznie naruszać zasady równouprawnienia wspólników, ani też w inny sposób ich krzywdzić, zwłaszcza wspólników mniejszościowych. Uchwała taka podlega kontroli w kontekście art. 249 § 1 k.s.h.

Uprawnieni do dywidendy

Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy).

Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały o podziale zysku. Jeżeli natomiast uchwała wspólników nie określa dnia dywidendy, dniem dywidendy jest dzień powzięcia uchwały o podziale zysku.

Z kolei wypłata dywidendy następuje w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, kwota jest wypłacana niezwłocznie po dniu dywidendy.

Warunki wypłaty zaliczki i jej zwrot

Spółka z o.o. może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk.

Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o utworzone z zysku kapitały rezerwowe, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.

W przypadku gdy w danym roku obrotowym zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy została wypłacona wspólnikom, a spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy zwracają zaliczki:

• w całości – w przypadku odnotowania straty,
• w części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy – w przypadku osiągnięcia zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy.

Dywidenda na udział uprzywilejowany

Na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa o nie więcej niż połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym (dywidenda uprzywilejowana). Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Okres wypłaty dywidendy uprzywilejowanej

Jeżeli umowa spółki przyznaje prawo do dywidendy uprzywilejowanej niewypłaconej w latach poprzednich, powinna określać najwyższą liczbę lat, za które dywidenda może być wypłacona z zysku w następnych latach; okres ten nie może przekraczać pięciu lat.

Nienależna dywidenda

Wspólnik spółki z o.o., który wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki otrzymał wypłatę (odbiorca), obowiązany jest do jej zwrotu. Członkowie organów spółki, którzy ponoszą odpowiedzialność za taką wypłatę, odpowiadają za jej zwrot spółce solidarnie z odbiorcą.

Jeżeli zwrotu wypłaty nie można uzyskać ani od odbiorcy, ani od osób odpowiedzialnych za wypłatę, za ubytek w majątku spółki, który jest wymagany do pełnego pokrycia kapitału zakładowego, odpowiadają wspólnicy w stosunku do swoich udziałów. Kwoty, których nie można ściągnąć od poszczególnych wspólników, rozdziela się między pozostałych wspólników w stosunku do udziałów.

Powyższe roszczenia przedawniają się z upływem trzech lat, licząc od dnia wypłaty, z wyjątkiem roszczeń wobec odbiorcy, który wiedział o bezprawności otrzymanej wypłaty.

Spółki dywidendowe – podsumowanie

Prawo wspólnika do dywidendy nie ma bezwzględnego charakteru, gdyż powstaje wtedy, gdy tak zadecydują wspólnicy, podejmując stosowną uchwałę. Dlatego, aby móc otrzymać „wynagrodzenie” należy pamiętać po zawarciu uchwały przez wspólników.

Jeśli więc zastanawiasz się, czym jest uchwała wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kiedy i w jakim trybie są one podejmowane, to przeczytaj ten artykuł.