Pożyczka a VAT – wszystko co musisz wiedzieć!

Czym jest umowa pożyczki?

Zgodnie z przepisem art. 720 Kodeksu cywilnego:

• Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości [por. § 1];
• Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej [por. § 2];

Stronami umowy pożyczki są:

• dający pożyczkę, inaczej pożyczkodawca;
• biorący pożyczkę, inaczej pożyczkobiorca.

Co więcej, pożyczkodawcą może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna. Jeśli pożyczkę udziela bank, to czynność ta staje się czynnością bankową, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe. O odrębności umowy kredytu (art. 69 ust. 1 Prawa bankowego) od umowy pożyczki (art. 720 § 1 k.c.) przesądza zobowiązanie się przez bank do oddania do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwoty środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel (a nie przeniesienie własności tych środków) oraz zobowiązanie się kredytobiorcy do korzystania z wypłaconych środków na warunkach określonych w umowie oraz zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty i zapłaty prowizji od udzielonego kredytu (a nie do zwrotu takiej samej ilości pieniędzy) [tak Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2022 r., sygn. akt VI ACa 770/21].

Przedmiotem umowy mogą być pieniądze (znaki pieniężne, pieniądz gotówkowy lub bezgotówkowy, pieniądze polski i zagraniczne) albo rzeczy oznaczone tylko co do gatunku. W umowie pożyczki pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Zobowiązanie biorącego sprowadza się do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Do najważniejszych elementów umowy należą:

• oznaczenie stron;
• określenie ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku;
• zobowiązanie się do ich przeniesienia;
• warunki wypowiedzenia umowy;
• zabezpieczenie zwrotu pożyczki;
• obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki.

Więcej na temat umowy pożyczki przeczytasz tutaj.

Pożyczka a ustawa o VAT

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z kolei zgodnie z przepisem art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel w tym również:

• przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;
• wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;
• wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;
• wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;
• ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego;
• oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;
• zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

• przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
• zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
• świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Tym samym każde odpłatne świadczenie polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czy określonym zachowaniu mieści się w tak sformułowanej definicji usługi.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Ponadto, aby dana czynność stanowiąca świadczenie usług, podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi być wykonana przez podatnika.

Zawarłeś umowę użyczenia i zastanawiasz się, jakie to ma skutki w PIT i VAT? Jeśli tak, to przeczytaj ten artykuł.

Zgodnie z ustawą o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Według generalnej zasady dla uznania określonej działalności za działalność gospodarczą konieczne jest łączne spełnienie następujących warunków:

• charakter zarobkowy działalności, co oznacza, że musi ona być prowadzona w celu osiągnięcia dochodu, przy czym nawet ewentualna strata będąca wynikiem tej działalności nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej, ponieważ istotny jest sam zamiar osiągnięcia dochodu,
• charakter zorganizowany działalności, co oznacza, że podejmowane działania są podporządkowane obowiązującym regułom, normom i służą osiągnięciu celu, mają wpływ na racjonalność gospodarowania posiadanymi środkami, a tym samym uczestnictwa w obrocie gospodarczym,
• charakter ciągły działalności, oznacza zamiar powtarzalności określonych czynności celem osiągnięcia dochodu, np. powtarzalna sprzedaż przedmiotów własności posiadających tożsamy charakter.

Analizując powyższe przepisy stwierdzić należy, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywane będą przez podmiot mający status podatnika podatku od towarów i usług, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotnym dla określenia, że w odniesieniu do konkretnej dostawy towarów lub świadczenia usług mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

W wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę, określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę, albowiem zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który obowiązany jest do zwrotu.

Zwolnienie z podatku VAT

Co do zasady, udzielanie pożyczek przez podmiot, który prowadzi działalność gospodarczą można identyfikować i zaliczać do gospodarczej działalności jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki z tytułu podatku VAT.

W konsekwencji, czynność udzielania oprocentowanych pożyczek stanowi odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Przy czym, zgodnie z przepisem art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy VAT, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Skoro więc z treści przepisu art. 43 ust. 1 pkt 38 utsawy o VAT wynika, że zwalnia się od podatku VAT usługi w zakresie udzielania pożyczek pieniężnych, to należy stwierdzić, że usługi udzielenia pożyczek na rzecz osób, które są pożyczkobiorcami korzystają ze zwolnienia od opodatkowania podatkiem VAT.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 30 kwietnia 2021 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.325.2021.1.IK, stwierdził:, iż:

• W odniesieniu do przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego, należy wskazać, że czynność udzielenia pożyczki – odpłatnej przez Pożyczkodawcę (Spółkę) stanowi czynność mieszczącą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT, jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy.
• Z uwagi na to, że usługa ta mieści się w zakresie czynności, o których mowa w cyt. art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy jako wymieniona wprost w tym przepisie – usługa udzielenia pożyczki przez Pożyczkodawcę na rzecz Wnioskodawcy, korzystać będzie ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie tego przepisu”.

Powyższe stanowisko zostało potwierdzone w interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, przykładowo:

• w piśmie z dnia 7 marca 2023 r., nr. 0111-KDIB3-1.4012.132.2023.2.KO;
• w piśmie z dnia 18 marca 2022 r., nr 0111-KDIB2-3.4014.13.2022.5.JS;
• w piśmie z dnia 17 maja 2021 r., nr 0114-KDIP4-3.4012.80.2021.2.JJ;
• w piśmie z dnia 13 lipca 2020, nr 0112-KDIL3.4012.265.2020.3.AW;
• w piśmie z dnia 19 marca 2020, nr 0112-KDIL1-3.4012.14.2020.3.AKR.

Pożyczka a VAT – podsumowanie

Niewątpliwie czynność udzielenia pożyczki będzie zwolniona z podatku VAT na podstawie przepisu art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT. Co więcej, czynność udzielenia pożyczek, o których mowa w przedstawionym stanie faktycznym, nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Zawarłeś umowę pożyczki poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej i zastanawiasz się jakie to niesie za sobą skutki podatkowe, w szczególności w zakresie podatku od czynności cywilnoprawych? Pamiętaj, że umowa pożyczki podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.