Małgorzata Michalak 
Uprawnienia pracowników związanych z rodzicielstwem i szczególnymi przywilejami z tym związanymi reguluje dział ósmy Kodeksu pracy. Urlop macierzyński przysługuje pracownicy w związku z możliwością sprawowania opieki nad dzieckiem tuż po jego narodzinach.
- 1. Kto jest uprawniony do urlopu macierzyńskiego?
- 2. Kiedy pracownicy przysługuje urlop macierzyński a kiedy zasiłek macierzyński?
- 3. Zmiany w prawie
- 4. Jak długo trwa urlop macierzyński?
- 5. Urlop macierzyński – inne przypadki
- 6. Zasiłek macierzyński z umowy o pracę na część etatu
- 7. Urlop macierzyński – wymagane dokumenty
- 8. Od czego uzależniona jest wysokość zasiłku?
- 9. Przykłady
Urlop macierzyński – omówione zagadnienia:
Kto jest uprawniony do urlopu macierzyńskiego?
Z urlopu macierzyńskiego może korzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka.
Zgodnie z Kodeksem pracy (k.p.) urlop ten przysługuje osobom pozostającym w stosunku pracy:- umowa o pracę
- mianowanie
- powołanie
- wybór
- spółdzielcza umowa o pracę
Prawa do tego urlopu nie można się zrzec, można go jedynie rozdzielić między oboje rodziców.
Podczas urlopu macierzyńskiego, korzystającemu z niego rodzicowi przysługuje zasiłek macierzyński.
Ważne!
Urlop macierzyński to przerwa w pracy związana z urodzeniem dziecka. Natomiast zasiłek macierzyński jest to świadczenie pieniężne przysługujące osobom ubezpieczonym.Kiedy pracownicy przysługuje urlop macierzyński a kiedy zasiłek macierzyński?
Urlop macierzyński jest uprawnieniem pracowniczym i przysługuje w okresie zatrudnienia w związku z urodzeniem się dziecka.
Czyli, przysługuje przede wszystkim kobiecie zatrudnionej na etacie, która:
- urodziła dziecko,
- adoptowała lub przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko w wieku do 7 roku życia,
- a w szczególnych sytuacjach do 10 roku życia.
Kobieta, która jest zatrudniona na umowę o pracę na czas określony może wykorzystać pełen wymiar urlopu, o ile przypada on całkowicie w czasie trwania tej umowy.
Natomiast zasiłek macierzyński jest świadczeniem z tytułu ubezpieczenia społecznego i przysługuje w czasie korzystania z urlopu macierzyńskiego. Istotne tu jest to, że prawo do tego zasiłku ma nie tylko pracownica, ale każda ubezpieczona kobieta, która urodziła dziecko w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Czyli zasiłek macierzyński jest to świadczenie które przysługuje również tym osobom, które nie są w stosunku pracy ale pod warunkiem, że są objęte ubezpieczeniem społecznym.
Zasiłek taki przysługuje także w sytuacji jeżeli umowa o pracę:
- miałaby ulec rozwiązaniu już w trakcie korzystania z urlopu macierzyńskiego, to matce dziecka i tak przysługuje zasiłek macierzyński w pełnym wymiarze,
- uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, z mocy prawa jest ona przedłużana do dnia porodu i kobiecie takiej również przysługuje zasiłek macierzyński do końca urlopu, ale bez prawa do samego urlopu.
Zmiany w prawie
Należy pamiętać, że w styczniu 2016 uległy zmianie przepisy Kodeksu pracy dotyczące urlopów rodzicielskich, wychowawczych i ojcowskich. Zostały ujednolicone kwestie takie jak:
- urlopy na dziecko,
- możliwość wykorzystania urlopu macierzyńskiego w późniejszym terminie,
- czy możliwość dzielenia się urlopami pomiędzy rodzicami.
Ponadto wprowadzono przepisy, że w pewnych sytuacjach z uprawnień z Kodeksu pracy może korzystać także inny członek najbliższej rodziny, jeśli będzie sprawował osobistą opiekę nad dzieckiem. Niestety przepisy nie doprecyzowują kto należy do tak określonego kręgu uprawnionych.
Ważne!
Od 2 stycznia 2016 roku nie ma już dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Został on połączony z urlopem rodzicielskim, który teraz wynosi nie 26 a 32 do 34 tygodni, w zależności od tego, czy matka urodzi jedno, czy więcej dzieci.Urlop macierzyński regulują artykuły od 180 do 182 Kodeksu pracy.
Jak długo trwa urlop macierzyński?
| 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie |
| 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie |
| 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie |
| 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie |
| 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie |
Przykład 1.
Pracownica miała termin porodu na 29 lipca 2018 r. i tego dnia urodziła jedno dziecko. Natomiast wniosek o urlop macierzyński złożyła już od dnia 2 lipca 2018 r. Czyli poszła na macierzyński 4 tygodnie przed przewidywaną datą porodu. W tej sytuacji należy jej się jeszcze 16 tygodni macierzyńskiego po porodzie (20 tygodni – 4 tygodnie przed porodem = 16 tygodni po porodzie).
| Przypadek 1. Według § 4 art. 180 k.p. pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, jeżeli: | Przypadek 2. § 6 tego artykułu mówi , że pracownica legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, jeżeli: | Przypadek 3. Natomiast według § 10 tegoż artykułu pracownica, która przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, może przerwać urlop macierzyński na okres pobytu w tym szpitalu albo zakładzie leczniczym, jeżeli: |
| 1) pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko albo pracownik-inny członek najbliższej rodziny; | ||
| 2) przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony–ojciec dziecka albo ubezpieczony-inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową. | ||
Dodatkowo istotną rzeczą jest to, że według § 11 art. 180 k.p. pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku przerwania przez ubezpieczoną – matkę dziecka pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym ubezpieczona-matka dziecka przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.
▲ wróć na początekUrlop macierzyński – inne przypadki
W przypadku zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczonej – matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu pracownicy albo ubezpieczonej-matki dziecka- reguluje to § 12 art. 180 k.p.
W sytuacji kiedy zdarzy się, że matka (pracownica) porzuci dziecko (§ 13 art. 180 k.p.):
- w trakcie urlopu macierzyńskiego
- w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego
za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu porzucenia dziecka, nie wcześniej jednak niż po wykorzystaniu przez:
- pracownicę, po porodzie, co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
- ubezpieczoną – matkę dziecka, zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie.
Ponadto w przypadku porzucenia dziecka przez pracownicę lub umieszczenia dziecka, na podstawie orzeczenia sądu, w pieczy zastępczej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym albo w zakładzie rehabilitacji leczniczej, pracownicy nie przysługuje część urlopu macierzyńskiego przypadająca po dniu porzucenia dziecka albo umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym albo w zakładzie rehabilitacji leczniczej. Jednakże urlop macierzyński po porodzie nie może wynosić mniej niż 8 tygodni (art. 182 k.p.).
| § 1. W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu. |
Przykład 2.Pracownica urodziła bliźnięta 7 maja 2018 r. i ma z tego tytułu prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego przez 31 tygodni (217 dni). Czyli od 7 maja 2018 r. do 9 grudnia 2018 r. 17 czerwca 2018 r. jedno z dzieci zmarło. W tej sytuacji okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego za czas urlopu macierzyńskiego ulega skróceniu do okresu przewidzianego w razie urodzenia jednego dziecka tj. do 20 tygodni (140 dni). Zasiłek będzie przysługiwał od 7 maja 2018 r. do 23 września 2018 r. |
| § 2. W razie zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. |
Przykład 3.Pracownica urodziła jedno dziecko 4 czerwca 2018 r. i ma z tego tytułu prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego przez 20 tygodni (140 dni) tj. od 4 czerwca 2018 r. do 21 października 2018 r. 30 lipca 2018 r. dziecko zmarło. W związku z tym, pracownicy tej przysługuje zasiłek macierzyński za okres 7 dni po zgonie dziecka, a więc do 6 sierpnia 2018 r. (te 7 dni liczymy od dnia następnego po zgonie dziecka, za dzień zgonu jest jeszcze zasiłek macierzyński). |
Zgodnie z art. 181 Kodeksu pracy w razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą część tego urlopu może wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala.
▲ wróć na początekZasiłek macierzyński z umowy o pracę na część etatu
Jeżeli chodzi o wymiar czasu pracy to nie ma on wpływu na wymiar urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. A to oznacza, że matka która jest zatrudniona na umowę o pracę na cześć etatu czyli np. pół etatu czy jedną czwartą etatu może również skorzystać z pełnych 12 miesięcy na opiekę nad dzieckiem.
W takiej sytuacji zasiłek macierzyński jest wypłacany na takich samych zasadach jak przy pełnym etacie.
W przypadku kiedy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego, pomniejszona o zaliczkę na podatek dochodowy będzie niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych a więc od 1000 zł, to kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o tę zaliczkę podwyższa się do wysokości tej kwoty (1000 zł).
Wymagane dokumenty:
| 1) Dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego są: | 2) Oprócz wymienionych dokumentów w pkt. 1, dokumentami do wypłaty zasiłku macierzyńskiego w przypadku kiedy ustanie zatrudnienie niezbędne są jeszcze następujące dokumenty: | 3) W przypadku kiedy matka dziecka wykorzysta co najmniej 14 tygodni zasiłku macierzyńskiego po porodzie, to do tego aby mogła przerwać zasiłek macierzyński musi złożyć: | 4) Ojciec dziecka występując o zasiłek macierzyński w takim przypadku, powinien przedłożyć: |
| -zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu – w przypadku występowania o zasiłek macierzyński za okres przed porodem, | -zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w czasie trwania zatrudnienia, | -oświadczenie ubezpieczonej, od kiedy ojciec dziecka będzie korzystał z uprawnień do zasiłku macierzyńskiego, | -odpis skrócony aktu urodzenia dziecka; do ustalenia prawa do zasiłku i jego wypłaty może być przyjęta kopia tego dokumentu potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS, |
| -odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona przez płatnika składek albo ZUS za zgodność z oryginałem – w przypadku występowania o zasiłek macierzyński za okres od dnia porodu. | -świadectwo pracy lub inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy – w przypadku likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy, | -zaświadczenie pracodawcy o dacie zaprzestania przez pracownicę korzystania z urlopu macierzyńskiego – w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, | -zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka, o okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego oraz o stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał ubezpieczonej matce dziecka, zawierające imię, nazwisko i numer PESEL ubezpieczonej matki dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL. |
| -prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa – w razie niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy. | -pisemny wniosek ubezpieczonej zawierający datę, od której rezygnuje z pobierania zasiłku macierzyńskiego – w przypadku ubezpieczonej niebędącej pracownicą. | ||
W każdym przypadku, gdy zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS wymagane jest jeszcze zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3 – w przypadku pracowników.
Od czego uzależniona jest wysokość zasiłku?
Wysokość zasiłku macierzyńskiego w przypadku urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego jest uzależniona od:
- formy zatrudnienia
- wysokości zarobków
- terminu złożenia wniosku o urlop rodzicielski
I tak:
- 80% podstawy będzie w przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim w pełnym wymiarze, nie później niż 21 dni po porodzie. Zasiłek macierzyński wynosił będzie 80 % podstawy wymiaru zarówno podczas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego,
Przykład 4.
Pracownica urodziła dziecko 6 sierpnia 2018 r. i już 10 sierpnia 2018 r. W terminie krótszym niż 21 dni po porodzie złożyła wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 dni. Czyli na prawo do:
- urlopu macierzyńskiego od 6 sierpnia 2018 r do 23 grudnia 2018 r.
- urlopu rodzicielskiego od 24 grudnia 2018 r do 4 sierpnia 2019 r.
W tym przypadku będzie miała naliczany zasiłek macierzyński 80% podstawy wymiaru zarówno podczas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
- 60% podstawy wymiaru jak zostanie przekroczony termin 21 dni złożenia wniosku o urlop rodzicielski, czyli 100% podczas urlopu macierzyńskiego i 60% rodzicielski,
Przykład 5.
Pracownica urodziła dziecko 1 września 2018 r. i złożyła po terminie 21 dni od dnia porodu wniosek o urlop rodzicielski. Dokładnie dnia 25 września 2018 r. W takiej sytuacji ma prawo do:
- urlopu macierzyńskiego od 1 września 2018 r. do 18 stycznia 2019 r.,
- urlopu rodzicielskiego od 19 stycznia 2019 r. do 30 sierpnia 2019 r.
W tym przypadku będzie miała naliczany zasiłek macierzyński 100% podstawy wymiaru podczas urlopu macierzyńskiego i 60% podczas urlopu rodzicielskiego.
- 100% podstawy wymiaru – w przypadku jak nie zostanie złożony wniosek o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego. Czyli 100% obowiązuje zasiłek macierzyński za cały okres trwania urlopu macierzyńskiego.
Przykład 6.
Pracownica urodziła dziecko 3 sierpnia 2018 r. i w ogóle nie złożyła wniosku o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego. W takiej sytuacji przysługuje jej tylko zasiłek macierzyński w wysokości 100% za cały okres trwania urlopu macierzyńskiego, czyli za 20 tygodni.
▲ wróć na początek
Dorota Łesak
Małgorzata Jagusiak
Oliwia Józefowiak
Adrianna Glapiak
