System kaucyjny w Polsce – kogo obejmą nowe obowiązki?

Nowe regulacje mają obowiązywać co prawda dopiero od początku 2025 roku, natomiast już dzisiaj możesz zapoznać się z najważniejszymi informacjami, które opisujemy w poniższym artykule.

Przyczyny nowelizacji ustawy

Nowelizacja wynika z częściowej transpozycji do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz. Urz. UE L 155 z 12.06.2019, str. 1).

Na oficjalnej stronie rządowej wskazuje się, że:

„Obecnie znaczna część odpadów powstających z opakowań, które planuje się objąć systemem kaucyjnym, zbierana jest razem z innymi odpadami komunalnymi w systemie gminnym. Nowe rozwiązanie zwiększy poziom selektywnego zbierania, a w efekcie także recyklingu odpadów opakowaniowych i zmniejszy zaśmiecenie środowiska”.

„Od 1 stycznia 2025 r. wprowadzony zostanie system kaucyjny na jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 litrów. Chodzi np. o butelki na wodę, sok, nektar czy mleko. System kaucyjny obejmie także opakowania szklane na napoje wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra oraz puszki metalowe o pojemności do 1 litra”.

„Puste opakowania będzie można oddać do sklepu, aby odzyskać wcześniej zapłaconą kaucję. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 metrów kwadratowych, będą w tym celu musiały odbierać puste opakowania. Pozostałe placówki handlowe (o mniejszej powierzchni) będą mogły przystąpić do systemu i odbierać opakowania objęte kaucją na zasadzie dobrowolności”.

„Do jednorazowych butelek z plastiku do 3 litrów, szklanych butelek wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowych puszek o pojemności do 1 litra, doliczona zostanie kaucja, której wysokość zostanie określona w rozporządzeniu. Aby odebrać kaucję w sklepie, nie trzeba będzie okazywać paragonu, potwierdzającego jej wcześniejsze zapłacenie”.

Nowe pojęcia w znowelizowanej ustawie

Przede wszystkim nowelizacja ustawy wprowadza pojęcia takie jak:

• Kaucja – jest to określona kwota pieniężna pobierana w momencie sprzedaży produktu w opakowaniu na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku będącego napojem, od użytkownika końcowego tego napoju i zwracaną w momencie zwrotu odpowiednio opakowania objętego systemem kaucyjnym albo odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego systemem kaucyjnym;
• System kaucyjny – jest to system, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, o których mowa w załączniku nr 1a do ustawy, będących napojami, pobierana jest kaucja, która jest zwracana użytkownikowi końcowemu w momencie zwrotu odpowiednio opakowania objętego systemem kaucyjnym albo odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego systemem kaucyjnym;
• Wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje – jest nim przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, z wyłączeniem sprzedaży bezpośredniej polegającej na dostarczaniu napojów w opakowaniach przez wprowadzającego bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje;
• Wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje – przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach na napoje wielokrotnego użytku, dokonujący wyłącznie sprzedaży bezpośredniej polegającej na dostarczaniu napojów w opakowaniach przez wprowadzającego bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje do miejsca ustalonego między tym wprowadzającym a nabywającym i jednocześnie odbieraniu przez tego wprowadzającego opakowań po produktach tego samego rodzaju, wprowadzonych do obrotu przez tego samego wprowadzającego.

Czym jest system kaucyjny?

System kaucyjny:

• obejmuje terytorium kraju;
• zapewnia powszechny i równy dostęp dla użytkowników końcowych, z uwzględnieniem przepisów dotyczących uczestniczenia jednostek handlu detalicznego i hurtowego w systemie kaucyjnym ze względu na powierzchnię sprzedaży;
• zapewnia powszechny i równy dostęp dla wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje, wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym, bez względu na ich powierzchnię;
• nie wymaga okazania dowodu zakupu produktu w opakowaniu na napoje objętym systemem kaucyjnym w celu zwrotu pobranej kaucji.

System kaucyjny jest prowadzony przez podmiot reprezentujący, który jest odpowiedzialny za utworzenie i prowadzenie systemu kaucyjnego.

Podmiot reprezentujący wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje uczestniczących w systemie kaucyjnym będzie składał coroczne sprawozdanie za pośrednictwem indywidualnego konta w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO).

Funkcjonowanie systemu kaucyjny będzie możliwe dopiero po uprzednim uzyskaniu zezwolenia, wydanego przez ministra właściwego do spraw klimatu w drodze decyzji. Z kolei wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego podmiot reprezentujący będzie obowiązany złożyć minimum 6 miesięcy przed planowanym uruchomieniem systemu.

Kogo będzie dotyczyć system kaucyjny?

System kaucyjny dotyczyć będzie podmiotów takich jak:

• wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje,
• wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje.

Wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje oraz wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, którzy będą tworzyć system kaucyjny, będą w ramach tego systemu obowiązani do sfinansowania co najmniej:

• selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w celu osiągania wymaganych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych;
• odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych z jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym;
• transportu opakowań do wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje lub wprowadzającego bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje oraz odpadów opakowaniowych do zakładu przetwarzania;
• prowadzenia ewidencji i sporządzania sprawozdań;
• rozliczania kaucji z jednostkami handlu detalicznego i hurtowego oraz innymi punktami zbierającymi opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym, w szczególności finansowania wypłat kaucji dla użytkowników końcowych;
• finansowania kosztów zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych przez przedsiębiorcę prowadzącego jednostkę handlu detalicznego i hurtowego oraz inny punkt zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objęte systemem kaucyjnym.

Co więcej, wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje będą zwolnieni z obowiązku osiągania poziomów selektywnego zbierania opakowań w systemie kaucyjnym.

Czego będzie dotyczyć system kaucyjny?

Nowelizacja ustawy przewiduje wprowadzenie systemu kaucyjnego obejmującego m.in.:

• opakowania na napoje z tworzyw sztucznych;
• opakowania szklane na napoje wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra;
• puszki metalowe, aluminiowe jak i stalowe.

Co więcej, system kaucyjny odnosić się będzie zarówno do opakowań wielokrotnego użytku, jak i użytku jednorazowego.

Podsumowanie

Niewątpliwie nowelizacja ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wprowadza znaczące zmiany w funkcjonowaniu systemu kaucyjnego w Polsce. Co prawda ustawa wejdzie w życie dopiero w 2025 roku, ale czas oczekiwania na obowiązywanie nowych przepisów jest istotny z punktu widzenia przygotowania się do wchodzącego systemu kaucyjnego.