Ustawa o aplikacji mObywatel – główne założenia ustawy

Rządowy projekt ustawy o aplikacji mObywatel wpłynął do Sejmu w dniu 2 marca 2023 r. (druk 3050) dotyczy stworzenia nowych podstaw prawnych dla funkcjonowania działającej od 2017 roku aplikacji mObywatel oraz usług w niej udostępnianych i świadczonych.

Aplikacja mObywatel, to nic innego jak oprogramowanie przeznaczone dla urządzeń mobilnych, w którym są udostępniane usługi świadczone przez podmioty publiczne oraz podmioty niepubliczne, z kolei profil mObywatel to nic innego jak środek identyfikacji elektronicznej, o którym mowa w art. 3 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylającego dyrektywę 1999/93/WE, obsługiwany przy użyciu usługi udostępnianej w aplikacji mObywatel.

Przyczyny i potrzeba wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie ustawy

Rozwiązania planowanych w projekcie

Na oficjalnej stronie rządowej wskazuje się, że:

• Obecnie potrzeba posiadania cyfrowych dokumentów stała się bardziej powszechna i w większym stopniu odczuwalna. Jest ona determinowana wygodą, stylem życia (zgodnie z raportem Krajowego Rejestru Długów – tylko w okresie pandemii czas spędzany przed telefonem zwiększył się najczęściej o ok. 2-4 godziny (30% wskazań), zaś u nieco ponad co czwartego badanego (26%) czas korzystania wydłużył się o mniej niż godzinę) oraz kwestiami bezpieczeństwa;
• Obywatele oczekują możliwości potwierdzenia swojej tożsamości (a także potwierdzenia uprawnień, czy dokonywania płatności za usługi publiczne) w sposób zdalny. W obecnym stanie prawnym dokumenty elektroniczne nie są w pełni zrównane w skutkach prawnych z analogicznymi dokumentami wydawanymi i funkcjonującymi w formie tradycyjnej, a przez to często nie są uznawane w relacjach obywatel – urząd, obywatel – obywatel czy obywatel – biznes. Potrzeba udostępnienia równoważnego dokumentom tradycyjnym rozwiązania cyfrowego i wskazania, w których sytuacjach można je stosować jest sygnalizowana przez administrację, biznes oraz obywateli;
• Kolejny problem wynika z obecnie funkcjonującego procesu zawierania porozumień z usługowcami, chcącymi udostępnić usługi w aplikacji mObywatel lub skorzystać z usług już oferowanych.

Do najważniejszych problemów zaliczono:

• niejednoznaczność w kwestii skutków prawnych stosowania dokumentów elektronicznych udostępnianych w ramach usług aplikacji mObywatel;
• nadmierną złożoność procedury wdrażania nowych usług w aplikacji mObywatel zidentyfikowaną w szczególności w ramach dotychczasowej współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego, uczelniami i szkołami;
• brak zasobów lub możliwości uruchomienia własnych ewidencji, na których mogą być oparte usługi lub elektroniczne dokumenty wydawane przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty (tj. organizacje zawodowe, zrzeszenia, związki sportowe;
• brak możliwości kompleksowego załatwienia sprawy realizowanej w ramach usługi świadczonej w aplikacji mObywatel z uwagi na brak funkcjonalności płatności elektronicznych;
• brak możliwości szerszego wykorzystania danych z rejestrów publicznych dotyczący użytkownika aplikacji mObywatel (np.: data wydania dowodu osobistego, NIP użytkownika) które pozwoliłyby na szersze wykorzystanie elektronicznych dokumentów udostępnianych w ramach usług aplikacji mObywatel;
• trudności w procesie uwierzytelniania w systemach teleinformatycznych w celu skorzystania z usług publicznych na urządzeniach mobilnych, z uwagi na fakt że proces nie jest dedykowany na urządzenia mobilne.

Istota rozwiązań ujętych w projekcie

Wśród istotnych rozwiązań wskazano, m. in.:

• zrównanie pod względem prawnym dokumentów cyfrowych obsługiwanych w aplikacji mObywatel z analogicznymi dokumentami w tradycyjnej formie, a przede wszystkim doprecyzowanie warunków wykorzystywania i uznawania dokumentu elektronicznego, obsługiwanego przy użyciu aplikacji „mObywatel”, który służyć ma jako mobilny odpowiednik dowodu osobistego;
• upowszechnienie korzystania z usługi mLegitymacji przez uczniów i studentów;
• możliwość wykorzystania aplikacji jako drugiego czynnika uwierzytelniania przy użyciu profilu zaufanego;
• umożliwienie przekazania danych w celu uwierzytelnienia użytkownika aplikacji w systemie teleinformatycznym podmiotu publicznego;
• umożliwienie możliwości dokonywania płatności w ramach usług świadczonych przez podmioty publiczne w aplikacji mObywatel;
• stworzenie rozwiązania w ramach którego jednostki samorządu terytorialnego i inne podmioty (organizacje zawodowe, zrzeszenia, związki sportowe) będą mogły prowadzić ewidencję, uruchamiać i zarządzać swoimi dokumentami elektronicznymi, wydanymi dla obywateli (mieszkańców, członków organizacji);
• rozszerzenie dostępnego zakresu danych, którymi mogą zarządzać użytkownicy aplikacji mObywatel w ramach dokumentu elektronicznego mObywatel, np. NIP (jeśli został nadany);
• umożliwienie użytkownikowi tej aplikacji użycia środka identyfikacji elektronicznej, wydawanego w publicznym systemie identyfikacji elektronicznej;
• nawiązywanie współpracy z podmiotami zainteresowanymi świadczeniem usług w aplikacji mObywatel.

Usługi w aplikacji Obywatel

Aktualnie zbiór tych usług prezentuje się następująco:

• mObywatel;
• mPojazd;
• mPrawo Jazdy i Punkty Karne;
• mLegitymacja szkolna;
• mLegitymacja studencka;
• Małopolska Karta Aglomeracyjna;
• Bilkom – bilety kolejowe;
• eRecepta;
• Karta Dużej Rodziny;
• Unijny Certyfikat Covid;
• Polak za granicą;
• Koronawirus: informacje i zalecenia (usługa zawieszona);
• Legitymacja UUT (UUT – ulgowe usługi transportowe);
• Mobilny dokument tożsamości dla obywatela Ukrainy);
• Naruszenia środowiskowe;
• Złóż wniosek;
• Legitymacja emeryta-rencisty;.
• Legitymacja adwokacka;
• Legitymacja poselska.

Ustawa mObywatel – najważniejsze kwestie

Ustawa ta określa przede wszystkim:

1. zakres usług udostępnianych w aplikacji mObywatel, w tym funkcjonowanie:
• dokumentu mObywatel,
• profilu mObywatel,
• certyfikatów użytkownika aplikacji mObywatel,
• podpisu elektronicznego weryfikowanego przy użyciu certyfikatu użytkownika aplikacji mObywatel;
2. warunki i sposób pobierania przez użytkownika aplikacji mObywatel, przy użyciu tej aplikacji, danych dotyczących tego użytkownika, pochodzących z rejestrów publicznych, rejestrów niepublicznych lub systemów teleinformatycznych podmiotów publicznych lub podmiotów niepublicznych;
3. sposób potwierdzania oraz weryfikowania autentyczności, ważności, integralności lub pochodzenia dokumentów mobilnych;
4. warunki opracowywania, udostępniania i świadczenia usług w aplikacji mObywatel;
5. zadania ministra właściwego do spraw informatyzacji w zakresie funkcjonowania i korzystania z aplikacji mObywatel oraz systemu mObywatel

Kto może być użytkownikiem aplikacji mObywatel ?

Użytkownikiem aplikacji mObywatel może zostać osoba fizyczna, która:

• została uwierzytelniona w sposób, o którym mowa w art. 20a ust. 1 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, przy użyciu środka identyfikacji elektronicznej zawierającego co najmniej: imię (imiona), nazwisko oraz numer PESEL tej osoby, albo
• złożyła wniosek o potwierdzenie tożsamości i obywatelstwa dla celów korzystania z aplikacji mObywatel razem z wnioskiem o wydanie dowodu osobistego, a jej tożsamość i obywatelstwo zostały potwierdzone w sposób, o którym mowa w art. 29a ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz. U. z 2022 r. poz. 671), albo
• złożyła wniosek o potwierdzenie tożsamości i obywatelstwa dla celów korzystania z aplikacji mObywatel, posiada numer PESEL, a jej tożsamość i obywatelstwo zostały potwierdzone przez organ gminy na podstawie okazanego dokumentu tożsamości umożliwiającego jednoznaczne potwierdzenie tożsamości tej osoby.

Użytkownikiem aplikacji mObywatel w zakresie związanym z korzystaniem z:

• legitymacji szkolnej w postaci dokumentu mobilnego, o której mowa w art. 11 ust. 1d ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2022 r. poz. 2230 oraz z 2023 r. poz. 1234), oraz certyfikatu ucznia;
• legitymacji studenckiej w postaci dokumentu mobilnego, o której mowa w art. 74 ust. 4b pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, 1088 i 1234), oraz certyfikatu studenta – może zostać osoba fizyczna,

Kto może być użytkownikiem aplikacji mObywatel ?

Dokument mObywatel zawiera:

1. dane użytkownika aplikacji mObywatel pobrane z rejestru PESEL:
• nazwisko i imię (imiona),
• numer PESEL,
• datę urodzenia,
• obywatelstwo,
• imię ojca,
• imię matki;
2. fotografię użytkownika aplikacji mObywatel pobraną z Rejestru Dowodów Osobistych;
3. numer, serię, datę wydania i termin ważności.

O czym warto pamiętać

Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że:

• dokument mObywatel nie uprawnia do przekraczania granicy państwowej;
• dokument mObytwale nie może być wykorzystywany do stwierdzenia tożsamości lub obywatelstwa polskiego w przypadku wystąpienia albouzasadnionego przypuszczenia wystąpienia okoliczności, w których wykorzystanie tego dokumentu nie zapewni niezbędnego poziomu pewności i bezpieczeństwa stwierdzenia tożsamości lub obywatelstwa polskiego albo nie może byćprzeprowadzone w warunkach zapewniających taki poziom;
• korzystanie z aplikacji mObywatel jest bezpłatne i dobrowolne. Użytkownik aplikacji mObywatel może zrezygnować z korzystania z tej aplikacji przez jej odinstalowanie lub unieważnienie certyfikatu użytkownika aplikacji mObywatel;
• profil mObywatel jest wydawany użytkownikowi aplikacji mObywatel automatycznie z certyfikatem podstawowym. 2. Profil mObywatel zawiera dane identyfikujące użytkownika aplikacji mObywatel, potwierdzane przy użyciu certyfikatu podstawowego;
• profil mObywatel zachowuje ważność przez okres ważności certyfikatu podstawowego oraz traci ważność w przypadku utraty ważności albo unieważnienia tego certyfikatu;
• w przypadku niedokonania aktualizacji danych w trakcie pierwszego użycia aplikacji mObywatel po otrzymaniu informacji o potrzebie aktualizacji jest automatycznie unieważniany:

– dokument mObywatel;

– certyfikat podstawowy, jeżeli aktualizacja dotyczy danych w nim zawartych.

Podsumowanie

Ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o aplikacji mObywatel została ogłoszona w dniu 29 czerwca 2023 r., natomiast obowiązuje od dnia 14 lipca 2023 r. Jeśli chcesz wiedzieć jak przebiegł proces legislacyjny, to przejdź tutaj.