Prawa autorskie w zawodzie grafika komputerowego – o czym musisz wiedzieć, umieszczając grafikę w internecie?

Prawa autorskie – co obejmują i jak wygląda ochrona praw autorskich? – najważniejsze informacje w formie video:

Często bowiem graficy mogą spotkać się z próbą wykorzystania bądź bezpośredniego przywłaszczeniem stworzonej przez nich ilustracji. O tym co warto wiedzieć umieszczając grafikę w internecie oraz jaka ochrona przypisana jest danej ilustracji opisane zostanie w niniejszej publikacji.

Grafika komputerowa jako przedmiot praw autorskich

Zawód grafika komputerowego został już przybliżony we wcześniejszym naszym artykule, w którym wyjaśnione zostało pojęcie samej grafiki komputerowej oraz temat główny artykułu – czyli Graphic Designer. W ramach przypomnienia zawód grafika komputerowego obejmuje zarówno sferę technologiczną oraz szeroko pojętą twórczość artystyczną, która ostatecznie przybiera postać utworu.

Obecnie obowiązująca ustawa, tj. z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych opiera się na profilu definicji utworu, który jako dzieło autorskie objęty jest ochroną prawnoautorską. Definicja ustawowa, o której mowa powyżej, uregulowana została w przepisie art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych i stanowi, że Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Więcej na ten temat znajdziesz tutaj.

Nie ulega zatem wątpliwości, iż powstałe dzieła twórcze w postaci przykładowo rysunków, grafik komputerowych, logotypów, ilustracji czy też treści graficznych stron internetowych zawierają się w ustawowej definicji utworu, a co za tym idzie podlegają ochronie prawnej.

Ochrona prawnoautorska grafiki komputerowej

Z punktu ochrony prawnoautorskiej, przepisy prawa autorskiego nie przewidują szczególnych czynności formalnych względem dzieła, w postaci przykładowo rejestracji utworu, aby objąć go przedmiotową ochroną prawną. Bowiem ochrona ta wynika z mocy samego prawa i przysługuje twórcy utworu od momentu jego powstania. Zatem wszelkie utwory o indywidualnym charakterze i ustalone w dowolnej postaci będą od czasu ich powstania, chociażby w postaci niedokończonej, objęte z mocy prawa ochroną prawnoautorską.

Możliwości wykorzystania udostępnionej grafiki komputerowej

Skoro grafika komputerowa jako utwór (zgodnie z prawem autorskim) podlega ochronie prawnej, to w jaki sposób można wykorzystać udostępnione w internecie treści utworu?

Naruszenie praw autorskich

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że naruszeniem praw autorskich jest każde działanie polegające na bezprawnym wykorzystaniu utworu danego twórcy. Jako, że prawa autorskie dzielą się na prawa materialne i niematerialne (osobiste), to w związku z tym odmienne będzie dochodzenie roszczeń za naruszenie praw. Przykładowo, za naruszenie praw osobistych grozi wszczęcie postępowania karnego, albowiem takie naruszenie wypełnia znamiona przestępstwa.

Wykorzystanie grafiki z poszanowaniem praw autorskich

Niemniej jednak, przechodząc do aspektu zakładającego legalną możliwość wykorzystywania utworu, to na przykładzie grafiki komputerowej umieszczonej w internecie wskazać należy, iż istnieją całkowicie zgodne z prawem formy wykorzystywania treści takiej grafiki przez osoby trzecie, a w szczególności:

• uzyskanie zgody twórcy na dalsze wykorzystywanie jego utworu,
• zawarcie umowy cywilnoprawnej, przy założeniu, że osoba trzecia będzie zainteresowana przeniesieniem na jej własność autorskich praw majątkowych wynikających z utworu, to w takim przypadku można również poczynić działania w kierunku zawarcia odpowiedniej umowy,
• znalezienie grafiki, która nie podlega prawu autorskiemu wskutek wygaśnięcia bądź zrzeczenia się takiego prawa.

Licencje Creative Commons

Pozostając przy temacie wyrażenia „zgody” twórcy grafiki komputerowej jako utworu, należy zwrócić szczególną uwagę na możliwość swobodnego dzielenia się twórczością w internecie zgodnie z prawami autorskimi, co przewidziane zostało dzięki licencjom Creative Commons. Idea projektu licencji Creative Commons opiera się na założeniu, że „Twórca korzystając z licencji zawsze zachowuje prawa autorskie, jednocześnie umożliwia innym kopiowanie i rozpowszechnianie, dodatkowo może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub ograniczyć możliwości tworzenia utworów zależnych”. (Więcej informacji tutaj).

Przedmiotowe licencje powstają na podstawie poniższych warunków, tj.:

• CC BY – uznania autorstwa,
• CC NY – wykorzystywania utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych,
• CC SA – możliwość rozpowszechniania utworu wyłącznie na tej samej licencji, co dzieło oryginalne,
• CC ND – brak możliwości przerobienia utworu. (Przeczytaj więcej).

Mając na uwadze powyższe, utwory, których twórcą są graficy komputerowi od momentu ich powstania objęte są ochroną prawnoautorską. Wszelkie naruszenie tych praw może wywołać konsekwencje prawne w postaci wytoczenia powództwa cywilnego (w przypadku naruszenia praw majątkowych) bądź wszczęcie powstępowania karnego (w przypadku naruszenia praw osobistych). Jednakże, oddalając się od niekorzystnych scenariuszy dla osób trzecich chcących wykorzystać udostępnione w internecie dzieło grafika komputerowego jako twórcy, dochodzimy do szeregu możliwości umożliwiających legalne skorzystanie z udostępnionej działalności twórczej.

Takie działania, które są zgodne z prawem, niewątpliwie pozwolą uchronić się osobom chcącym wykorzystać utwór przed negatywnymi konsekwencjami, a twórca dzieła będzie mógł swobodnie czerpać korzyści z posiadania praw do utworu w postaci nie tylko dóbr materialnych, ale i osobistych.