Istota urlopu bezpłatnego – czyli kiedy taki urlop przysługuje pracownikowi?

Więcej na temat urlopu bezpłatnego przeczytasz w niniejszym artykule.

Urlop bezpłatny a przepisy prawa pracy

Zgodnie z przepisem art. 174 Kodeksu pracy:

• Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego [por. § 1];
• Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze [por. § 2];
• Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn [por. § 3];
• Przepisów § 2 i 3 nie stosuje się w przypadkach uregulowanych odmiennie przepisami szczególnymi [por. § 4];

Udzielenie urlopu bezpłatnego powoduje zawieszenie wzajemnych praw i obowiązków stron stosunku pracy i udzielany jest na pisemny wniosek pracownika. Wniosek ten nie musi zawierać przyczyn stanowiących podstawę jego złożenia. Dodatkowo pamiętać należy, że prawo do złożenia wniosku o urlop bezpłatny przysługuje wyłącznie pracownikowi, co oznacza, że pracodawca nie może skierować pracownika na urlop o charakterze bezpłatnym. W orzecznictwie wskazuje się, że udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego – niezgodnie z przepisem art. 174 § 1 Kodeksu pracy – z inicjatywy zakładu pracy i bez pisemnego wniosku o udzielenie mu takiego urlopu – jest w świetle prawa bezskuteczne [tak Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 października 1996 r., sygn. akt III AUa 34/96].

Jednocześnie należy mieć na uwadze, iż podczas urlopu bezpłatnego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia z tytułu świadczenia pracy.

Okres urlopu bezpłatnego w kontekście okresów składkowych i nieskładkowych

Okres urlopu bezpłatnego jest okresem, który stanowi przerwę w realizacji obowiązków i praw pracowniczych u pracodawcy, czyli pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za pracownika.

Pracownik korzystający z takiego urlopu na swój wniosek nie ma bowiem prawa do świadczeń przysługujących z ubezpieczenia chorobowego (np. zasiłku chorobowego czy opiekuńczego). Okres korzystania z urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie art. 174 k.p. jest okresem, w którym pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, co powoduje, że nie jest on ani okresem składkowym, ani nieskładkowym, a więc nie podlega również uwzględnieniu w stażu ubezpieczeniowym [por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 21 lutego 2019 r., sygn. akt IV SA/Po 1127/18].

Pamiętaj, że świadczenie pieniężne dla pracownika za czas choroby, to wynagrodzenie chorobowe albo zasiłek chorobowy. W tym artykule przeczytasz, jak nabyć prawo do tych świadczeń i czym właściwie się one różnią.

Czas trwania urlopu bezpłatnego

Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn [por. art. 174 por. § 3 Kodeksu pracy].

Tym samym w przypadku, gdy urlop bezpłatny jest udzielany na okres dłuższy niż 3 miesiące, strony, tj. pracodawca i pracownik mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Jednakże co istotne, ważne przyczyny muszą zachodzić po stronie pracodawcy, które powstały po rozpoczęciu przez pracownika urlopu bezpłatnego. Chodzi tu o takie okoliczności i trudności, które spowodowałaby poważne zakłócenia systemu pracy podczas nieobecności pracownika. Jeśli zatem pracodawca odwoła pracownika w urlopu bezpłatnego, to pracownik ten zobowiązany jest stawić się do pracy w terminie wyznaczonym przez pracodawcę. Pracownik, który odmówi podjęcia pracy dopuści się naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

A jeśli chcesz wiedzieć, kiedy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego, to przejdź do tego artykułu.

Określenie momentu rozpoczęcia urlopu bezpłatnego oraz jego czasu trwania należy przede wszystkim od pracownika. Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że pracodawca nie może udzielić tego urlopu w innym okresie niż tym określonym we wniosku, chyba że uzgodni to wcześniej z pracownikiem. Z kolei koniec urlopu bezpłatnego kończy się w dniu określonym przez pracownika we wniosku lub obie strony przy jego udzielaniu. Jednakże w czasie trwania urlopu bezpłatnego strony mogą w każdej chwili uzgodnić jego wcześniejsze zakończenie.

Urlop bezpłatny na czas pracy u innego pracodawcy

Przepis art. 174(1) Kodeksu pracy:

• Za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami [por. § 1];
• Okres urlopu bezpłatnego, o którym mowa w § 1, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy [por. § 2].

Regulacja ta przewiduje możliwość zawarcia umowy między trzema podmiotami o ograniczonym w czasie przejściu pracownika do innego pracodawcy. Tym samym pracodawca zatrudniający pracownika zobowiązuje się do udzielenia mu urlopu bezpłatnego w ściśle określonym celu, tj. podjęcia pracy przez tego pracownika w czasie z góry określonym u innego pracodawcy, z którym zawarł umowę zobowiązującą się do zatrudnienia tego pracownika. Koniec okresu urlopu bezpłatnego zobowiązuje pracownika do powrotu do pracy u pierwotnego pracodawcy, który zaś zobowiązany jest dopuścić pracownika do świadczenia pracy na warunkach i zasadach określonych w umowie o pracę. Strony mogą również uzgodnić wcześniejsze zakończenie urlopu bezpłatnego.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 22 marca 2016 r., sygn. akt III AUa 1877/15 wskazano, iż:

• Wyjątkiem od tej zasady jest urlop bezpłatny udzielany przez pracodawcę pracownikowi na podstawie art. 1741 § 1 k.p., za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. Urlop ten jest szczególnym rodzajem urlopu bezpłatnego, udzielany jest bowiem w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy.
• Przekazywanie między pracodawcami pracowników w tym trybie daje możliwość uregulowania stanu zatrudnienia – bez konieczności dokonywania zwolnień, a zwłaszcza zwolnień grupowych.
• Uprawniony jest pogląd, że urlop ten udzielany jest przede wszystkim w interesie pracodawcy, który unika w ten sposób obowiązku wypłaty odpraw z tytułu zwolnienia pracowników, jednakże uznać go można także za korzystny dla pracownika, bowiem chroni go przed utratą pracy.

Dodatkowo warto zapamiętać, że z omawianej regulacji wynika, że w przypadku urlopu bezpłatnego w tym trybie dochodzi do pewnego rodzaju „wypożyczenia” pracownika innemu pracodawcy, który poza tym, że nie otrzymuje w okresie tego urlopu wynagrodzenia od dotychczasowego pracodawcy, to jednak zachowuje u niego uprawnienia pracownicze. Z kolei jeśli chodzi o wynagrodzenie, to wypłacane jest ono przez pracodawcę, do którego pracownik został skierowany w ramach porozumienia.

Podsumowanie

Istotą urlopu bezpłatnego jest zawieszenie na określony czas realizacji świadczenia pracy uregulowanego w umowie o pracę zawartej pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Urlop bezpłatny jest zwolnieniem pracownika z obowiązku świadczenia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia i innych świadczeń pracowniczych. Dodatkowo taki urlop trwający mniej niż miesiąc nie ogranicza prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego, a w czasie urlopu bezpłatnego pracownik korzysta z ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę z wyjątkiem ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat konsekwencji związanych z likwidacją stanowiska pracy, to przejdź do tego artykułu.