Rozporządzenie unijne a dyrektywa – różnice

Wobec powyższego należy zwrócić uwagę na przepis art. 288 TFUE, który interpretowany jako przepis określający źródła prawa unijnego. Zgodnie ze zdaniem pierwszym powołanego przepisu W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.

O tym czym jest rozporządzenie unijne i dyrektywa oraz jakie zachodzą pomiędzy nimi różnice, dowiesz się w niniejszym artykule.

Prawo Unii Europejskiej – zarys ogólny

W pierwszej kolejności warto wskazać, że prawo UE stanowi odrębny porządek prawny zarówno od publicznego prawa międzynarodowego jak i od wewnętrznego prawa państw członkowskich.

Co więcej, należy zwrócić uwagę na stanowisko prezentowane w piśmiennictwie, zgodnie którym:

Zasada bezpośredniego obowiązywania prawa unijnego rozstrzyga o tym, jak normy prawa unijnego stają się częścią porządku prawnego obowiązującego w państwie członkowskim. Na porządek ten składają się: system prawa unijnego oraz system prawa krajowego. Omawiana zasada zakłada, że normy prawa unijnego stają się częścią porządku prawnego w państwie członkowskim automatycznie z chwilą wejścia w życie, bez potrzeby dokonywania przez państwo członkowskie aktu inkorporacji tego prawa do wewnętrznego porządku prawnego, chociażby w postaci ratyfikacji lub zatwierdzenia1.

Prawo Unii Europejskiej dzieli się na:

• prawo pierwotne Unii Europejskiej – traktaty stanowiące podstawę Unii, tzw. traktaty założycielskie, z załączonymi do nich protokołami, aneksami itp., traktaty je zmieniające, traktaty akcesyjne oraz ogólne zasady prawa;
• prawo wtórne (pochodne) – prawo stanowione w Unii przez jej instytucje na podstawie kompetencji powierzonych przez Państwa Członkowskie.

Na prawo wtórne składają się akty prawne, które można podzielić na dwie kategorie:

• akty wymienione w art. 288 TFUE, tj. rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie i zalecenia;
• akty niewymienione art. 288 TFUE, tj. akty atypowe jak regulaminy instytucji i porozumienia międzyinstytucjonalne.

Rozporządzenie

Przepis art. 288 TFUE, zdanie drugie, stanowi, że Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.

Do najważniejszych cech rozporządzenia należy zatem zaliczyć:

• ogólny zasięg, co oznacza, iż ma on charakter ogólny i abstrakcyjny – rozporządzenie mające w istocie normatywny charakter stosowane jest do sytuacji określonych obiektywnie, przez co wywiera skutki prawne dla grup osób określonych w sposób ogólny i abstrakcyjny2;
• wiążący w całości – wiążące są wszystkie przepisy rozporządzenia łącznie z jego załącznikami. Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw do wyróżniania w systematyce rozporządzenia przepisów, które są prawnie wiążące i przepisów, które nie wiążą w ogóle;
• wiążący bezpośrednio – oznacza to bezpośrednie związanie jego regulacją. W literaturze wskazuje się, że obowiązywanie rozporządzeń w krajowym porządku prawnym oznacza, że sądy muszą brać pod uwagę właściwość rozporządzenia jako aktu normatywnego, którego aktualność i uznanie przez sąd krajowy nie mogą być uwarunkowane przez krajowe procedury włączenia do systemu prawa krajowego3;
• stosowany bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich – rozporządzenie musi być stosowane, a co za tym idzie musi obowiązywać z tą samą mocą wiążącą we wszystkich państwach członkowskich w kontekście systemu prawa unijnego.

Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że jednostki mogą bezpośrednio się powoływać na przepisy rozporządzenia, które są jasne i bezwarunkowe pomijając przy tym przepisy krajowe.

WAŻNE – ustanawianie przepisów krajowych w celu wykonania rozporządzenia jest możliwe tylko w wyjątkowych sytuacjach. Zapewnia to minimalizację wystąpienia ewentualnych braków związanych z niejednolitą transpozycją decyzji ramowych (a następnie dyrektyw).

Dyrektywa

Przepis art. 288 TFUE, zdanie trzecie stanowi, że Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Dyrektywa jest zatem:

• aktem, którego adresatem jest państwo członkowskie i które co do zasady ustanawia prawa i obowiązku tylko dla państw członkowskich;
• wiążę państwo, do którego jest adresowana co do rezultatu, który ma być osiągnięty;
• pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków;
• służy zbliżaniu prawa.

Dyrektywa jest najważniejszym instrumentem legislacji unijnej, który służyć ma harmonizacji praw państw członkowskich. Harmonizacja stanowi formę ograniczonej interwencji prawa unijnego wobec prawa krajowego stosowanego w państwach członkowskich. Jak już wyżej wskazano adresatami dyrektyw są wszystkie państwa członkowskie, a pomimo, że dyrektywa wiąże co do rezultatu państwa członkowskie, do których jest adresowana, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Dlatego też stanowi tzw. akt dwustopniowy, który wymaga implementacji (wdrożenia) przez państwo członkowskie w określonym czasie.

WAŻNE – dyrektywa nie wiąże bezpośrednio obywateli, co oznacza, że nie ustanawia dla nich praw, co odróżnia ją od rozporządzenia, które jest bezpośrednio skuteczne.

Główne różnice zachodzące pomiędzy rozporządzeniem a dyrektywą

Rozporządzenie i dyrektywa są aktami prawnie wiążącymi. Pojęcie mocy prawnie wiążącej oznacza, że akt prawny UE wiąże prawnie i wywołuje skutki prawne

Rozporządzenie:

• charakter ogólny i abstrakcyjny;
• obowiązuje w sposób bezpośredni;
• obowiązuje i wiąże bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich;
• ustanawia prawa dla obywateli państw członkowskich.

Dyrektywa:

• charakter ogólny;
• nie wiąże w sposób bezpośredni, bowiem dotyczy tylko wskazanych celów;
• pozostawia państwom członkowskich swobodę w zakresie jej wdrożenia;
• nie ustanawia prawa dla obywateli państw członkowskich.

A co z pozostałymi aktami?

Wśród aktów wymienionych w przepisie art. 288 TFUE poza rozporządzeniem i dyrektywną wyróżniamy również decyzje, zalecenia i opinie. Zgodnie ze zdaniem czwartym i piątym ww. przepisu:

Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych adresatów.Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej. Decyzja wiąże w całości, dotyczy adresatów takich jak państwa członkowskie, osoby fizyczne lub prawne i służy regulowaniu konkretnych sytuacji właściwych danym państwom członkowskim lub osobom. Zalecenia i opinie nie przyznają adresatom praw ani nie nakładają na nich obowiązków, niemniej jednak mogą zawierać wytyczne w przedmiocie wykładni i treści prawa unijnego.