STIR: nowe narzędzie walki z wyłudzeniami VAT

Od 13 stycznia 2018r. organy podatkowe nabyły nowe możliwości prześwietlania rachunków bankowych polskich przedsiębiorców i blokowania ich kont. Zmiany wprowadziła tzw. ustawa o STIR.STIR to skrót od System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej, stworzonego przez urzędników i informatyków zespół algorytmów analizujących dostarczane obowiązkowo przez banki i SKOK-i dane finansowe, dotyczące przedsiębiorców. System w założeniu ma wykrywać działania zmierzające do wyłudzania podatku VAT, w tym także te wspierające np. wystawianie pustych faktur. W tym celu będzie analizował dane w poszukiwaniu anomalii i schematów.

Podatnicy nie poznają algorytmu STIR

Problematyczne jest, że algorytm działania STIR nie jest znany podatnikom – jest tajemnicą Krajowej Administracji Skarbowej. Analityka ma odbywać się na poziomie bankowym, ma na celu identyfikację czynności o charakterze wyłudzeniowym. Eksperci wskazują m.in. dokonywanie wielokrotnych zwrotnych przelewów między kontrahentami na te same kwoty w krótkim czasie jako czynności, które mogą zainteresować urzędników. Nikt jednak poza pracownikami KAS nie ma pewności, jakie działania wydadzą się podejrzane i czy mogą wywołać problemy dla przedsiębiorcy, gdy algorytm wskaże operacje na jego rachunku jako podejrzane.

Blokada rachunku na skutek działania STIR

Kontrowersyjny wydaje się nie tylko dostęp do danych gospodarczych przedsiębiorców z rachunków bankowych bez zmiany przepisów o kontroli skarbowej – banki są bowiem zobowiązane przekazywać te dane bez wezwania. STIR w praktyce zastąpił plany wprowadzenia dziennych jpk_wb.

Na skutek działania algorytmu, istnieje możliwość blokady rachunku bankowego przedsiębiorcy. Szef Krajowej Administracji Skarbowej może zdecydować, aby rachunek przedsiębiorcy zablokować na nie dłużej niż 72 godziny.

Sporządza w tym celu postanowienie, w którym znajduje się:

• numer konta podejrzanej firmy,
• okres blokady rachunku,
• podstawa prawna tej blokady,
• pouczenie, iż w okresie blokady rachunku, wierzytelności z przedsiębiorcy nie mogą być przedmiotem zabezpieczenia rzeczowego.

Postanowienie przekazuje instytucjom bankowym, prokuratorowi, odpowiedniemu naczelnikowi urzędu skarbowego i celno-skarbowego.

Bank ma obowiązek konto zablokować. Jeśli w toku postępowania, szef KAS uzna, że podatnik nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, przekraczających równowartość 10 000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym wydano postanowienie, może przedłużyć blokadę nawet do 3 miesięcy.

Wyjątki w zakresie stosowania blokady STIR

Za pozwoleniem szefa KAS, przedsiębiorca będzie mógł korzystać z własnego rachunku, m.in. w przypadku gdy będzie:

• musiał wypłacić pensje pracownikom (dotyczy to umów o pracę zawartych co najmniej 3 miesiące przed dniem dokonania blokady rachunku);
• chciał opłacić świadczenia alimentacyjne lub rentę;
• musiał zapłacić inne zobowiązania podatkowe.

Ostrożność w stosowaniu blokady

Blokada rachunku na tak długi czas, przy obowiązujących przepisach związanych z obowiązkiem używania rachunku przedsiębiorcy do rozliczeń z innymi przedsiębiorcami, może doprowadzić do poważnych problemów w firmie, a nawet jej niewypłacalności i upadku. Zatem przepisy związane z blokadami rachunków w konsekwencji działania algorytmu STIR będą musiały być stosowane przez organy podatkowe w praktyce z wielką ostrożnością.

Szacunki MF przewidują blokadę ok 4,5 tys. rachunków rocznie.

Powyższe działania blokujące nie dotyczą jednak rachunków bankowych osób fizycznych, nawet gdy używają ich nie tylko do prywatnych rozliczeń lecz również do rozliczeń firmowych. Jednakże wraz z wejściem przepisów o split payment od 1 lipca 2018r., należy spodziewać się iż wśród vatowców używanie rachunków prywatnych będzie zanikającą praktyką.