Umowa renty – treść i przedmiot umowy + wzór

Umowa renty a przepisy prawa cywilnego

Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku [por. art. 903 Kodeksu cywilnego].

Z powyższej regulacji wynika, że przedmiotem umowy renty jest świadczenie okresowe wyrażone w pieniądzu bądź rzeczach określonych gatunkowo na rzecz drugiej strony umowy. Podmiot zobowiązany ma zatem obowiązek dostarczania tej samej ilości środków pieniężnych, tj. rzeczy oznaczonych co do gatunku – przez cały czas trwania umowy, chyba że umowa stanowi inaczej. Tym samym z treści samej umowy wynika niewątpliwie zobowiązanie jednej ze stron do świadczeń okresowych w pieniądzu lub rzeczach oznaczonych co do gatunku na rzecz drugiej strony.

Stronami umowy renty są:

• uprawniony – uprawnionym może być tylko osoba fizyczna (przepisy prawa cywilnego nie wyłączają możliwości ustanowienia renty na rzecz kilku uprawionych, w przypadku gdy podmiotów uprawnionych z umowy renty jest kilku, w razie śmierci jednego z nich, zobowiązanie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu na podstawie przepisów o zobowiązaniach podzielnych);
• zobowiązany – osoba fizyczna, osoba prawna oraz tzw. ułomna osoba prawna.

Co istotniejsze zawarcie umowy renty nie musi mieć na celu zaspokojenia jedynie podstawowych potrzeb życiowych rentobiorcy. Takie ograniczenie nie wynika z treści przepisu art. 903 KC. Ustanowienie renty w celu pokrywania części kosztów utrzymania i kształcenia jest zgodne z przeznaczeniem tej instytucji prawnej, bowiem są to koszty, których nie ponosi się jednorazowo, ale sukcesywnie. Nie ma też znaczenia pozostawanie rentobiorców na utrzymaniu rodziców, ponieważ przeznaczanie świadczeń rentowych na pokrycie potrzeb ponadpodstawowych nie jest wykluczone [tak Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 19 marca 2008 r., sygn. akt I SA/Łd 1189/07].

Cechami charakterystycznymi umowy renty są:

• zobowiązanie jednej ze stron do świadczeń okresowych w pieniądzu lub rzeczach oznaczonych co do gatunku na rzecz drugiej strony;
• przedmiot świadczenia, który może przybrać postać pieniężną lub niepieniężną;
• czas trwania, tj. umowa renty może być zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony;
• charakter odpłatny i wzajemny;
• możliwość świadczenia na rzecz osoby trzeciej;
• osobisty charakter do renty.

Aby świadczenie mogło zostać uznane świadczeniem rentowym, musi być trwałe oraz być spełniane w pewnych odstępach czasu, czyli okresowo. Okresowość świadczeń stanowi jest z istotniejszych elementów umowy renty, co oznacza, ze jego brak uniemożliwi zakwalifikowanie go do tego rodzaju umowy. Warto również wiedzieć, że jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

Forma umowy renty

Umowa renty powinna być stwierdzona pismem [por. art. 903(1) Kodeksu cywilnego]. Jednakże należy pamiętać, że zastrzeżenie tej formy jest istotne wyłącznie dla celów dowodowych. Tym samym dopuszcza się możliwość zawarcia umowy renty w formie:

• pisemnej;
• ustnej;
• poprzez czynności konkludentne.

Terminy płatności renty

Jeżeli nie oznaczono inaczej terminów płatności renty, rentę pieniężną należy płacić miesięcznie z góry, a rentę polegającą na świadczeniach w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku należy uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu renty [por. art. 904 Kodeksu cywilnego].

Powyższa regulacja umożliwia stronom dowolne określenie terminów płatności renty, co wynika z zasady swobody umów. A w przypadku gdy nie oznaczono inaczej terminów płatności renty, rentę pieniężną należy płacić miesięcznie z góry. Z kolei w sytuacji, gdy mamy do czynienia z renta pozaumowną, to zasady płatności renty będą zazwyczaj wynikały ze źródła jej powstania, przykładowo orzeczenia sądowego, zapisu testamentowego.

Praktyczne orzecznictwo

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 maja 2005 r., sygn. akt FSK 1716/04

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 stycznia 2002 r., sygn. akt III SA 996/00

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2011 r., sygn. akt II CSK 399/10

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 marca 2017 r., sygn. akt I ACa 1455/15

Skutki śmierci osoby uprawnionej

Jeżeli uprawniony dożył dnia płatności renty płatnej z góry, należy mu się całe świadczenie przypadające za dany okres. Renta płatna z dołu powinna być zapłacona za czas do dnia, w którym obowiązek ustał [por. art. 905 Kodeksu cywilnego].

Jako, że prawo do renty ma charakter osobisty, to wygasa ono z chwilą śmierci uprawnionego. W tym momencie ustaje również obowiązek świadczenia przez zobowiązanego.

W sytuacji płatności renty:

• z góry, a uprawniony dożył dnia płatności, to dziedziczeniu podlega świadczenie za cały ten okres, tj. rata rentowa płatna jest w całości spadkobiercom;
• z dołu, w razie śmierci uprawnionego spadkobiercy mogą żądać świadczenia ustalonego proporcjonalnie do czasu, w jakim uprawniony jeszcze żył (w takim bowiem przypadku wysokość świadczenia ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu)

Renta ustanowiona bez wynagrodzenia ustaje w razie jej odwołania z przyczyn wskazanych w przepisach dotyczących odwołania darowizny – rażącej niewdzięczności uprawionego z umowy renty.

W kwestiach ubezpieczeń społecznych, osoba posiadająca prawo do renty nie jest wyłączona z możliwości prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Warto natomiast wiedzieć, że firma i renta oznaczają nieco inne zasady regulowania składek niż w standardowej działalności gospodarczej. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Rodzaje renty

Oprócz umowy renty, przepisy prawa cywilnego wyróżniają następujące rodzaje, tj.:

• renta odszkodowawcza;
• renta testamentowa;
• renta ustanowiona za służebność osobistą;
• renta ustanowiona za prawo dożywocia.

Przepisów Kodeksu cywilnego o rencie umownej nie stosuje się do renty wynikającej z przepisów o zabezpieczeniu społecznym.

Z kolei renta z tytułu niezdolności do pracy to świadczenie dla osób, które są częściowo lub całkowicie niezdolne do wykonywania pracy oraz odpowiedni czas opłacały składki ZUS. W tym artykule dowiesz się, komu dokładnie przysługuje renta i co zrobić, aby ją otrzymywać.

Wzór umowy renty

Wzór umowy renty możesz pobrać tutaj.

Podsumowanie

Umowa renty niewątpliwie zaliczana jest do umów, które prowadzą do powstania stosunków mających na celu dostarczenie środków utrzymania. Treścią umowy renty jest zobowiązanie jednej ze stron wobec drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku.

Jeśli chcesz zaś wiedzieć na czym polega umowa dożywocia, to przejdź do tego artykułu.