Ulga na złe długi w ustawie o VAT

Każdy przedsiębiorca spotkał się w prowadzonej działalności gospodarczej z problemami związanymi z zatorami płatniczymi. Niekiedy są to tylko krótkotrwałe epizody, ale występują również sytuacje, w których nabywca towaru lub usługi nie jest w stanie zapłacić za fakturę sprzedaży w terminie albo w ogóle. Temat staje się jeszcze bardziej aktualny w dobie pandemii COVID-19, gdy wiele firm boryka się z problemami finansowymi, które przekładają się na nieterminowe regulowanie zobowiązań, a w skrajnych przypadkach – brak zapłaty. Sprawdźmy, w jaki sposób radzić sobie w tych trudnych chwilach.

Co na temat ulgi na złe długi mówi ustawa o VAT?

W ustawie o VAT w rozdziale dotyczącym rozliczania podatku w odniesieniu do nieściągalnych wierzytelności ustawodawca odniósł się do tej tematyki. Z przepisów wynika, że podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności lub ich części, których nieściągalność została uprawdopodobniona.

Po spełnieniu jakich warunków można dokonać korekty podatku VAT?

Przedsiębiorca może dokonać korekty podatku VAT należnego jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:

1. Dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.
2. Na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty:
   • wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
   • dłużnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.
3. Od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Jakie działania musi podjąć wierzyciel?

Przedsiębiorca, który będzie chciał skorzystać z ulgi na złe długi musi wykonać następujące czynności:

1. Musi sprawdzić, czy jego dłużnik jest zarejestrowany jako “podatnik VAT czynny”. Taka informacja znajduje się na wykazie zwanym białą listą podatników. Jeżeli ta informacja będzie niewystarczająca wówczas przedsiębiorca może uzyskać zaświadczenie we właściwym dla dłużnika urzędzie skarbowym po złożeniu pisemnego wniosku (opłata skarbowa 21 zł).
2. Musi sprawdzić, czy dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Takie informacje znajdują się w bazie Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG) lub w ewidencji KRS w przypadku spółek prawa handlowego.

Przełomowy wyrok TSUE – ulga na złe długi 2020 VAT

Dnia 15 października 2020 r. zapadł wyrok TSUE sygn. C-335/19 dotyczy uznania w części polskich przepisów ustawy o VAT za niezgodnych z Dyrektywą UE w temacie ulgi na złe długi.

Podnoszone kwestie dotyczą:

• konieczności posiadania statusu czynnego podatnika VAT przez dłużnika,
• braku możliwości skorzystania z ulgi w sytuacji, gdy dłużnik znajduje się w trakcie postępowania upadłościowego lub w likwidacji.

W przedmiotowej sprawie spółka z o.o. świadcząca usługi doradztwa podatkowego wystawiła jednemu ze swoich kontrahentów fakturę VAT za wykonaną usługę. Kontrahent został jednak postawiony w stan likwidacji w okresie 150 dni od upływu terminu płatności faktury. Sprawa rozstrzygana przez TSUE dotyczyła transakcji, które miały miejsce do końca 2018 r. dlatego pojawia się tutaj termin 150 dni. Z dniem 1 stycznia 2019 r. termin ulgi na złe długi wynosi 90 dni.W opisanym stanie prawnym spółka nie mogła skorygować podatku VAT należnego, ponieważ nie był spełniony jeden z warunków polskiej ustawy o VAT.

Spółka jednak wystąpiła w tej sprawie o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej, od której następnie odwołała się do sądu, aż sprawa trafiła do NSA, który zawiesił postępowanie i zwrócił się z następującymi zapytaniami do TSUE:

1. Czy przepisy dyrektywy 2006/112 zezwalają na wprowadzenie w prawie krajowym ograniczenia możliwości obniżenia podstawy opodatkowania w razie częściowego lub zupełnego niewywiązania się z płatności ze względu na określony status podatkowy dłużnika i wierzyciela?
2. Czy prawo unijne nie stoi na przeszkodzie ustanowieniu w prawie krajowym regulacji dopuszczającej możliwość skorzystania z “ulgi na złe długi”, pod warunkiem że w dacie wykonania usługi/dostawy towarów oraz w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej w celu skorzystania z tej ulgi:
   • dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego albo w likwidacji,
   • wierzyciel i dłużnik są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni?.

Jak z tego wynika, aby skorzystać z ulgi na złe długi wierzyciel i dłużnik nie muszą być zarejestrowanymi czynnymi podatnikami VAT, jak również dłużnik może być postawiony w stan likwidacji lub upadłości.

Na ten moment trudno jest ocenić, w jaki sposób organy podatkowe będą respektowały wyrok TSUE do czasu zmiany przepisów krajowych. Niemniej jednak stanowisko TSUE daje prawo polskiemu przedsiębiorcy do powoływania się na jego ustalenia.