Umowa przedwstępna o pracę – czyli jak zabezpieczyć interes pracownika i pracodawcy?

Umowa przedwstępna dotyczy wszelkich czynności cywilnoprawnych, co oznacza, iż ma również zastosowanie w relacjach pracownik-pracodawca i stosunków zobowiązaniowych. Jak zatem wygląda konstrukcja umowy przedwstępnej o pracę oraz jakie są jej najważniejsze elementy, o tym dowiesz się z niniejszego artykułu.

Umowa przedwstępna – przepisy Kodeksu cywilnego

Pojęcie umowy przedwstępnej zostało uregulowane w przepisie art. 389 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z § 1 przedmiotowego przepisu Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej.

Konstrukcja umowy przedwstępnej znajduje zastosowanie w sytuacjach, w których z jakichś powodów strony nie chcą lub nie mogą zawrzeć od razu umowy docelowej. Dzięki umowie przedwstępnej możliwe jest skuteczne zobowiązanie się do zawarcia umowy przyrzeczonej w przyszłości1. Różnica pomiędzy umową przedwstępną a umową przyrzeczoną polega na tym, że umowa przedwstępna zobowiązuje jedynie do zawarcia oznaczonej umowy w przyszłości, umowa przyrzeczona określa już konkretne zachowania stron, prowadzące do osiągnięcia zamierzonego przez nie celu gospodarczego.

Jeśli zaś chodzi o sam przedmiot zobowiązania, który wynika z umowy przedwstępnej, to jest nim niewątpliwie zawarcie oznaczonej umowy. Jednakże dopuszczalne jest również określenie przedmiotu zobowiązania w postaci wszelkich innych czynności, których dokonanie jest konieczną przesłanką zawarcia umowy przyrzeczonej, np. uzyskanie wymaganych zgód.

Umowa przedwstępna o pracę – przepisy Kodeksu pracy

Wskazać należy, że przepisy Kodeksu pracy nie przewidują zawarcia umowy przedwstępnej o pracę, jednakże możliwe jest zastosowanie przepisów Kodeksu cywilnego, albowiem zgodnie z przepisem art. 300 Kodeksu pracy W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

Jak wynika z ugruntowanego orzecznictwa:

• według tych przepisów umowa pomiędzy „przyszłym pracownikiem” i „przyszłym pracodawcą” zobowiązująca strony do zawarcia w przyszłości umowy o pracę jest dopuszczalna [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1998 r., sygn. akt I PKN 482/97];
• umowy przedwstępne, zobowiązujące do zawarcia umowy o pracę, nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy [por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1977 r., sygn. akt PZ 23/77, PiZS 1980].

Elementy umowy przedwstępnej o pracę

Przedwstępna umowa o pracę, aby była dla stron wiążąca, powinna określać następujące obligatoryjne elementy, tj.:

• termin zawarcia umowy przyrzeczonej;
• określenie rodzaju umowy;
• wskazanie wynagrodzenia za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
• wyszczególnienie pełnionej funkcji/stanowiska;
• miejsce wykonywania pracy;
• termin rozpoczęcia pracy;
• wymiar czasu pracy.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 października 2021 r., sygn.. akt III APa 59/20 wskazano, że Skoro umowa przedwstępna winna ze swej istoty określać konstrukcyjne elementy umowy przyrzeczonej, to w przypadku, gdy zamiarem stron jest zawarcie umowy o pracę, strony powinny w umowie przedwstępnej określić rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie za pracę ze wskazaniem poszczególnych jego składników, a także wymiar czasu pracy i termin rozpoczęcia pracy.

Jeśli chodzi o formę umowy przedwstępnej, to zgodnie z przepisem art. 29 § 2 Kodeksu pracy Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.

Tym samym, co do zasady umowa o pracę powinna zostać zawarta na piśmie, niemniej regulacja ta nie wyklucza zawarcia jej ustnie. Należy jednak pamiętać, że dla celów dowodowych istotne jest jednak zawarcie każdego dokumentu (wzajemnie zobowiązującego) w formie pisemnej.

Uchylanie się od zawarcia umowy przyrzeczonej

Zgodnie z przepisem art. 390 § 1 Kodeksu cywilnego Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania.

Z kolei § 2 analizowanego przepisu stanowi, że gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.

Co wynika z powyższych regulacji? Przede wszystkim to, iż strona poszkodowana może wystąpić z następującymi roszczeniami, a mianowicie:

• z roszczeniem o zawarcie umowy przyrzeczonej, które występuje w sytuacji gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w tym zwłaszcza wymaganiom co do formy oraz
• z roszczeniem odszkodowawczym, które polega na naprawieniu szkody w granicach poniesionej szkody przez uprawnionego przez to, że liczył on na zawarcie umowy przyrzeczonej. Występuje on w wypadku, gdy strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od wykonania ciążącego na niej obowiązku.

Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała zostać zawarta. W razie oddalenia żądania zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie sądu stało się prawomocne [por. art. 390 § 3 Kodeksu cywilnego].

Podsumowanie

Z uwagi na fakt, że przedwstępna umowa o pracę nie jest umową uregulowaną w przepisach prawa pracy, to zastosowanie wobec niej będą miały przepisy Kodeksu cywilnego. W zakresie stosunków relacji pracownik-pracodawca przedwstępna umowa o pracę daje gwarancje zawarcia umowy przyrzeczonej w przyszłości, z uwagi na chwilową niemożność zawarcia umowy (np. w przypadku, gdy pracownik nie rozwiązał jeszcze umowy o pracę z innym pracodawcą, a chce mieć gwarancję podjęcia zatrudnienia u przyszłego pracodawcy na warunkach uzgodnionych w umowie przedwstępnej). Niemniej, w przypadku uchylenia się od zawarcia umowy przyrzeczonej przez którąkolwiek ze stron należy pamiętać, że wszelkie roszczenia z umowy przyrzeczonej przedawniają się z upływem roku, a wymagalne stają się od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała zostać zawarta.

Źródła:

1. M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 3, Warszawa 2022